निषेधाज्ञा हटाएर ‘आदेश’ जारी

उपत्यकाका तीनवटै जिल्ला प्रशासनले यो आदेश बिहीबारदेखि भदौ मसान्तसम्म लागू गर्ने निर्णय गरेका हुन् । यसअघि उपत्यकामा बुधबार रातिसम्म निषेधाज्ञा जारी थियो । सीसीएमसीले साप्ताहिक रूपमा थपिएका संक्रमित, संक्रमितको वृद्धि प्रतिशत, संक्रमण दर, अस्पतालको व्यवस्थापन क्षमता र मृत्युदरका आधारमा ४ प्रकृतिको लकडाउन गर्न सकिने अवधारणा अघि सारेको छ ।

यी आधार ख्याल गरेर स्थानीय तह, जिल्ला र प्रदेशले कडा, मिश्रित, नरम र न्यून किसिमको लकडाउनको निर्णय लिन सक्ने सीसीएमसीका प्रवक्ता नूरहरि खतिवडाले बताए । ‘जोखिम त कायमै छ तर मुलुकभर एउटै दृष्टिकोणले गरेर हुँदैन भनेर स्मार्ट लकडाउनमा जान लागिएको हो,’ उनले भने, ‘अब ठाउँ विशेषअनुसार तलैबाट निर्णय हुन्छ, आफ्नो क्षेत्रको कार्ययोजना बनाएर मन्त्रालयहरूले गतिविधि अघि बढाउँछन् ।’

सीसीएमसीले जारी गरेको ‘स्मार्ट लकडाउन कार्यविधि’ मा न्यून किसिमको लकडाउनमा सभा, सेमिनार, गोष्ठी गर्न सकिने उल्लेख छ । नरम प्रकृतिको लकडाउनमा २५ जनाको उपस्थितिमा मात्रै यी गतिविधि गर्न पाइनेछ । कडा र मिश्रित लकडाउनमा यस्ता गतिवधि भर्चुअल माध्यमबाट मात्र गर्न पाइन्छ । कडा लकडाउनमा अत्यावश्यकबाहेकका आवागमनमा पूर्ण रोक लगाइने र न्यून/नरम लकडाउनमा स्वास्थ्य मापदण्ड अपनाएर सबैलाई आउजाउ गर्न दिइने कार्यविधिमा उल्लेख छ । न्यून लकडाउनमा पसल, डिपार्टमेन्टल स्टोर, यातायातका साधन, मठमन्दिर, गुम्बा, चर्चमा हुने गतिविधि, होटल, रेस्टुँरा, डेलिभरी, मनोरञ्जन, सभा, जुलुस, हाटबजार स्वास्थ्य मापदण्ड पालनासहित खुला गरिनेछ ।

क्रमशः नरम, मिश्रित लकडाउन हुँदा यी गतिविधि कडाइ हुँदै जाने र कडा लकडाउनमा पूर्ण रोक लगाइने कार्यविधिमा उल्लेख छ । सीसीएमसीले जिल्ला, स्थानीय र प्रदेशबीच पनि फरक–फरक प्रकृतिको लकडाउन हुन सक्ने जनाएको छ ।काठमाडौं, ललितपुर र भक्तपुरका स्थानीय तहहरूले अब जिल्ला कोभिड–१९ संकट व्यवस्थापन केन्द्र (डीसीसीएमसी) सँग समन्वय गरी भौतिक उपस्थितिमा विद्यालयको पठनपाठन गर्न पाउने भएका छन् ।

सीसीएमसीको ‘स्मार्ट लकडाउन कार्यविधि’ अनुसार मुलुकभरका अन्य स्थानीय तहमा पनि डीसीसीएमसीको समन्वयमा विद्यालय सञ्चालन हुन सक्छन् । प्रवक्ता खतिवडाले संक्रमण दरअनुसार फरक–फरक प्रकृतिको लकडाउन गर्न सकिने कार्यविधि स्वीकृत गरेर लागू गरिएको जानकारी दिए । ‘खुकुलो किसिमको लकडाउनमा विद्यालयसमेत सञ्चालन गर्न सकिन्छ,’ उनले भने, ‘कार्यविधिअनुसार संघीय मन्त्रालयहरूले कार्ययोजना बनाएर आफ्ना मन्त्रालयका गतिवधि अघि बढाउन सक्छन् ।’ उनका अनुसार अहिलेसम्म शिक्षा मन्त्रालयले मात्रै आफ्नो कार्ययोजना सार्वजनिक गरेको छ ।

