जसले मास्क बाँडे, उसैबाट डर

चैत १९ मा समूहले मास्क बनाउन ठेक्का दिएपछि ४१ वर्षीय ती युवकले एक जना सहयोगी राखेर आफ्नो भुल्केस्थित घरैमा छिटै मास्क तयार मात्रै पारेनन्, समुदायमा परिवारै मिलेर बाँडे ।

अहिले उनैले सिलाएको मास्क सितैं पायौं भनेर खुसीसाथ लगाएकाहरू डराएका छन् । कारण, उनी र उनकी श्रीमतीमा कोभिड–१९ पोजेटिभ पाइयो । मस्जिदका जमाती र भुल्केका गाउँलेमा उनीसहितका २४ जना विराटनगरमा उपचाररत छन् ।

‘समूहले मास्क सिलाउने ठेक्का लोकललाई दिएको हो । हाम्रै भुल्केका मुस्लिम समुदायका टेलर हुन्,’ समूहकी सचिव दिलमाया राउतले भनिन्, ‘प्रतिगोटा ४ रुपैयाँका दरले ८ सय २० पिस मास्क सिलाउने ठेक्का दिएका थियौं । हामीले त्यो मास्क समूहको सदस्य ३ सय २० घरधुरीलाई २–२ वटाको दरले बाँडेका थियौं ।’

बजारमा टेलरिङ व्यवसाय गरेकाले चिनिएका उनी सपरिवार संक्रमित भएको खुलेपछि भयले परीक्षण गराउन चाहने बढेका छन् । मंगलबार स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले संक्रमित पुष्टि गरेको ११ जनामध्ये एउटै घरमा बसेका बाबु, १८ वर्षीय छोरा, ३६ वर्षीया बहिनी, ४० वर्षीय ज्वाइँ र १८ वर्षीय भान्जा पनि छन । उक्त घरका छोरा भारतको उत्तर प्रदेशमा उर्दू भाषा पढ्न गएका थिए । उनी लकडाउन सुरु हुनुभन्दा चार दिनअघि चैत ७ गतेमात्रै भुल्केस्थित घर आएको स्थानीयले बताए । गाईघाट बजारमा जुत्ताचप्पलको व्यापार गर्दै आएकी बैनी लकडाउन लम्बिँदा व्यापार नहुने र बजारको घरमा बस्न अप्ठ्यारो हुने भन्दै श्रीमान र छोरासहित माइती आएकी थिइन । बजारभन्दा गाउँ सजिलो भनेर उनीहरू भ्ल्के गएको गाईघाटका छिमेकीले बताए ।

मास्क सिलाएर बाँड्नेका दम्पती नै संक्रमित रहेको थाहा पाएपछि मास्क लगाउने घरधुरीका सबै परिवार त्रसित छन् । ‘मास्क मुस्लिम बस्ती र बाहिरका पनि धेरैलाई बाँडिएको थियो,’ स्थानीय शम्भु थापाले भने,’ सामुदायिक वन उपभोक्ता समूहले तिनैलाई दिएको रहेछ, उनैले सबै मास्क अर्का एकजना सहयोगी राखेर तयार गरेका थिए ।’

साढे तीन किलोमिटर वरपर छ उदयपुर सदरमुकाम गाईघाट र २४ जना संक्रमित भेटिएको गाउँ भुल्के । आसपासका सबै गाउँको मुख्य बजार गाईघाट नै हो । गाउँमा फलेका कृषिउपज बेच्नेदेखि ज्यालाबनी गर्न र सानोतिनो खुद्रे व्यवसाय गर्न भुल्केबाट गाईघाट आउजाउ नगर्ने कोही छैनन् । संक्रमितको संख्या बढेसँगै भुल्के र आसपासको क्षेत्रमा त्रास छँदै छ, गाईघाटका बासिन्दा पनि डराएका छन् ।

पछिल्लोपटक संक्रमण पुष्टि भएका भुल्केका बासिन्दा बराबर गाईघाट आउजाउ गरिरहनेहरू परेकाले त्रास बढेको हो । त्रियुगा नगरपालिका–२ भुल्केको नूरी मस्जिदमा बस्दै आएकासँगै स्थानीयमा कोरोना पोजिटिभ भेटिँदा गाईघाटवासी संक्रमितसँग कतै भेट भएको थियो/थिएन भन्ने हिसाब केलाइरहेका छन् । सुरुमा मस्जिदमा बस्दै आएका जमाती र त्यसपछि स्थानीयमा संक्रमण पुष्टि भएपछि आफू पनि संक्रमित भइयो कि भन्ने सर्वसाधारण त्रास छ ।

भुल्केमा फल्ने अन्न, तरकारी र दूधको मुख्य बजार गाईघाट नै हो । तरकारी पकाएर खाइन्छ । दूध उमालेर मात्रै पिउने गरिन्छ । त्यसैले खाएकोमा खाएपिएकोमा संक्रमण नहोला भन्दा पनि स्थानीय ढुक्क छैनन् । ‘त्यही तरकारी र दूध ल्याउनेसँगै भाइरस त आएन भन्ने शंका लागिरहन्छ,’ गाईघाट बजारकी निर्मला कार्कीले भनिन्, ‘लकडाउन सुरु भएपछि पनि धेरै दिन भुल्केको दूध र हरियो तरकारी किनियो ।’

