कुण्डली हेर्दै युवा
काठमाडौँ — भक्तपुरका सुशील भण्डारीले दैनिकजसो विदेशयात्रा, अध्ययन, प्रेम र विवाहलगायतका कैयौं विषयमा दर्जनौं प्रश्नहरूको सामना गर्छन् । यसरी प्रश्न सोध्नेहरूलाई उनले उत्तरमार्फत सन्तुष्ट गर्न लागेको पनि करिब एक दशक भइसकेको छ । कारण, लामो समयदेखि फलादेशको काम गर्दै आएका उनी यसैमा रमाउँछन् । अनि मानिसहरूलाई भविष्य देखाउँदैमा सन्तुष्ट पनि छन् ।
संस्कृत विश्वविद्यालयबाट ज्योतिष विषयमा आचार्य सकेका भण्डारीको भक्तपुरको कौशलटारमा ज्योतिष कार्यालय छ । उनका अनुसार यसरी भाग्यबारेको जानकारी खोज्दै आउनेमा अधिकांश युवायुवती हुन्छन् ।
भोलिको दिनबारे जान्न खोज्नु, त्यसप्रति उत्सुक हुनु मानवीय गुण नै भयो । तर हालको युवापुस्ता पुराना पुस्ताको तुलनामा बढी महत्त्वाकांक्षी भएकाले पनि आफ्नो भविष्यका विषयमा बढी नै चासो राख्ने गरेका छन् । त्यसैका कारण हो, ज्योतिषी पेसा र अध्ययनप्रति आकर्षण बढेको ।
नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालयअन्तर्गत वाल्मीकि विद्यापीठका ज्योतिष विभागका प्रमुख प्रा. धनेश्वर नेपाल पछिल्लो समय अन्य विषयभन्दा ज्योतिषशास्त्र अध्ययन गर्ने युवायुवतीको संख्या बढ्दै गएको बताउँछन् । ‘पहिलाको तुलनामा अहिले धेरै विद्यार्थीहरू ज्योतिषशास्त्र पढ्न थालेका छन् । विश्वविद्यालयबाट बाहिर गइसकेपछि पनि यो विषय पढ्ने विद्यार्थीले यसैसम्बन्धी पेसा अँगाल्न सक्ने भएकाले पनि आकर्षण बढेको हो,’ उनले भने । ‘यहाँ ज्योतिषशास्त्र पढ्नेमध्ये धेरैले यसलाई व्यावसायिक रूपमा फलदायी हुने भन्दै पढ्ने गरेका छन् ।’
यो पेसा र अध्ययन मानिसको भविष्यसँग पनि जोडिएको छ । पछिल्लो समय मानिसहरू भविष्यप्रति बढी नै चिन्तत हुन थालेकाले पनि यसप्रति विद्यार्थीको चाप बढेको विद्यापीठका प्राचार्य प्रा. भागवत ढकालको भनाइ छ । त्यसमाथि पछिल्लो समय छात्राहरूको उपस्थिति पनि बढ्दै गएको छ ।
वाल्मीकिमै शास्त्री तृतीय वर्षमा सिद्धान्त ज्योतिष पढ्दै छिन्, अमृता खनाल । ग्रहहरूको अध्ययन गर्न र व्यावसायिक रूपमा पनि आयआर्जन गर्न अन्य विषयभन्दा फलदायक ठान्छिन् उनी । ‘मानिसको भविष्य त छँदै छ, खगोलका विषयमा पनि धेरै कुराको ज्ञान हुन्छ,’ उनले भनिन् । ‘यसको व्यावसायिक पाटो त छँदै छ ।’ पछिल्लो समय मानिसहरू महत्त्वाकांक्षी हुँदै गएकाले पनि भविष्यको चिन्ता र राम्रा दिन आउने समयबारे जान्न पनि युवा जमातमा यस विषयप्रति चासो बढेको उनी बताउँछिन् ।
