‘परिवर्तनका नाममा दलको विकल्प सह्य हुन्न’

मुख्यतः कांग्रेस नेतृत्वको सत्तागठबन्धन र एमाले नेतृत्वको अर्को गठबन्धन बनेको छ । यस्ता गठबन्धनलाई चुनौती दिनेगरी कतिपय स्थानमा स्वतन्त्र उम्मेदवारसमेत प्रतिस्पर्धाको मैदानमा छन् । यसै सन्दर्भमा काठमाडौं-५ मा प्रतिनिधिसभामा उम्मेदवार समेत रहेका नेकपा एमालेका वरिष्ठ उपाध्यक्ष ईश्वर पोखरेलसँग कान्तिपुरका कुलचन्द्र न्यौपानेले गरेको कुराकानी:

तपाईंको चुनावी अभियान कसरी चलिरहेको छ ?

विशेष योजना बनाएर जनताका बीचमा गएका छौं । मतदाता र उम्मेदवारबीच संवाद गर्ने पहिलो चरणको काम पूरा गरेका छौं । मतदाताले सुझाव दिनुभयो, विगतमा भएका कामबारे टिकाटिप्पणी गर्नुभयो । कतिपय कुरा सहि पनि छन् । कतिपय गलत सूचना वा आग्रहका आधारमा आएका हुन्छन् ।

मतदाताले तपाईंप्रति गरेको अपेक्षा र उनीहरूका भावना कस्तो पाउनु भयो त ?

काठमाडौं-५ मा लामो समयदेखि बसोबास गरेको हुँ । यहिँको विकास निर्माण, सुख दु: ख, सामाजिक गतिविधिमा संलग्न छु । पार्टीको महत्वपूर्ण जिम्मेवारीमा भएपनि मेरो सम्बन्ध, सम्पर्क आम रुपमा यहाँका निर्वाचन क्षेत्रका जनतासँग छ । बसाईपनि यहिँ छ । वर्षौंदेखि यहि क्षेत्रमा बसोबास गरेको छु । यो मेरो लागि सवल पाटो हो । तर, पनि जनताका बीचमा जाँदा उहाँहरुले भेट भएन, बीचमा आउनु भएन भन्ने गुनासो पनि गर्नुहुन्छ । सुझाव पनि दिनुहुन्छ । त्यसलाई मैले सकारात्मक लिएको छु । यस बीचमा जननिर्वाचित प्रतिनिधि र जनताका बीचमा संवाद गराउने संयन्त्र (ब्रिजिङ) को अभाव भएको अनुभव पनि भयो । म नेकपा एमालेबाट निर्वाचित सांसद भए । मलाई यस क्षेत्रका जनताले कहाँ भेट्ने ? भेट्न कि मेरो घरमा आउनु पर्‍यो, मन्त्री भए मन्त्रालयमा जानुपर्‍यो । नत्र, कहाँ जाने त ? सबैलाई पार्टी कार्यालय, घर जान सहज हुन्न । जनता र जनप्रतिनिधिको नियमित संवादको संरचनागत व्यवस्था हुनपर्छ भभन्ने कुरा खड्किएको छ । स्थानीय तहमा निर्वाचितहरुको वडा कार्यालय हुन्छ । जुनसुकै पार्टीबाट निर्वाचित भएपनि वडा कार्यालयमा साझा हुन्छ । भेट्ने र आफ्ना कुरा राख्न त्यहाँ कुनै समस्या भएन । तर प्रदेश र प्रतिनिधिसभाका प्रतिनिधिहरुलाई समस्या भयो । यसले जनप्रतिनिधि संस्थाको पनि कार्यालयमा चाहिने रहेछ भन्ने आवश्यकताबोध भयो । अब, हाम्रो निर्वाचन क्षेत्रका जतिपनि जनप्रतिनिधिमुलुक इकाई छन्, उनीहरुलाई जनता र जनप्रतिनिधिको भेटघाट गर्ने साझा थलोको रुपमा विकास गर्ने योजना पनि बनाएका छौं ।

अन्यन्त्रको तुलनामा राजधानीका मतदाताको चरित्र फरक देखिन्छ । यसपटक परिवर्तनको हावा समेत चलेको छ । त्यसले तपाईंहरुलाई कतिको अप्ठयारो पारेको छ ?