मन्त्रालयले बनाएको कार्ययोजनामा कडा र मिश्रित लकडाउनमा वैकल्पिक विधिबाट मात्रै विद्यालय/क्याम्पसले शैक्षिक गतिविधि सञ्चालन गर्न पाउनेछन् भने नरम लकडाउनमा आलोपालो र न्यून लकडाउनमा पूर्ण रूपमा सञ्चालन गर्न पाउँछन् । तर, स्वास्थ्य मापदण्ड भने पालना गर्नुपर्नेछ । क्रमशः अन्य मन्त्रालयले पनि कार्ययोजना बनाएर लागू गर्ने सीसीएमसीले जनाएको छ ।

उपत्यकाका प्रजिअहरूको बुधबारको बैठकले पनि स्मार्ट लकडाउनको मापदण्डमा रहेर विद्यालय सञ्चालन गर्न सकिने निर्णय गरेको छ । विद्यालय पुनः सञ्चालन गर्दा डीसीएमसीको भने स्वीकृति लिनुपर्ने काठमाडौंका प्रजिअ कालीप्रसाद पराजुलीले जनाए । शिक्षा मन्त्रालयले विद्यालय सञ्चालनसम्बन्धी कार्यढाँचा २०७७ का आधारमा विद्यालय खोल्न सकिने जनाएको छ ।

कार्यढाँचामा विद्यालय खोल्ने र बन्द गर्ने अधिकार स्थानीय तहलाई दिइएको छ तर स्थानीय प्रशासनको अनुमति लिनुपर्छ । नरम र न्यून लकडाउनमा परीक्षासमेत सञ्चालन गर्न सकिने कार्यविधिमा उल्लेख छ । यदि कुनै क्षेत्रमा कडा प्रकृतिको लकडाउन गर्ने अवस्था भए वैकल्पिक माध्यमबाट मात्रै पठनपाठन र परीक्षा सञ्चालन गर्न सकिने कार्ययोजनामा उल्लेख छ ।

प्रजिअ पराजुलीले जनस्वास्थ्यका मापदण्ड अपनाएर सिनेमा घर, जिमखानालगायत मनोरञ्जन क्षेत्रलाई पनि सञ्चालन गर्न दिइने बताए । अनावश्यक रूपमा मानिस जम्मा हुन, भीडभाड गर्न, सभा जुलुस गर्न, जात्रा महोत्सव, भोजभतेर गर्न लगाइएको रोक भने कायमै छ । ‘कोरोनाका सक्रिय केस घटेको र पेसा व्यवसाय पनि अप्ठ्यारोमा रहेकाले जनतालाई केही राहत पुगोस् भनेर जारी व्यवस्था खुकुलो बनाएका हौं,’ उनले भने, ‘सीसीएमसीले पनि स्मार्ट लकडाउन भनेकाले त्यहीअनुरूप अघि बढ्ने निर्णय भयो ।’

चाडपर्वहरू स्वास्थ्य मापदण्डको पालना गरी न्यून मानिसको सहभागितामा सांकेतिक रूपमा मात्रै मनाउनुपर्ने पनि प्रशासन कार्यालयहरूले जनाएका छन् । सरकारले आर्थिक, सामाजिक र व्यावसायिक गतिविधिहरू सञ्चालन गर्दा तोकेको मापदण्ड पालना गर्न सर्वसाधारण, समूह र संघसंस्थालगायतका निकायलाई सचेत गराएको छ ।

बिहान ९ देखि ११ बजेसम्म र अपराह्न ४ देखि ७ बजेसम्म स्थानीय ढुवानी गर्न नपाउने र सार्वजनिक, निजी निर्माण सामग्री राति ९ देखि बिहान ४ बजेसम्म सञ्चालन गर्न पाउने प्रशासनद्वारा जारी आदेशमा उल्लेख छ । यस्तै, कोभिड–१९ सम्बन्धी आदेशको प्रभावकारी पालना सम्बन्धमा सुरक्षा निकायबाट नियमित तथा आकस्मिक अनुगमन गरिने बताइएको छ । महामारीको अवस्थाअनुसार कुन प्रकृतिको लकडाउन लागू गर्ने भन्ने निर्णय अधिकार डीसीसीएमसीलाई नै दिइएको छ ।