कोभिडले मृत्यु हुनेमध्ये २५ प्रतिशत रोगै नभएका

स्वास्थ्य मन्त्रालयको सोमबारसम्मको तथ्यांकअनुसार कोभिडबाट अहिलेसम्म १ लाख ७६ हजार ५ सय जना संक्रमित देखिएकामा ०.५५ प्रतिशत अर्थात् ९ सय ८४ जनाको मृत्यु भएको हो । मुलुकमा बढ्दो संक्रमणसँगै मृत्युदरमा समेत वृद्घि देखिएको छ । सोमबार मात्र कोभिडबाट २४ जनाको मृत्यु भएको छ । ‘कोभिडले हालसम्म मृत्यु भएका ७५ प्रतिशतमा कोमोरबिडिटी (पहिलेदेखि नै गम्भीर रोग) देखिएको छ,’ स्वास्थ्य मन्त्रालयका प्रवक्ता डा.जागेश्वर गौतम भन्छन्, ‘तर केही नभएका र कोभिड लक्षण मात्र भएका करिब २५ प्रतिशतको समेत मृत्यु भएको छ ।’

हालसम्म सबैभन्दा बढी मधुमेहका बिरामीको कोभिडले मृत्यु भएको छ । यसपछि उच्च रक्तचाप, सिओपिडी (दम), क्यान्सर, मिर्गौलालगायत दीर्घरोग भएकामा कोभिड संक्रमण भएपछि मृत्यु भएको छ । पहिलेदेखि नै मधुमेह, उच्च रक्तचाप, दम, क्यान्सर, मिर्गौलाको समस्या, एचआईभी/एड्सलगायत गम्भीर रोग अर्थात् कोमोरबिडिटी भएकाको रोग प्रतिरोधक क्षमता कम हुन्छ । कोमोरबिडिटीको अवस्थामा कोभिड संक्रमण हुँदा भाइरसले गम्भीर रूपमा आक्रमण गर्छ र फोक्सोसम्म तुरुन्त असर गर्छ, जसले गर्दा सास फेर्न समस्या हुन थाल्छ । कोभिडले मृत्यु हुनेमा एक वा एकभन्दा बढी दीर्घरोग रहेको अवस्थासमेत देखिएको जनाउँदै डा.गौतम भन्छन्, ‘दीर्घ रोगीसँगै युवा र अन्य रोग नभएकाको समेत मृत्यु हुने गरेकाले सबै उमेर समूहका व्यक्तिले थप स्वास्थ्य सतर्कता अपनाउनु आवश्यक छ ।’

स्वास्थ्य मन्त्रालयका सहप्रवक्ता डा. समीरकुमार अधिकारीका अनुसार हालसम्म सबैभन्दा बढी उमेरअन्तर्गत दमको समेत रोगी चितवनकी १ सय ८ वर्षीया महिलाको मृत्यु कोभिडले भएको छ भने मकवानपुरकी ५ दिने शिशुको समेत मृत्यु संक्रमणले ज्यान गएको छ । मुलुकमा कोभिडले पहिलो पटक सिन्धुपाल्चोककी २९ वर्षीय महिलाको गत जेठ ४ गते मृत्यु भएपछि समयसँगै ज्यान गुमाउनेक्रम बढ्दो छ ।

‘मुलुकमा हाल कोभिडको मृत्यु दर ०.५५ प्रतिशत देखिए पनि भविष्यमा मृत्युदर बढ्न सक्ने भएकाले थप सतर्कता आवश्यक छ,’ इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाका निर्देशक एवं भाइरोलोजिस्ट डा.वासुदेव पाण्डेले भने, ‘विश्वको अन्य देश र विशेषगरी भारतको ट्रेन्ड (प्रवृत्ति) हेर्दा मृत्युदर बढ्ने सम्भावना देखिएको हो ।’

छिमेकी मुलुक भारतमा स्वास्थ्य तथा परिवार कल्याण मन्त्रालयको तथ्यांकअनुसार कुल कोभिड संक्रमितमध्ये सोमबारसम्म १.४९ प्रतिशतको मृत्यु भएको छ । मुलुकमा बढ्दो उमेरसँगै कोभिडले हुने मृत्युदरमा समेत वृद्घि देखिएको औंल्याउँदै डा. गौतम भन्छन्, ‘६० वर्ष माथिका संक्रमितमध्ये करिब १० प्रतिशतको मृत्यु भएको छ ।’ विज्ञहरूको अनुसार हालको चुनौती नै बूढापाकालगायत कोमोरविडिटी भएकाहरूलाई कोभिडको संक्रमणबाट जोगाएर हुन सक्ने सम्भावित मृत्युमा कमी ल्याउनु हो ।

विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लूएचओ) का अनुसार ६० वा योभन्दा बढी उमेरकाहरू एवं उच्च रक्तचाप, मुटुर फोक्सोको समस्या, मधुमेह, मोटोपना र क्यान्सर आदि स्वास्थ्य समस्या भएकाहरूमा कोभिड संक्रमणपछि गम्भीर बिरामी हुने उच्च जोखिम हुन्छ । जोसुकै व्यक्ति पनि कोभिडले संक्रमित हुनुको साथै गम्भीर रूपले बिरामी पर्न सक्छन् र कुनै पनि उमेरका संक्रमितको मृत्यु हुन सक्छ ।

दुई मिटरको शारीरिक दूरी कायम राख्ने, मास्कको सही प्रयोग, कोठामा हावाको राम्ररी ओहोरदोहोर हुने व्यवस्था, भीडभाडमा सकेसम्म नजाने, नियमित रूपले साबुनपानीले हात धुने वा सेनिटाइज गर्ने, खोक्दा, हाच्छिउँ गर्दा स्वास्थ्य सुरक्षा अपनाएर आफू र अन्यलाई संक्रमणबाट जोगाउन सकिने विज्ञको सुझाव छ ।