आमरुपमा काठमाडौंमा मतदाताको बारेमा एउटा टिप्पणी छ । तर, यो निर्वाचन क्षेत्रका मतदाताले आफ्नो विवेक पुर्‍याउँछन् । सही कुराको जानकारी राख्छन् । सत्यको पक्षमा उभिन्छन् । छिटोछिटो भइरहेको परिवर्तनले प्रभावित पनि पार्छ, त्यो कहिले सकारात्मक कुराले हुन्छ त कहिले नकारात्मक कुराले । त्यसबेला राजनीतिक दल र जनप्रतिनिधिहरुले छिटो तत्काल ‘रेस्पोन्स’ गर्ने र जनतालाई यथार्थ जानकारी गराउनु पर्छ । हाम्रा एमालेका संगठनहरु क्रियाशील भएको बेला जनतालाई सुसूचित गराउने काम गर्दै आएका छौं । भोट ‘सुईङ’ हुने बारेमा सचेत गराउने गरेका छौं ।

काठमाडौमा परिवर्तनको हुन्डरी चल्दै आएको छ । तपाईंहरुको विकल्प खोज्न स्वतन्त्र उम्मेदवारहरुको अभियान नै छ । यसले कतिको चूनौति बढाएको छ ?

परिवर्तन भनेको के हो ? युवा पुस्ता भनेको एउटा पाटो हो, नयाँ भनेको विचार हो । शारीरिक उमेरले होइन, चिन्तन, सोचले नयाँ हुनुपर्‍यो । नयाँ भन्ने तर सोंच पुरानै भयो भने केको परिवर्तन ? काम गर्ने शैलीमा विचार र गतिविधिमा नवीनता भएन भने शारीरिक उमेरले मात्रै युवा र नयाँ भन्ने हुन्न ।

स्वतन्त्र उम्मेदवाहरुहरुले तपाईंहरुलाई चूनौति दिन सक्ने देख्नु हुन्न ?

स्वतन्त्रको नामबाट धेरै साथीहरु उठ्नु भएको छ । एउटा त संविधानले दिएको अधिकार प्रयोग गरेर कुनैपनि योग्यता पुगेको नागरिकले जनताको अभिमत लिन्छु भनेर उम्मेदवार हुनुलाई अन्यथा लिन मिल्दैन । दोस्रो, राजनीतिप्रति वितृष्णाको लहर चल्छ कि भन्ने चलिरहेका बेला राजनीतिमा रुची राखेर आउने कुरा राम्रो पनि हो । नयाँ ढंगले नयाँ कुराहरु आउँछन् भने त्यसलाई स्वागत गर्नुपर्छ । तर दलीय प्रणालीलाई कमजोर बनाएर कुनै अर्को सोचलाई प्रभावित बनाउने हिसाबले प्रयत्न गरिएको हो भने त्यो गलत हुन्छ । लोकतान्त्रिक प्रणालीमा एउटा दलले कमजोरी गर्‍यो भने अर्को दल आउँछ । कम्युनिस्टले ठिक ढंगले काम गरेन भने कांग्रेस आउँछ । कांग्रेसले ठिक ढंगले काम गरेन भने कम्युनिस्ट आउँछ । वा यी दुई दलको विकल्पमा अर्को दल आउला । एउटा नेता भ्रष्ट भयो भने अर्को नेता आउला । योग्यता र क्षमता प्रदर्शन गरेर श्रेष्ठता हासिल गर्ने मान्यता हो भने हामीहरु किन आत्तिनुपर्छ र ? आत्तिनुपर्ने अवस्था छैन् । दलीय प्रणालीलाई कमजोरी बनाउने र अर्को सोचका साथ गतिविधि गर्न खोजिएको हो भने त्यसलाई सहन सकिन्न ।

स्वतन्त्र उम्मेदवारको बहार आएको हो कि भन्ने जस्तो लाग्छ ? तपाईंहरु मैदानमा हुनुहुन्छ । तपाईंहरुलाई चुनौती बढेको अनुभव भइरहेको छ कि छैन् ?

