१७.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५७

कसरी नियन्त्रण गर्ने सीमापारिबाट आउने कोरोना ?

कोभिड–१९ ले करिब साठी लाख जति संक्रमित भइसकेका छन् भने तीन लाख ६९ हजारभन्दा बढीको मृत्यु भइसकेको छ । महामारीको प्रकोप केही ढिला देखिएको भारतमा मात्र एक लाख ८० हजारभन्दा बढी संक्रमितहरुको संख्या पुगेको छ र करिब ५ हजार जनाले कोरोना भाइरसकै कारण ज्यान गुमाएका छन् । यो लेख तयार पार्दासम्म नेपालमा एक हजार ४ सयभन्दा बढी संक्रमित भइसकेका छन् र ७ जनाको ज्यान गइसकेको छ ।

कसरी नियन्त्रण गर्ने सीमापारिबाट आउने कोरोना ?

हामी कहाँ परीक्षण कम भएको तथा मान्छेको मृत्यु भएको अवस्थामा मृत्युको कारण दिन अनिवार्य नभएकोले ठ्याक्कै यस्तो अवस्था छ भनेर भन्न सकिने अवस्था छैन । यद्यपि लकडाउन लगायतका रोकथामका उपायहरुले कोभिड–१९ को महामारी केही हदसम्म पछाडि धकेलिएकै हो । अन्तर्राष्ट्रिय हवाइ उडानहरु प्राय ठप्प भएको यो अवस्थामा भारतबाट नेपाल आउनेहरुले नै धेरै हदसम्म फैलाएको भनेर अनुमान गर्न खासै गाह्रो छैन । अझै पनि उचित व्यवस्थापन गरिएन भने कोभिड–१९ का संक्रमितहरु मार्फत यो रोग नेपालमा अझ द्रुत रुपमा फैलने प्रवल सम्भावना छ ।

नेपालको भारतसँग लामो एवं खुला सीमाना भएको र भारतमा लाखौंको संख्यामा नेपालीहरु रहेकोले सीमाना यसरी पूरै बन्द गर्न सकिँदैनथ्यो र सकिएन । चोर बाटोबाट नेपालीहरु आउने क्रम रोकिएन र धेरै संक्रमितहरु भारतबाट नेपाल भित्रिए । अन्ततः मजदुरीको सिलसिलामा भारतमा रहेकाहरुको ढिलै भए पनि सरकारले मुख्य नाकाबाट आफ्ना नागरिकलाई नेपाल भित्र्याउन थालेको छ । तर, अहिले सम्मको सीमामा भएको तयारी एकदम कमजोर देखिन्छ ।

हामीले सीमामा क्वारेन्टाइन बनाउने, कोभिड–१९ को परीक्षण गर्ने, संक्रमित भेटिए उनीहरुको उपचार र रेखदेख गर्ने, कन्ट्याक ट्रेसिङ गर्ने गर्नुपर्थ्यो । साथै, क्वारेन्टाइनमा आफ्नो समय बिताइसके पछि सम्बन्धित गाउँपालिका र नगरपालिकाहरुसित समन्वय गरी उनीहरुको घरसम्म पुर्‍याउने व्यवस्था गरेको भए महामारी फैलने दरलाई अहिलेभन्दा निकै कम गर्नसक्ने सुनौलो अवसर थियो । जुन हामीले गुमाइसकेका छौं । हिजोका कमीकमजोरीको लेखाजोखा गरेर समय बर्बाद गर्नुभन्दा अबको अवस्थामा क्षतिलाई कसरी न्यूनीकरण गर्न सकिन्छ, त्यतातिर तत्काल रणनीतिहरु बनाएर द्रुत गतिमा कार्यान्वयन गर्नु नै अहिलेको आवश्यकता हो ।

भारतमा कति नेपालीहरु कार्यरत छन् भन्ने यकिन तथ्यांक नभए पनि करिब २० देखि ३० लाख जति नेपालीहरु रहेको विभिन्न अध्ययनहरुले अनुमान गरेका छन् । अधिकांश नेपालीहरु भारतमा साना तथा मझौला व्यवसायमा मजदुरी गर्दछन् । भारतमा हुने धेरै नेपालीहरुको आिर्थक अवस्था निकै कमजोर छ । उनीहरुमा नै आश्रित परिवारले नेपालबाट त्यस्ता मजदुरका लागि खर्च पठाउने सम्भावना पनि ज्यादै न्यून छ ।

