गरिखाने जाँगर

पेप्सीकोलास्थित फुटबल ग्राउन्ड छेवैमा ‘ठेला घर’ नाम राखेर उनले फास्टफुड व्यवसाय सुरु गरेकी थिइन् । श्रीमान्सँग सम्बन्धविच्छेद भएपछि उनलाई कतिपयले जागिर दिन इन्कार गरे । त्यसै क्रममा उनी ठेला व्यवसाय गर्ने निर्णयमा पुगेकी थिइन् । सहकारीमा जग्गा धितो राखेर लिएको तीन लाख रुपैयाँ ऋणबाट उनले ठेला घर सुरु गरेकी थिइन् । अहिले त्यही ठेला व्यावसायिक रेस्टुराँ बनेको छ ।

मीनभवनस्थित आलोकनगरमा व्यवसाय सञ्चालन गर्दै आएकी भट्टराईलाई त्यही ठेलाले आर्थिक रूपमा बलियो बनाइदिएको छ । ‘खानसमेत गाह्रो थियो, ठेला सुरु गर्दा,’ उनले त्यति बेलाको अप्ठ्यारो सम्झिइन्, ‘अहिले थुप्रै युवालाई रोजगार दिने भएकी छु ।’ तर यहाँसम्म आइपुग्नुमा भने उनको कामप्रतिको सम्मान नै हो । ठेला चलाउँदा कतिपयले महिला भएकै कारण आलोचनासमेत गरेका थिए । तर, त्यसको परवाह नगरी उनी अघि बढिरहिन् । ‘मेरो सफलताको सूत्र भनेको कामको सम्मान गर्ने र आलोचना चिरेर अघि बढ्नु नै हो । घरमा पकाउन हुने, ठेलामा पकाएर बेच्दा इज्जत जाने ?’ उनको प्रश्न छ । ठेला घरमा उनले खानाको परिकारसँगै आफैंले चित्र पनि कोरेकी छन् । अनि चित्र कोर्ने स्टुडियो पनि सञ्चालन गरेकी छन् । ठेला घर र कलाको संयोजन अझै फराकिलो बनाउने योजना पनि बनाएकी छन्, उनले ।

बूढानीलकण्ठ–१० कपनका राधिका ढकाल र सुमन दाहालको दम्पतीले लसुन र अदुवाको पेस्ट बनाएर व्यापार गर्न थालेको करिब एक दशक भइसकेको छ । पछिल्लो तीन वर्षमा भने उनीहरूको उत्पादनले राम्रै बजार लिएको छ । आयुर्वेदिक शिक्षा अध्ययन गरेका दाहाल र पत्रकारितामा लामो अनुभव बटुलेकी ढकालले फरक व्यवसायमा हात हालेका हुन् । पछिल्लो समय युवाहरू सहर केन्द्रित छन् । हतार र छिटोको जमाना छ । सिलौटा र मिक्सर खोजेर अदुवा–लसुन पिस्ने समय पनि त छैन युवामा । त्यसैलाई बुझेर सुमनले दस वर्षअघि लसुन र अदुवाको पेस्ट बजारमा ल्याउने काम सुरु गरेका थिए । त्यसलाई साथ दिइरहेकी छन्, ढकालले । ‘दुई छोराछोरीलाई विद्यालय पुर्‍याएपछि दिनभर व्यवसायमै लाग्छु,’ उनी भन्छिन्, ‘मार्केटमा डिमान्टअनुसार प्रडक्ट पुर्‍याउनै सकिएको छैन ।’

निजी र केही भाडाको गरी ७ रोपनी जग्गामा अर्गानिक फार्म पनि चलाएका छन् उनीहरूले । पछिल्लो समय झापा, इलाम, दमक, नेपालगन्ज, विराटनगरलगायत सहरीया क्षेत्रमा पेस्टको माग बढेको उनको भनाइ छ । विद्यार्थीहरू रहने/बस्ने क्षेत्रमा बढी माग रहेको उनी बताउँछिन् । ‘कीर्तिपुरमा त मागअनुसार दिनै सकिएको छैन,’ उनी भन्छिन् । श्रमको कमाइले कहिल्यै मन नपोल्ने ढकालको बुझाइ छ । त्यसैले उनी युवा पुस्तालाई कामको सम्मान गर्न र व्यवसाय गर्न हौसला दिन्छिन् ।

