ठूलो मानवीय क्षति हुने गरी गत शुक्रबार रातिको ६.४ म्याग्निच्युडको जाजरकोट भूकम्पले सम्पूर्ण नेपालीमा फेरि एकचोटि अन्योल र त्रास पैदा गरेको छ । यो भूकम्पभन्दा अलि पहिलेदेखि नै पश्चिम नेपालमा आइरहेका भूकम्पका शृंखला, यो भूकम्पपछि पनि सयौंको संख्यामा आइरहेका परकम्प र अन्य भूकम्पका कारण अझै अन्योल छाइरहेकै छ ।
दक्षिणतिर तराईको समतल भू–भाग र उत्तरतिर लेसर हिमालयका पहाडहरूले छेकिएको र नेपालको पूर्वदेखि पश्चिमसम्म फैलिएको अनि सबैभन्दा नयाँ चट्टानहरूले बनेको चुरे क्षेत्रको संरक्षणलाई राष्ट्रिय चुनौतीका रूपमा हेरिएको छ । एकातिर, यो क्षेत्रमा वन पैदावारदेखि ढुंगा, गिट्टीसम्मका प्राकृतिक स्रोतसम्म प्रयोगका सवालमा विवादित क्रियाकलापहरू हुने गरेका छन् ।
वातावरण र विकासबीच नङमासुको जस्तो सम्बन्ध र सन्तुलनको आवश्यकता पर्छ । त्यति हुँदाहुँदै पनि मेरो र तेरो भन्दै कृत्रिम कित्ता र सिमाना बनाई एकातिर वातावरणवादी र अर्कोतिर विकासवादीहरूका दुई समूह बनाउने काम सम्बन्धित क्षेत्रका विज्ञता हासिल गरेका व्यक्तिहरूबाट नै भैरहेको देखिन्छ । तर दिगो विकासका लागि पनि सुहाउँदो र मित्रवत् वातावरणको जरुरी पर्छ, किनकि विकासले खराब अवस्थामा पुगेका वातावरणीय पक्षहरूलाई समेत स्वस्थ, सन्तुलित र सफा राख्न सहयोगी भूमिका खेल्न सक्छ ।
चौबीस घण्टामा २८० मिमिभन्दा बढी पानी परेपछि यही भदौ ७ गते पोखराको महेन्द्र पुल क्षेत्रमा जमिन भासियो । त्यसपछि पनि पोखराका अन्य भागमा यस्तै समस्या देखिइरहेको छ । लगभग प्रत्येक वर्ष नै विशेषतः बर्खाको समयमा पटकपटक पोखराको मध्यभागदेखि लिएर ठाउँठाउँमा जमिन भासिएको अथवा भ्वाङ परेको खबर सुन्दै आइएको छ ।
भ्रेमाथाङको भूबनोट तथा पहिरोजन्य सतही भौतिक प्रक्रिया, कुनै बेलाको पहिरोले खोला थुनेर बनाएको पोखरी र त्यसमा जम्मा भएको गेग्रान तथा पहिरोले जम्मा गरेको डेब्रिस फ्यान, खोलाले निरन्तर रूपमा झर्दै/गर्दै आइरहेको पहिरो र भीरको ‘टो’ कटिङ, भूस्खलन तथा यसले निम्त्याएका अन्य पहिरो, उपल्लो तटमा जलवायु परिवर्तनको असरले अहिले बढी सक्रिय देखिएका पेम्दाङ खोला र मेलम्ची खोलाका दायाँबायाँ बढेका सानाठूला पहिरो आदिको समग्र असरले गर्दा, आकलन गरिएजस्तै, मेलम्ची विपत्को सुरुआत भएको देखिन्छ ।
प्रत्येक वर्षायाममा बाढीपहिरोको चपेटामा परी धेरै जनधनको क्षतिको नियति भोग्दै आएका हामीलाई यो वर्षको मनसुनको सुरुवातसँगै सिन्धुपाल्चोकको मेलम्चीमा भएको मानवीय र भौतिक क्षतिले निकै चिन्तित बनाएको छ ।