दुई महिनाभन्दा बढी समयको लकडाउनले धेरैले आफ्नो रोजगारी गुमाएका छन् । अलिकति जम्मा गरेको पैसा सकिएको छ । त्यसैले पनि उनीहरु जति सक्दो छिटो नेपाल फर्कन बाध्य छन् । घर फर्कनको लागि आर्थिक बोझ त छँदै छ । यति भएको ठाउँबाट सीमा नाकासम्म भीडभाड र लामो बाटो आउनुपर्ने भएकोले संक्रमणको उच्च जोखिममा नेपालीहरु सीमासम्म आइपुग्ने क्रम जारी छ । नेपाल सरकारले सीमा नाकाहरु खुकुलो बनाउँदै सम्बन्धित गाउँ वा नगरपालिकाहरुलाई नै जिम्मा लगाउँदै गर्दा गाउँपालिकाहरुमा नयाँ चुनौती थपिएको छ । यो चुनौतीलाई सुझबुझकासाथ सामना गरे मात्र कोभिड–१९ को क्षतिलाई न्यूनीकरण गर्न सकिन्छ ।

अहिले भइरहेका क्वारेन्टाइन स्थलहरुको संख्यात्मक र गुणात्मक सुधार गरिएन भने त्यहाँ बस्नुको खासै ठूलो अर्थ रहँदैन । सरकारले सीमामा क्वारेन्टाइन स्थल बनाउन र पीसीआर टेस्ट गर्न नसकेको अवस्थामा सीमामा आएका नेपालीहरुलाई कम्तीमा पनि २ मिटरको सामाजिक दूरीमा कायम राख्ने, साबुनपानीले हात धुने व्यवस्था गर्ने, शौचालयहरुलाई व्यवस्थित गर्ने, ज्वरो नाप्ने, उनीहरुको नाम, ठेगाना र फोन नम्बरको अभिलेख राख्ने र सम्बिन्धत पालिकाहरुसँगको समन्वयमा उक्त गाउँपालिकाहरुको क्वारेन्टाइनमा पठाउने व्यवस्था गर्न सभ्भव छ ।

शंकास्पद बिरामीहरुलाई सीमा नाकामा नै छुट्टै आइसोलेसनमा स्वास्थ्यकर्मीहरुको प्रत्यक्ष निगरानीमा रेखदेख र उपचार गर्ने व्यवस्था मिलाउनुपर्दछ । आवश्यक सवारी साधनहरुको व्यवस्था सरकारले नै गर्ने र यात्रुहरुलाई निशुल्क लाने व्यवस्था गर्नु पर्दछ । केन्द्र, प्रदेश तथा स्थानीय निकायहरुले यस्तो परिस्थितिमा गाह्रो अवस्थामा रहेका आफ्ना नागरिकहरुलाई हदै सम्मको सहयोग गर्नु पर्दछ ।

धेरै पालिकाहरुमा अहिले पनि क्वारेन्टाइन स्थलहरु छैनन् । जति छन् धेरै जसोले न्यूनतम मापदण्ड पनि पूरा गरेका छैनन् । भएका पनि पर्याप्त छैनन् । अझ सीमा नाकाबाट सम्बन्धित गाउँपालिकासम्म पनि सुरक्षित रुपले ल्याउनुपर्ने भएकोले थप आर्थिक र व्यवस्थापन भार थपिएको छ । एउटै ठाउँमा दुई हप्ताभन्दा बढी समय बस्नका लागि धेरै पूर्वाधारको तयारी गर्नु पर्दछ । वर्षा सुरु भएसँगै क्वारेन्टाइन स्थलहरुलाई बस्न योग्य बनाउन अझ मिहिनेत गर्नुपर्ने हुन्छ ।

क्वारेन्टाइनमा बस्ने ठाउँमा शौचालय, खानेपानी, बत्ती लगाएको उचित प्रबन्ध गरेर चाहिने खानेकुरा आदिको संचित र व्यवस्थापन गर्नुपर्दछ । ठाउँअनुसार भारतमा रहने नेपालीहरु फरक-फरक संख्यामा भए पनि एउटा गाउँपालिकाले कम्तीमा ५०० जना क्षमता भएका क्वारेन्टाइन स्थलहरु र त्यसलाई चाहिने आवश्यक पूर्वाधारहरु तत्काल तयार गर्नुपर्ने देखिन्छ । अन्तर्राष्ट्रिय उडानहरु सुरु हुनेबित्तिकै मलेसिया र खाडी मुलुकहरुबाट पनि नेपालीहरु घर फर्कने संख्या ह्वात्तै बढ्ने सम्भावना धेरै छ ।

