फैलिँदै ‘थ्रिफ्ट कल्चर’

काठमाडौँ — कक्षा १२ मा अध्ययनरत इच्छा लिम्बू र आज्ञा राई फुर्सद मिल्नेबित्तिकै माइतीघरमा रहेको ‘अफोर्डएबल थ्रिफ्ट स्टोर’ पुग्छन् । मन पर्ने लुगा सस्तोमा पाइने भएकाले पनि उनीहरू थ्रिफ्ट स्टोरमा बारम्बार गइरहन्छन् । पछिलो पटक इच्छाले आफूलाई सुहाउँदो लेहेंगा किनिन् ।

फेसनको जमाना त्यसमाथि जहिले महँगो लुगा किन्न पैसा नहुने । इच्छा र आज्ञालाई थ्रिफ्ट स्टोरले निकै सजिलो बनाइदिएको छ । इच्छा भन्छिन्, ‘राम्रो–राम्रो लुगातिर ध्यान जान्छ । थ्रिफ्ट गर्दा आफूले रोजेस्तो लुगा सस्तो दाममा पाइन्छ ।’ उनीहरूले आफ्ना प्रयोग नभएका लुगाहरू पनि थ्रिफ्ट स्टोरलाई बेचेका छन् ।

२७ वर्षीया गृष्मा गुरुङ कन्टेन्ट राइटर हुन् । ‘फेसनेबल×’ पनि छन् उनी । तर फेसन मनपर्ने भए पनि आफू वातावरणप्रति निकै सचेत छिन् गृष्मा । भन्छिन्, ‘वातावरणमा पर्ने असर कम गर्ने तरिकामा थ्रिफ्ट पनि एक हो । यो स्लो फेसन मैले केही वर्षयता

पछ्याइरहेकी छु ।’ उनले विभिन्न थ्रिफ्ट स्टोरबाट हालसम्म छालाको ज्याकेट, मेकअपका सामान, टप्स, प्यान्ट, स्कर्ट खरिद गरिसकेको बताइन् । ‘ब्रान्डेड सामानहरू पनि थ्रिफ्ट स्टोरमा पाइन्छन् । जारा, न्यु लुक, भिक्टोरियाज् सेक्रेटजस्ता ब्रान्डका सामान पाए त यसै फुरुङ्ग हुन्छु,’ उनले सुनाइन् ।

थ्रिफ्टिङ भन्नाले प्रयोग भइसकेका वस्तुहरू जस्तै कपडा, सामान, वा फेसनका वस्तुहरू खरिद गर्नु हो । सजिलो बुझाइमा सेकेन्ड ह्यान्ड सामानका रूपमा बुझ्न सकिन्छ । केहीले सेकेन्ड ह्यान्ड लुगा तथा सामान प्रयोग गर्न रुचाएका छन् भने कोही अझै हच्किन्छन् । २९ वर्षीय रिदम अधिकारी सेकेन्ड ह्यान्ड लुगाहरू प्रयोग गर्न आँट आइहालेको छैन । ‘अर्काले लगाइसकेको चिज म लगाउन सक्दिनँ । सिकसिक लाग्छ । सेकेन्ड ह्यान्ड ग्याजेट तथा किताबहरू भने प्रयोग गरिराखेको हुन्छु,’ उनले भने ।

भनाइ नै छ, ‘वन म्यान्स् ट्र्यास, अनादर म्यान्स् ट्रेजर’ अर्थात् एउटा मानिसको कबाडी, अर्काका लागि खजाना’ । सायद यही भनाइ थ्रिफ्ििटङमा लागू भइरहेको छ । सेकेन्ड ह्यान्ड, दिगो र किफायती फेसनले सबैलाई तानिरहेको छ ।

आफूलाई फिट नहुने तथा पुराना कपडा दराजमा यत्तिकै थन्क्याउनुभन्दा प्रयोग भइसकेका कपडाबाट पनि उद्यम सुरु गर्ने युवाहरू बढिरहेका छन् । ‘अफोर्डएबल थ्रिफ्ट स्टोर’ की सञ्चालक २४ वर्षीया प्रथा बस्नेत यसको एक उदाहरण हुन् । आफ्नै तथा साथीहरूको लुगा बेचेर व्यवसाय सुरु गरेकी उनी आफ्नो स्टार्टअपबाट निकै सन्तुष्ट छिन् । भन्छिन्, ‘सानै उमेरबाट व्यापार सुरु गरेँ । कमाइ पनि राम्रै छ । ७ जना स्टाफ पनि राखेकी छु ।’

पुरानो लुगा किन लगाउने भन्ने संकोच तथा हिच्किचाहट पछिल्लो समय मानिसमा हट्दै गरेको उनले सुनाइन् । ३ वर्षअघि अनलाइन प्लेटफर्मबाट सुरु गरेकी हाल उनले फिजिकल स्टोर पनि खोलिसकेकी छन् । जहाँ महिलालाई चाहिने हरेक प्रकारका लुगा, गहना, ब्याग, जुत्तालगायत सामान उपलब्ध छन् । स्टोरमा सय रुपैयाँदेखि दस हजारसम्मका सामान छन् ।