साथीहरु उठ्नु भएको छ । त्यस्तो देखिएको छैन । प्रचार मै पनि बाहिर निस्कनु भएको छ । हामी आचारसंहितालाई पूर्ण पालना गरेका छौं । शुक्रबारदेखि मात्रै हामीहरु बाहिर निस्केका छौं ।

तपाईंले आफूलाई यस क्षेत्रमा सबैभन्दा बलियो उम्मेदवारको रुपमा प्रस्तुत गर्नुभएको छ । कांग्रेसले नयाँ, ‘टेष्ट’ नभएका युवा उम्मेदवार प्रदीप पौडेललाई अघि सारेको छ । कांग्रेसमा नयाँ अनुहार त्यसमा पनि युवालाई अघि सार्दा तपाईंका लागि चुनौतीको भारी कतिको पर्ने देख्नुहुन्छ ?

प्रतिस्पर्धाको कुरा हो, प्रतिस्पर्धामा सामेल हुनेहरुले म प्रतिस्पर्धामा छु भन्ने कुरा बुझ्नुपर्छ । त्यसलाई मैले बुझेको छु । उम्मेदवारको हिसाबले यस क्षेत्रमा म नयाँ होइन । म कुनै अरु ठाउँको मतदाता डुल्दाडुल्दै उम्मेदवार बन्न आएको पनि होइन । यहि ठाउँको मतदाता हुँ । यहाँका जनतासँग मेरो लामो समयदेखि परिचय छ । मेरा अब्बल कुराहरु देख्नु भएको छ, कमजोरी छन् भने पनि त्यो पनि खुलस्त टिकाटिप्पणी गर्नुहुन्छ । मैले गरेका विकास निर्माणका कामहरु र मेरो भूमिकाका बारेमा सबैलाई जानकारी छ । म नेकपा एमाले र एमालेका विचारको प्रतिनिधित्व गर्छु । राष्ट्रिय राजनीतिमा एमालेले जुन राजनीतिक ‘पोल’ को नेतृत्व गर्छ, त्यो पोलको म जिम्मेवार नेता पनि हुँ । सांगठनिक अवस्थाले तुलानात्मक रुपमा क्षेत्र नम्बर ५ मा सबल ठाउँ पनि हो । स्थानीय तहको निर्वाचनकै परिणामले पनि आधार र प्रमाण दिएको छ । यी कारणले एमालेको यस क्षेत्रमा वर्चस्व छ, रहन्छ भन्नेमा म विश्वस्त छु ।

कांग्रेसका उम्मेदवार प्रदीप पौडेललाई तपाईंले कतिको चुनौतिका रुपमा हेर्नु भएको छ त ?

मेरो प्रतिस्पर्धामा आउने जोसुकै साथीहरुको बारेमा अन्यथा टिप्पणी गर्दिन । जोसुकै पनि सबल र दुर्लभसहित आएको हुन्छ । एमाले काठमाडौं–५ मा विचार, परिचय, गतिविधि, कार्यक्रम, योगदान र यहाँका जनताको सहभागिता र संलग्नताको हिसाबले एमाले नै अघि रहेको छ । अरुको खण्डन भन्दापनि आफ्ना प्रस्तावहरु के हुन् त्यो अघि राख्नु उचित हुन्छ । मैले त्यसै गरेको छु । यो निर्वाचन पछि म के काम गर्छु । हिजो निर्वाचित भएर के गरे, भोलि के गर्छु भन्ने कुरा राख्दै आएको छु ।

तपाईंले के गर्छु भनेर चुनावमा होमिनु भएको छ त ?

म विगतमा चुनाव लड्दा महासचिव थिए । अहिले बरिष्ठ उपाध्यक्ष छु । एउटा केन्द्रीय तहको नेता भएकाले पार्टीको हिसाबले केन्द्रीय तहका काम गर्नुपर्ने हुन्छ । सरकारमा छँदापनि प्रधानमन्त्रीपछिको दोस्रो वरियातमा रहेर उपप्रधानमन्त्री थिए । मैले गर्नुपर्ने नीति तथा कार्यक्रम, बजेट, कानून र योजनाका विषयमा ध्यान दिनुपर्दथ्यो । देशभरका गतिविधिमा संलग्न हुनुपर्दथ्यो । अर्को पाटो स्थानीय तहमा यहाँका जनप्रतिनिधि भएकाले यो क्षेत्रको विकास निर्माणको काम, यहाँका जनताको सुखदुःखमा पनि आफूलाई संलग्न गराउनुपर्दथ्यो । यी दुवै भूमिका मैले निर्वाह गर्दै आएको छु ।