भुल्केको मुस्लिम समुदाय अन्य पेसा व्यवसायसँगै बाह्रैमास तरकारी खेती गर्छन् । युवाहरू भारत, कतार, दुबई, मलेसिया र साउदी अरब लगायतमा वैदेशिक रोजगारमा छन् । केही महिला गाउँघरतिर डुलेर चुरा बेच्छन् । केही पुरुष बुधबार गाईघाट बजारमा लाग्ने साप्ताहिक हटियामा बसेर छाता बनाउने र अन्य दिन गाउँघर डुलेर छाता, कुकर, ग्यास चुलो मर्मत गर्ने गर्छन् ।

डुलेर चुरा बेच्ने चुरावाली र छाता, कुकर, ग्यास चुलो बनाउनेहरू ७/८ दिन पहिलेसम्म निर्वाध रूपमा आफनो काम गरिरहेका थिए । ‘चुरीवालीहरू गाउँघर डुलेर चुरा बिक्री गरिरहेका थिए,’ स्थानीय यदु ढकालले भने, ‘लकडाउन भए पनि ६/७ दिन पहिलेसम्म छाता मर्मत गर्नेहरू गाउँघर डुलेर आफ्नो काम गरिहेकै थिए ।’ त्यसैले तिनीहरूसँगै संक्रमण गाईघाटमा पनि आइपुग्यो कि भन्ने त्रास भइरहेको उनले बताए ।

चुरा बेच्ने र छाता मर्मत गर्नेको परिवारका सदस्य संक्रमित भएर अहिले आइसोलेसनमा छन् । त्यसैगरी गाईघाट बजारमा हरियो तरकारी बिक्री गर्नेको पनि परिवारका सदस्य कोरोना पोजिटिभ देखिएर अस्पतालमा छन् । चुरा बिक्री गर्नेले किन्नेको प्रत्यक्ष रूपमा हात समातेर चुराको साइज नाप्नेदेखि लगाइदिनेसम्म गर्ने गर्छन् । छापा, कुकर र ग्यास बनाउने पनि अन्यसँग प्रत्यक्ष सम्पर्कमा हुन्छ । त्यसै पनि सर्वसाधारणमा त्रास बढेको हो ।

कोरोना सक्रमण फैलिएको भुल्केको बस्तीमा नूरी मस्जिदसँगै मुस्लिम समुदायको ५२ परिवारको बसोबास छ । त्यहाँ करिब ६ सय २० जनसंख्या छ ।

पहिले कोराना संक्रमणको पुष्टि भएका १३ जनासहित १६ जनाको प्रारम्भिक ट्राभल हिस्ट्रीले उनीहरू गत चैत १ गते आएको देखाउँछ । उपचारमा संलग्न चिकित्सकहरूले उनीहरूलाई करिब १५ दिनभित्र संक्रमण भएको बताउँछन् । त्यसोभए नूरी मस्जिद र आसपासमा कसले र कहाँबाट संक्रमण ल्यायो भन्ने विषय पेचिलो बन्दै गएको छ ।

भुल्केको मुस्लिम बस्तीसँगै जोडिएको चौधरी र त्यसबाट थोरै फरकमा क्षत्री बाहुन, जनजाति मिश्रित बस्ती पनि छ । मास्क बाँड्ने, चुरा बेच्ने र छाता बनाउनेहरूमा संक्रमण पुष्टि हुनुपूर्वसम्म ती बस्तीमा धेरै आवतजावत गरेको स्थानीयले बताए ।

भुल्केमा सेनाको १८ नम्बर बाहिनी पनि छ । सुरुका १३ जना संक्रमित बसेको मस्जिदबाट ५ सय मिटरको दूरीमा बाहिनीको प्रवेशद्वार छ । संक्रमित बसेको स्थान नजिकै बाहिनी भएको र आउजाउ भएकाले जोखिम देखिएको हो । पहिलेदेखि नै सतर्कता अपनाएको र प्रत्यक्ष सम्पर्क नभएकाले बाहिनीमा जोखिमको सम्भावना कम रहेको बाहिनीपति कृष्ण सापकोटाले बताए । ‘सेना हिजो पनि सतर्क थियो,’ उनले भने, ‘आज पनि सतर्क भएकाले जोखिमको सम्भावना नहुनुपर्ने हो ।’

स्थानीयले संक्रमित व्यापारी गाउँ सिल हुनुपूर्व लकडाउनकै समयमा पनि गाईघाट आउजाउ गरेको बताउँछन् । गाईघाट बजार र नजिकैका बस्तीसमेत आउजाउ भएकाले संक्रमण फैलिएको हुन सक्ने अनुमान गरिएको छ । संक्रमितको संख्या बढ्दै गएपछि ती र तीसँग जोडिएका नजिकका बस्तीमा त्रास फैलिएको स्थानीयले बताए ।

‘अहिले बाहिर निस्कनुपर्ने अवस्था छैन,’ सामुदायिक वन उपभोक्ता समूहका अध्यक्ष लाल मोहम्मद मियाँले भने, ‘सरकारले छिटोभन्दा छिटो थपको परीक्षण र औषधि उपचारको व्यवस्था गरी संक्रमण नियन्त्रण गरिदिए हुन्थ्यो ।’