गाउँपालिकाभित्रै क्वारेन्टाइनमा बस्नेहरुको हकमा उनीहरुलाई क्वारेन्टाइन अवधिभरि परिवार तथा आफन्तहरुसँग सम्भव भए आउनै नदिने वा आउन निकै कम गर्नुपर्दछ । भेटघाट गर्नैपर्ने अवस्थामा सामाजिक दूरी कायम गरेर र आवश्यक पीपीईको व्यवस्था गरेर मात्र भेटघाट गर्न दिनु पर्दछ । अधिकांश गाउँपालिकाहरुमा चिकित्सक र नर्सको दरबन्दी नै छैन । त्यसैले अहिले भइरहेका स्वास्थ्यकर्मीहरुलाई आवश्यक तालिम दिएर टाढैबाट भए पनि चिकित्सकहरुको सुपरिवेक्षणमा आवश्यक परामर्श र उपचारको व्यवस्था गर्नुपर्दछ ।

क्वारेन्टाइनस्थलमा नै कुनै लक्षण देखिने गरि बिरामी भएमा तत्काल आइसोलेसनमा राखेर अवलोकन र उपचार गर्नुपर्दछ । कोभिड–१९ का बिरामीहरुमा छोटो समयमा नै जटिलताका लक्षणहरु देखिने भएकोले जटिल लक्षणको सुरुवाती चरणमा नै द्रुत रुपमा अस्पतालसम्म लानको लागि एम्बुलेन्सलाई २४ सै घण्टा तयारी अवस्थामा राख्नु पर्दछ । साथै, जटिल बिरामीहरुको प्रेषण गरिने अस्पतालहरु पहिचान गरेर आवश्यक समन्वय पनि गर्नुपर्दछ ।

हामी जति छिटो कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ गरेर शंकास्पद बिरामीहरुलाई क्वारेन्टाइनमा राख्छौं, त्यति छिटो यो रोगलाई नियन्त्रण गर्न सक्दछौं । त्यसैले पालिकाभित्र जो कसैलाई पनि संक्रमण देखिनेबित्तिकै तत्कालै कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ गर्नुपर्दछ । अलिकति पनि ढिला गरियो भने रोग फैलिहाल्ने जोखिम हुन्छ । यसको लागि गाउँपालिका भित्र २४ घण्टा उपलब्ध हुने जनशक्ति तयारी अवस्थामा राख्नु पर्दछ । यसका लागि विद्यालयका शिक्षक वा महिला स्वास्थ्य स्वयं सेविकाहरुलाई पनि यसको लागि परिचालन गर्न सकिन्छ । शंकास्पद बिरामीहरुको नमुना संकलन र संकलित नमुना सुरक्षित रुपमा प्रयोगशालासम्म पुर्‍याउनका लागि प्राविधिकहरु सम्मिलित मोबाइल टिम बनाएर काम गर्दा सजिलो र किफायती हुन्छ । यसको लागि छिमेकी गाउँपालिकाहरुबीच समन्वय गरेर गर्न सकिन्छ ।

विदेशबाट आउने सबैलाई कोभिड–१९ हुँदैन । कसैले पनि आफ्नै परिवार वा समाजलाई रोग सार्छु भनेर फर्किंदैन । जति पनि फर्किन्छन उनीहरु बाध्यताले फर्किन्छन् । एउटा निश्चित अवधिसम्म क्वारेन्टाइनमा बसे छि मात्र आफूलाई रोग नभएको निर्क्योल गर्न सकिन्छ । क्वारेन्टाइनमा बस्ने सबै संक्रमित हुँदैनन् । संक्रमित भइहाले पनि यो अपराध होइन र यो रोग जसलाई पनि लाग्न सक्छ । विदेशबाट आउनेलाई नेपालमा नै हुनेले पनि रोग सार्ने जोखिम सधैं हुन्छ । लामो समय एकान्तबास जसरी क्वारेन्टाइनमा बस्नु मनोसामाजिक दृष्टिकोणले पनि चुनौतीपूर्ण कार्य हो । घर नजिकै आएर पनि आफ्नो परिवारसँगै बस्न नपाउन पक्कै पनि सहज अवस्था होइन । त्यसैले यो अवस्थामा समाज र परिवारको झन् ठूलो साथ चाहिन्छ । क्वारेन्टाइनस्थल राम्रो भएन भने पनि एक दुई दिनमा नै बस्न नमान्ने वा भाग्ने समस्या आउन सक्छ । यसले झन् गाउँभरि संक्रमण फैलने जोखिम बढाउँछ ।

तसर्थ पूर्वाधारको विकास, यातायतको व्यवस्था, प्राविधिक पक्षको तयारीसँग सँगै समुदायस्तरमा जनचेतना जगाउनु पनि नितान्त आवश्यक छ ।

-जनस्वास्थविद् डा. न्यौपाने अमेरिकाको जोन्स हप्किन्स विश्वविद्यालयमा कार्यरत छन् । यस्तै सुश्म किटाणु विशेषज्ञ डा. ढकाल केन्सास स्टेट विश्वविद्यालयमा कार्यरत छन् ।

प्रकाशित : जेष्ठ १८, २०७७ ०९:१६
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?