यसैका उदाहरण हुन्, अहिले त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट अंग्रेजी विषयमा विद्यावारिधि गर्दै गरेकी प्रतीक्षा कट्टेल । ज्योतिष विषयमा सानैदेखि रुचि राख्ने कट्टेलले कोभिडका कारण गरिएको लकडाउनमा ज्योतिष सिकिन् । ‘यो विषय आफैंमा एउटा विज्ञान हो । समयसँगै मानिसहरूले यसलाई पुरानो र पाका पुस्ताले मात्र ज्योतिषी पेसा अँगाल्ने जस्तो व्याख्या गरियो । तर अहिले यो गलत सावित भइसकेको छ । युवापुस्ताहरू नै यसप्रति आकर्षित भइरहेका छन् । यो निकै राम्रो कुरा हो,’ फुर्सदको समयमा आफू विभिन्न जन्मकुण्डली हेर्ने र विश्लेषण गर्ने कट्टेल बताउँछिन् ।
चिना, हात र वास्तु हेराउने जस्ता विषय मानिसहरूको दिनचर्यासँग जोडिएपछि यसप्रतिको आकर्षण बढेको बताउँछन् वाल्मीकि विद्यापीठ ज्योतिष विभागका सहप्राध्यापक जयन्त आचार्य । तर आकर्षण बढेसँगै सतही ज्ञानको भरमा फलादेश गर्ने र भाइरल हुने नाममा पेसालाई नै बदनाम गर्ने प्रवृत्ति देखिन थालेकामा भने उनी चिन्तित छन् ।
‘आफ्नो भविष्य जान्ने रहर हरकोहीलाई हुन्छ । आजको समयमा धेरै युवायुवतीहरू त्यसतर्फ आकर्षित हुनु राम्रो पनि हो । तर यसैलाई व्यापारका रूपमा हेरेर धेरैले ज्योतिषशास्त्रसम्बन्धी सतही ज्ञानका भरमा फलादेश गर्ने अवस्था पनि बढिरहेको छ,’ उनले भने, ‘यस्ता गतिविधिले ज्योतिषविद्याप्रति नै मानिसले नकारात्मक धारणा बनाउन सक्ने स्थिति पनि देखिन्छ ।’
वाल्मीकि विद्यापीठमै शास्त्री तृतीय वर्षमा अध्ययनरत सन्तोषी श्रेष्ठ पनि युवापुस्ताले ज्योतिष शास्त्रप्रति रुचि देखाउनु राम्रो भए पनि यसलाई पेसा, व्यवसायका रूपमा मात्र हेरिनुले ज्योतिषशास्त्रको महत्त्व घट्ने बताउँछिन् । ‘फलित ज्योतिषमा युवायुवतीको आकर्षण हुनु राम्रो हो । तर यसलाई सेवाभन्दा पनि व्यावसायिक र पेसागत रूपमा हेरिने प्रवृत्ति बढ्दै जाँदा विभिन्न विकृति आएका छन् ।’ वेदका ६ वटा अंगमध्येको आँखा मानिएको ज्योतिषलाई पैसाभन्दा पनि सेवाको दृष्टिकोणबाट हेर्नुपर्ने उनको सुझाव छ ।
खोज, अनुसन्धान र गहन अध्ययन नै नगरी अनावश्यक प्रचारमा आउने, अफवाह फैलाउने गरिएकाले समस्या बढेको श्रेष्ठ बताउँछिन् । ‘त्यसैले यसलाई राम्रो बनाउन अब युवाहरूले ज्योतिषशास्त्रको गहन अध्ययन गरेर ज्योतिषीमा हुनुपर्ने आचरण, अनुशासनको पालना र साधना गरी नित्तान्त सेवाभावले शास्त्रसम्मत् उचित परामर्श दिनुपर्छ,’ उनले भनिन् ।
सहप्राध्यापक आचार्य पनि ज्योतिषविद्या समयको विज्ञान भएको बताउँदै यसलाई सतही जानकारी लिएर यसको महत्त्व कुनै न कुनै हिसाबले घटिरहेको स्विकार्छन् । ‘मानिसहरू ज्योतिषविद्या पढ्ने र पढाउने दुवैमा अपूरो ज्ञान देखियो, जसले गर्दा त्यसको गहनताभन्दा पनि सतही ज्ञानमात्र भयो,’ उनी भन्छन्, ‘अबको पुस्ताले यो विषयमा रुचि राख्नु हाम्रा लागि गर्वको कुरा हो तर ट्रेन्ड पछ्याउने निहुँमा विकृति बढाउनतिर चाहिँ लाग्नुहुँदैन ।’