सामान्यतः थ्रिफ्ट स्टोरका प्रायः ग्राहक ‘टिन एजर’ देखि ३५ वर्षसम्मका छन् जो सामाजिक सञ्जाल बढी चलाउँछन् । उनी भन्छिन्, ‘बजेट फ्रेन्डली पनि भयो । यहाँ थोरै पैसामा पनि धेरै सामान पाइन्छ । प्रयोग नभएको लुगा बेच्दा अरुले किन्छन् । एउटा कम्युनिटी हब जस्तै बन्छ । लुगाहरू स्वाप भइराखेको हुन्छ ।’

पुरुषका लागि भनेर हालसम्म खासै थ्रिफ्ट स्टोरहरू सञ्चालनमा छैनन् । आगामी दिनमा उनले पुरुष तथा बालबालिकाका लागि पनि लुगाहरू राख्ने योजना रहेको सुनाइन् । ‘अरु पनि शाखा खोल्ने र परिवार नै सपिङ गर्न मिल्ने खालको स्टोरको कल्पना गरेको छु,’ उनले भनिन् । प्रथा मात्र होइन बचत गर्ने बानी र वातावरणमा सचेत, युवा उद्यमीहरू इन्स्टाग्राममा सफलतापूर्वक थ्रिफ्ट स्टोरहरू चलाउँदै छन् । पश्चिमा मुलुकहरूमा झन् यो कल्चर चर्चित छ । पहिले सस्तोमा लुगा पाइन्छ भनेर पैसा बचतका लागि किन्ने चलन थियो तर अहिले भने प्लानेटका लागि पनि सोचेर किन्ने बढेका छन् । ‘थ्रिफ्ट वे डट एन पी’ की सञ्चालक हुन् १९ वर्षीया नविना कार्की । उनले २ वर्षअघि इन्स्टाग्रामबाट यो व्यवसाय सुरु गरेकी हुन् । थ्रिफ्ट कल्चर तथा अनलाइन सपिङ गर्ने बढेसँगै आफूले पनि सुरु गरेको उनले बताइन् । उनले १५ प्रतिशत राखेर ८५ प्रतिशत बेच्नेलाई दिने बताइन् । उनी भन्छिन्, ‘अहिले पढाइले गर्दा जति समय दिनुपर्ने हो दिन सकेको छैन । भविष्यमा एउटा पसल नै खोलेर व्यापार बढाउने इच्छा छ ।’

‘दोहोरन नेपाल’ थ्रिफ्ट स्टोर सञ्चालन गर्दे आएकी २६ वर्षीया सिल्भिना प्रधानले सबैभन्दा कम लगानीमा घरमै बसेर गर्न सकिने व्यापारमध्ये थ्रिफ्ट स्टोर पनि एक रहेको बताउँछिन् । धैर्यता तथा लगाव भने चाहिने उनको बुझाइ छ । उनका अनुसार युवाहरू विस्तारै थ्रिफ्ट कल्चर स्विकार्दै गइरहेका छन् ।

‘मैले २०१९ मा सुरु गर्दा सेकेन्ड ह्यान्ड लुगाप्रति मानिस त्यति सकारात्मक थिएनन् । प्रयोग भइसकेका राम्रा लुगा सस्तो दाम भएर पनि यसमा रुचि बढेको छ,’ उनले भनिन् । ‘स्टोर पनि थुप्रै खुलिरहेका छन् जहा ग्राहकसँग थुप्रै विकल्प छ ।’ थ्रिफ्ट कम्युनिटी बढ्दै गएसँगै फेसन पलुटेन्ट घट्न सहयोग पुग्ने उनले बताइन् । उनका अनुसार केमिकलको प्रयोग गरेर लन्ड्रीमा धोएपछि आइरन गरेर मात्र बिक्रीमा राखिन्छ ।

संसार फास्ट फेसनमा

दौडिरहेको बेला प्रि–लभ्ड, पुनः प्रयोग गरिएका कपडाहरूको लोकप्रियता बढेको छ, किनकि दिगोपन र जलवायु परिवर्तनको बहस चुलिँदो देखिन्छ । ‘सस्टेनेबल तथा इको फ्रेन्डलीसँगै अफोर्डएबल फेसन’ युवाहरूको रोजाइमा पर्दै गरहेको छ । थ्रिफ्ट कल्चरले जलस्रोतको प्रदूषण घटाउन मात्र नभई, कपडाका कारण ल्यान्डफिल भरिन वा त्यसमा प्रयोग हुने आवश्यक ऊर्जा र स्रोतहरूको मात्रा समेत घटाउँछ ।