‘हार्मोनी’ मा सुगम स्वर

एसएलसी दिएपछि पोखराको विन्ध्यवासिनी संगीत प्रशिक्षण केन्द्रमा गायन अभ्यास गरेकी थिइन् उनले । काठमाडौंको शंकरदेव क्याम्पस पढ्दाताका सांगीतिक कार्यक्रमहरू भइरहेको देख्थिन् । तर पोखरामा त्यस्तो माहोल बनिसकेको थिएन । आक्कलझुक्कल हुने केही कार्यक्रममा पनि पुरुषहरूकै सहभागिता बढ्ता हुन्थ्यो । औंलामा गन्न सकिने मात्रै महिला उपस्थितिले उनलाई पिरल्यो ।

साथी सवि कोइरालासँग ‘रक अन’ हेरेपछि नै सुगम संगीतमा क्रियाशील महिला कलाकारलाई संगठित बनाउने सोच आएको उनी बताउँछिन् । ‘त्यही फिल्मले नै हामीलाई संस्था खोल्न आँट दियो,’ उनले भनिन् । गायिका कौशल्या गुरुङ, रुवि गौलीसँगको सल्लाहपछि पोखरामा सुगम संगीतमा क्रियाशील महिला कलाकारको मात्रै सांगीतिक कार्यक्रम आयोजना गर्ने योजना बन्यो । ०७३ मा १२ गायिका इतुकै घरमा भेला भए । समूह बनाउने निर्णय गरे । समूहको नाम राखे ‘हार्मोनी’ । त्यही भेलाको निर्णयबाट उनी अध्यक्ष भइन् ।

समूह बनाउने निर्णय सहज भए पनि सञ्चालनमा गर्न उत्तिकै गाह्रो थियो । तर उनीहरूले हिम्मत भने हारेनन् । त्यतिबेलै लेखक प्रकाश सायमी पोखरा आएर हार्मोनीको पछाडि ‘द मोर्डन सङ स्ट्रेसेस अफ पोखरा’ थपिदिए । उनका अनुसार महिला गायिका मात्र संगठित भई क्रियाशील भएको संस्था ‘हार्मोनी’ नेपालमा पहिलो र एसियामा दोस्रो हो ।

हार्मोनीले ०७३ पुस ९ मा पहिलो कार्यक्रम आयोजना गर्‍यो । पहिलो कार्यक्रम ‘लेजेन्डरी हार्मोनियस इभिनिङ’ मा स्थापित गायिका मीरा राणा, ज्ञानु राणा र बाबा राणा एउटै मञ्चमा देखिए । ‘त्यतिबेला दर्शक–श्रोताको साथ पाइन्छ कि पाइन्न भन्ने डर थियो,’ इतुले सम्झिइन्, ‘पोखराकै एक पार्टी प्यालेसमा गरिएको कार्यक्रम सफल भएपछि ऊर्जा थपियो ।’ त्यसयता हार्मोनी पोखरामा निरन्तर क्रियाशील छ ।

पहिलो कार्यक्रम आयोजना गर्दा संस्थाले आधिकारिकता पाइसकेको थिएन । ०७४ पुसमा संस्था दर्ता भयो । हार्मोनीले दोस्रो कार्यक्रम पोखरास्थित सभागृह हलमा गर्‍यो । ०७४ चैत १० ‘टेस्ट अफ हार्मोनी’ कार्यक्रममा गायिका तथा नेपाली चलचित्रकी पहिलो महिला संगीतकार शान्ति ठटाल, लोक गायिका हरिदेवी कोइराला र साहित्यकार उषा शेरचनलाई सम्मानसमेत गरिएको थियो ।

२०७६ असार २१ मा ‘टेस्ट अफ हार्मोनी, धुनहरूमा तारादेवी र अरुणा लामा’ शीर्षकमा विशेष सांगीतिक कार्यक्रम भयो । दिवंगत गायिकाद्वय अरुणा लामा र तारादेवीप्रति समर्पित कार्यक्रममा हार्मोनीका सदस्यले उनीहरूका कालजयी गीत गाए । कार्यक्रममा दार्जिलिङकी गायिका दावा ग्याल्मो, नृत्यांगना रत्न दास र गायिका जोनिशा पौडेललाई संस्थाले सम्मान गर्‍यो । तारादेवी र अरुणा लामाको सम्झनामा हार्मोनीले तीन वटा संस्करणमा सांगीतिक कार्यक्रम गरिसकेको छ ।

संस्थाले दीपानारायण झालाई पहिलोपल्ट ०७९ पुसमा पोखराको मञ्चमा उभ्याउन सफल भयो । ‘रारा टेस्ट अफ हार्मोनी ः धुनहरूमा दीपानारायण झा’ कार्यक्रममा दर्शकको भव्य उपस्थितिबीच उनले आफ्ना सदाबहार गीत प्रस्तुत गरिन् । कार्यक्रमको अवसरमा क्यान्सरपीडित लक्ष्मी भट्टराई र भायोलिन तथा पियानोवादक उपासना पाख्रिनलाई प्रोत्साहनस्वरूप सम्मान गरिएको थियो ।

हालसम्म इतु जोजिजुको नेतृत्वमा रहेको संस्थाको उपाध्यक्षमा कौशल्या गुरुङ, सचिवमा लक्ष्मी गिरी, सहसचिवमा सानु जोजिजु, कोषाध्यक्षमा शीतल थापा र सहकोषाध्यक्षमा प्रतीक्षा देवकोटा छन् । संस्था स्थापना हुँदा १६ जना सदस्य रहेकामा हाल ३३ पुगेका छन् । गायनलाई मूल पेसा बनाएका ८ कलाकार छन् । बाँकी सदस्यले गायनसँगै शिक्षण, उद्योग व्यवसाय पनि अपनाएका छन् ।

हार्मोनीका सदस्यमध्ये कसैले संगीत एकेडेमी चलाएका छन् । विद्यालयमा संगीत शिक्षकका रूपमा काम गरिरहेका छन् । केही विदेशमा छन् । जीविका चलाउनका लागि अरू पेसामा पनि उनीहरू निर्भर हुनुपर्ने अवस्था छ । पोखरामा सुगम संगीतका लागि वातावरण अझै तयार नभएको उनीहरूको गुनासो छ । स्रष्टालाई संगीत पारखीका बीचमा गुमनाम हुन नदिन हार्मोनी कटिबद्ध भएको संस्थाकी सचिव लक्ष्मीकुमारी गिरी बताउँछिन् ।

अहिले पनि सांगीतिक कार्यक्रममा जाँदा महिला कलाकारले पारिश्रमिक नपाउने गरेको अध्यक्ष इतुको अनुभव छ । पाए पनि राजधानीमा सक्रिय कलाकारले जति पाउन मुस्किल छ । ‘जे चीजलाई पनि समय लाग्छ । पोखरा पनि बिस्तारै व्यावसायिक हुँदै जान्छ भन्ने विश्वास छ,’ सचिव गिरीले भनिन् । संस्थाले ‘टेस्ट अफ हार्मोनी’ को छैटौं संस्करण पूरा गरिसकेको छ । आगामी दिनमा काठमाडौंसहित देशका मुख्य सहरमा हार्मोनीको शाखा खोल्ने योजना रहेको अध्यक्ष इतु जोजिजुले सुनाइन् ।