विज्ञान विषय पढ्दा–पढ्दै ज्योतिष क्षेत्रमा प्रवेश गरेका हरिहर अधिकारी भने पछिल्लो समयका चर्चित युवा ज्योतिषी हुन् । विभिन्न रेडियो तथा टेलिभिजनबाट ज्योतिषलाई नयाँ शैलीमा प्रस्तुत गरेकै कारण अधिकारीले लाखौं प्रशंसक पनि कमाइसकेका छन् । ‘ज्योतिषशास्त्रप्रति युवापुस्ताको आकर्षण हुनु राम्रो कुरा हो । तर टिकटकजस्ता सामाजिक सञ्जालमा भाइरल हुने नाममा अपर्याप्त ज्ञानको आधारमा फलादेश गर्न थालिएकाले यसको महत्त्वमाथि नै प्रश्न उठ्यो,’ उनी भन्छन्, ‘ज्योतिषशास्त्रजस्तो वैज्ञानिक विषयलाई मानिसहरूले त्यसलाई पूर्ण रूपमा नजानी पैसा कमाउने साधन बनाउनुचाहिँ दुःखद् हो ।’ अधिकारी यसअघि श्रीलंकामा बेस्ट एस्ट्रोलोजर अफ नेपाल तथा गएको जनवरीमा दुबईमा सम्पन्न ज्योतिष भेलामा बेस्ट एस्ट्रोलर अफ एसियाको पुरस्कारले सम्मानितसमेत भइसकेका छन् । केही वर्षअघि भारतमा उनले म्यान अफ दि इयर इन एस्ट्रोलोजीलगायत सम्मान पाएका थिए ।
मानिस आफ्नोसँगै सन्तानको भविष्यप्रति पनि उत्तिकै सचेत देखिन्छ । प्राकृतिक रूपमा बच्चा जन्माउँदा अस्पतालले दिएको मिति ठीक छ कि छैन भनेरसमेत देखाउनु यसैको उदाहरण भएको बताउँछन् ज्योतिष भण्डारी । ‘चिकित्सकले दिएको समय उचित नदेखिएमा शुभ बेला पारेर अपरेसनमार्फत बच्चा जन्माउने क्रम पनि बढ्दै गएको छ,’ उनले भने, ‘त्यतिमात्रै होइन, घर बनाउन सुरु गर्दादेखि बनाएपछि नसर्दासम्म ज्योतिषीलाई देखाउने चलन पनि दिनहुँ बढिरहेको छ ।’ जसका कारण नेपालमा मात्र नभई विदेशमा रहेका नेपालीले पनि आफूसँग चिना देखाउने गरेको उनको भनाइ छ ।
डेलिभरी केसमा अपरेसन नै गर्नुपर्ने स्थिति भयो र यसबारे आफूहरूले पहिले नै जानकारी दिएको खण्डमा भने अभिभावकहरूले समय तोक्ने गरेका किस्ट अस्पतालकी प्रसूति तथा स्त्रीरोग विशेषज्ञ डाक्टर ओनिका कार्कीको भनाइ छ । ‘गर्भ बसेको ३८ देखि ४० सातासम्म डेलिभरी हुने मिति दिइन्छ । यदि अपरेसन नै गर्नैपर्ने अवस्था भएमा कतिपयले आफैं डेट लिएर आउने गर्नुहुन्छ । तर, हामीले उक्त मितिमा अपरेसन गर्दा केही फरक नपर्ने भएमात्र गर्छौं ।’
अपूरो ज्ञानकै आधारमा यसलाई व्यवसाय बनाएर ‘ठग्ने प्रवृत्ति’ रोक्न आचारसंहितादेखि कारबाहीसम्मको व्यवस्था हुनैपर्ने जानकारहरूको सुझाव छ । त्यसका लागि ज्योतिष क्षेत्रलाई व्यवसायभन्दा पनि सेवाका हिसाबले हेर्नुपर्ने बताउँछन्, संगमराज ढकाल । ११ र १२ कक्षामा भौतिक विज्ञान अध्यापन गराइरहेका ढकालले पनि चितवनमा रहेर केही समययता ज्योतिषसम्बन्धी सेवा दिँदै आएका छन् । ‘मैले कसैबाट पैसा लिनैका लागि नभई सेवाभावले अरूको जन्मकुण्डली हेर्ने र भविष्यको फलादेश गर्ने गरेको छु,’ उनले भने ।
प्रकाशित : माघ १८, २०७९ ०८:४१
