हालै मधेश प्रदेशको बर्दिबासमा लैंगिक समानता तथा समाजिक समावेशीकरण विषयक तालिममा प्रशिक्षकका रूपमा भाग लिने अवसर मिलेको थियो । अघिल्लो दिन भएको अर्को तालिमको बर्दिबासभरि चलेको चर्चाले भने चकित तुल्यायो । उक्त तालिममा मधेश प्रदेशका ६ जिल्लाका स्थानीय तहका नवनिर्वाचित जनप्रतिनिधिहरू सहभागी थिए ।
महिला सशक्तीकरणका लागि राजनीतिक सशक्तीकरण अनिवार्य सर्त मानिन्छ । यसका लागि चुनाव एउटा माध्यम हो । यसमा स्थानीय तहको चुनावको महत्त्वपूर्ण भूमिका हुन्छ, जुन नजिकिँदो छ र समग्र उम्मेदवारी पनि निर्क्योल भइसकेको छ । सत्तापक्ष र प्रतिपक्ष दुवै आआफ्ना चुनावी गठबन्धनमा छन् । दलीय गठबन्धनहरू स्थानीय तहको दोस्रो कार्यकालको यो चुनावमा भने महिला प्रतिनिधित्वका लागि प्रतिकूल भएका छन् ।
एउटा पारिवारिक जमघटमा महिला–पुरुषको व्यवहारबारे छलफल हुँदै थियो । एक मित्रले भने, ‘थाहा छ ? महिलाहरू हकुवा हुन्छन् । उनीहरूबाट सबैले डराउनुपर्ने हुन्छ ।’ हकुवालाई मधेसका गाउँ–देहातमा अदृश्य र डर लाग्ने शक्तिका रूपमा चित्रण गरिन्छ । बच्चाहरूलाई तर्साउनुपर्यो भने हकुवाको नाम लिने चलन अझै पनि छ । महिलालाई त्यसरी हकुवासँग तुलना गर्ने ती पारिवारिक मित्र शिक्षित व्यक्ति हुन् ।
आरक्षणसम्बन्धी सर्वोच्च अदालतको हालैको एउटा फैसलाको पूर्णपाठले गम्भीर बहस निम्त्याएको छ । आरक्षण जातीय आधारमा नभई आवश्यकताका आधारमा दिनुपर्ने तर्क गर्दै अदालतले जातलाई आधार बनाउँदा आरक्षणको फाइदा निश्चित मान्छेले मात्र लिइरहने ठहर गरेको छ; साथै मानव विकास सूचकांकमा तल परेकालाई त्यसमा समेट्नुपर्ने भनेको छ ।
सरकारले जेठ ९ मा ‘नेपाल नागरिकता (पहिलो संशोधन) अध्यादेश–२०७८’ जारी गरेसँगै यसका पक्ष–विपक्षमा बहस भइरहेको छ । कतिपयले प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले आफ्नो सत्ता टिकाउनका लागि जसपाको ठाकुर–महतो समूहसँग सौदाबाजी गरेको टिप्पणी गरेका छन् ।
हालैको जनकपुर साहित्य महोत्सवको ‘वैदेहीहरू’ सत्रमा पत्रकार मनिका झाले भनिन्, ‘जनकपुरमा बसेर म सीता बन्दिनँ भन्नु अपराध हुनेछ । सीता भनेको इतिहासकै सशक्त पात्र हुन् । सीता जनकपुरको हरेक घरमा होस् र म पनि जनकपुरको एक सीता भएकोमा गर्व गर्दछु ।’
पहिलो प्रसंग । प्रस्तावित नागरिकता विधेयकबारे हालै एउटा छलफल राखिएको थियो, जसमा जनयुद्ध लडेकी एक प्रभावशाली नेत्री, एक वकिल र मलाई वक्तामा आमन्त्रण गरिएको थियो ।
केही महिनाअघि सामाजिक सञ्जालमा एक महिला अधिकारकर्मीले छोरी पहिलोपटक महिनावारी भएको जानकारी पोस्ट गरिन् । त्यसमा उनले खुसी व्यक्त गरेकी थिइन्, गौरव महसुस गर्दै छोरीलाई बधाई दिएकी थिइन् । कमेन्टमा पनि बधाईका साथै धेरै सकारात्मक प्रतिक्रिया आएका छन् ।
गत भदौमा विद्यावारिधिका लागि फारम भर्न त्रिभुवन विश्वविद्यालय गएकी थिएँ । फारम बुझाउने कोठाको सोफामा लहरै चार युवा थिए, जसले मलाई नियाल्न थाले । मेरो कार्य अनुभवबारे कर्मचारीको प्रश्नको जवाफ दिन लाग्दा ती युवामध्ये एकले प्वाक्क भने, ‘उहाँलाई चिन्नुहुन्न ? उहाँ र्याडिकल फेमिनिस्ट !’ मैले ‘फेमिनिस्ट त हुँ, तर र्याडिकलचाहिँ होइन’ भन्दै जवाफ फर्काएकी थिएँ मैले ।
नयाँ संविधान आएपछि महिला अधिकारकर्मी तथा नेत्रीहरू हर्षित थिए । उनीहरूको भनाइ थियो— नेपाली महिलाले पाएको अधिकार दक्षिण एसियामै उत्कृष्ट छ । यस्तो अभिव्यक्ति महिलाहरूले आयोजना गर्ने कार्यक्रमहरूमा दलका प्राय: शीर्षनेताको हुन्थ्यो ।