ढकालले भनेजस्तै ललितपुर महानगरपालिका–२८ खेतीपाखा बस्ने भरतप्रसाद घिमिरे र मैयादेवीको जोडी कामको सम्मान गर्छन् । भैंसी पालन गरेकी मैयादेवीको रमाउने र कमाउने थलो गोठ हो । उनका पति भने बजारमा दूध पुर्‍याउनुमा खुसी छन् । स्नातक तह उत्तीर्ण गरेका उनीहरू भैंसीपालन सुरु गर्नुअघि जागिरे थिए । दुवै जनाले पढाउँथे ।

सुरुमा हरिसिद्धिमा ७ रोपनी जग्गा भाडामा लिएर माछा, कुखुरा पाल्न थालेका थिए, उनीहरूले । त्यतिबेला घरमा दूध खानका लागि एउटा भैंसी पाले । घरमा खपत भएर बचेको दूध भरतले बेच्न थाले । ग्राहक घरमै दूध लिन आएपछि उनलाई कुखुरा र माछा पालनभन्दा राम्रो ठानेर यो व्यवसायमा लागेका हुन् । पढेलेखेको मान्छे गोठालो भएको भन्दै कुरा काट्नेहरू पनि अहिले भरतको प्रगति देखेर लोभिएका छन् ।

त्यस्तै, पछिल्लो समय कलात्मक परिश्रम पस्किएर तरकारी व्यवसायमा नाम कमाएका अर्का युवा व्यापारी हुन्, कृष्ण अधिकारी । सिन्धुली दुधौली नगरपालिका धनसरीका २३ वर्षे कृष्ण तरकारी व्यवसायी हुन् । अहिले उनलाई सामाजिक सञ्जालमा नचिन्ने कमै छन् । उनी अचेल टिकटकबाट ‘तरकारी ब्वाई’ को नामले भाइरल छन् ।

चाबहिलस्थित गणेश मन्दिर छेउमा तरकारी व्यापार गर्ने कृष्णको तरकारी बेच्ने तरिका अलिक फरक र आकर्षित छ । उनको कला भनेकै तरकारी व्यापार गराउन सक्नु हो । कुन तरकारीको के फाइदा ?, तरकारीका आयुर्वेदिक तत्त्व, सौन्दर्यको राजदेखि पकाउने तरिकासमेत उनले मुखैबाट ग्राहकलाई बताउने गर्छन् । मीठो हाँसो, रमाइलो बोली र मन लोभ्याउने प्रस्तुतिले उनको पसलमा ग्राहक आकर्षित छन् । ‘तरकारी बेच्ने कला हेर्नकै लागि ग्राहक मेरो पसलसम्म आइपुग्छन्,’ उनी भन्छन्, ‘मीठो नबोले त यहाँ पिठो पनि बिक्दैन ।’

गरिबीको अवस्थामा गुज्रिएका कृष्ण ४ वर्षअघि काठमाडौं आए । गरिबीले उच्च शिक्षा पढ्न सकेनन् । जीविको धान्न काठमाडौं आउँदा उनीसँग एकसरो लुगाबाहेक केही थिएन । सुरुमा घरमा टायल लगाउने काम थाले । मजदुरी गरे । जागिर खोज्न चारैतिर भौंतारिए । दिनको तीन सय रुपैयाँ मात्रै कमाउँथे । एक दिन उनी आफैंले केही गर्ने मनसाय बनाए । तर, के गर्ने ? लगानी छैन । ‘कतै जागिर नपाएपछि डोकोभरि साग बोकेर मूलपानीमा व्यापार थालें,’ उनले विगत सम्झिए ।

डोकोबाट व्यापार थालेका कृष्णले अहिले ५० हजार रुपैयाँ भाडा तिरेर तरकारी बेच्ने हैसियत बनाएका छन् । दैनिक ९० हजारदेखि एक लाख रुपैयाँसम्मको तरकारी बेच्ने गरेको उनले बताए । ‘काम सानो–ठूलो हुँदैन,’ उनी भन्छन्, ‘इमानदारितापूर्वक गर्नुपर्छ, सफलता निश्चित छ ।’ दैनिक १८ घण्टाभन्दा बढी समय तरकारी व्यापारमै बित्छ ।