तपाईंको प्रतिस्पर्धामा कांग्रेसका उम्मेदवार मात्रै छैनन् । त्यसका पछि सत्ता गठबन्धनका सबै दल छन् । संसदीय निर्वाचनको प्रकृति फरक हुने भएकाले स्थानीय तहमा पाएको मत यसपटक आउला भन्ने ग्यारेन्टी कसैको देखिन्न । भित्रभित्रै तपाईंलाई सत्ता गठबन्धनको मनोवैज्ञानिक त्रास त बढेको होला नि ?

स्थानीय तहमा पनि त गठबन्धन थियो । त्यतिमात्रै होइन, हाम्रै पार्टीमा लामो समय भूमिका खेलका साथीहरु गठबन्धनको सारथी भएर निस्किए । त्यति हुँदाहुँदै पनि १५ वटा वडामध्ये ११ वडामा अध्यक्षसहित हामीले विजय प्राप्त गरेका छौं । तीनवटा वडामा बहुमत सदस्य जितेका छौं । एउटा वडामा मात्रै पुरै ‘प्यानल’ हारेका छौं । स्थानीय तहमा पनि गठबन्धनको मनोवैज्ञानिक त्रास थियो । त्यतिबेला हामीलाई थर्काउने गरी धूलोमा मिलाईदिन्छौं भनिएको थियो । तर हामी यो अवस्थामा आयौं । संगठनको तागतमा आएको मत थियो ।

यो क्षेत्रमा ५ देखि ७ हजार मत सुकुम्बासी बस्तीको छ । सुकुम्बासीहरुका लागि तपाईहरुले केही गर्नु भएन भन्ने गुनासो पनि रहेछ नि ?

सुकुम्बासी समस्या समाधान गर्नकै लागि केपी ओली नेतृत्वको सरकार छँदा भूमि आयोग बनाउने हामी नै हौं । भूमि आयोगले देशभर कहिँ–केही नभएका सुकुम्बासीको गाँस,बासको व्यवस्था .कसरी गर्ने भन्ने र अर्को असुक्षित र अव्यवस्थित बसोबास गर्नेहरुलाई व्यवस्थित कसरी गर्ने भन्नेबारेमा आयोगले काम गर्‍यो । आयोगलाई कानून सम्मत काम गर्न कानून बनाउन काममा लाग्यौं । आधारभूतरुपमा काम गर्न लागेका थियौं, सरकार ढल्यो । एमालेले पहिलोपल्ट सुकुम्बासी समस्या समाधान गर्न खोजेको कुरा आम मतदातालाई थाहा छ । यो कामलाई निरन्तरता दिएर निष्कर्षमा पुर्‍याउने हाम्रो अठोट अझै छ । हामी पुरा गर्छौं । मनमोहन अधिकारी प्रधानमन्त्री भएको बेलामा पनि भएको थियो । अब हामी बाँकी काम पुरा गर्छौं ।

पार्टीले त अध्यक्ष केपी ओलीलाई भावी प्रधानमन्त्रीका रुपमा अघि सारिसकेको छ । तर, अहिले धेरै पार्टीहरुमा आफूलाई प्रधानमन्त्रीका लागि अघि सार्ने प्रचलन बढेको छ । तपाईंले पनि ओलीको विकल्पमा आफूलाई अघि सार्ने योजना बनाउँदै हुनुहुन्छ कि ?

देश बनाउन दर्‍हो पार्टी र दर्‍हो नेता चाहिन्छ । कमजोर पार्टी र कुनै सपना नदेख्ने कुनै नेताको काम छैन । स्वप्नदर्शी नेता चाहिन्छ । दर्‍हो पार्टीको दर्‍हो नेता नभई देश अघि बढ्दैन । आज त १८ सिटमा उम्मेदवारी दिनेले देशको नेतृत्व गर्छु, ४४ सिटमा उम्मेदवारी दिनेले देशको प्रधानमन्त्री हुन्छु भन्छन्, कम्युनिस्टसँग मुख्य प्रतिद्वन्द्वी रहेको कांग्रेस, उसले जम्मा ८४ सिटमा उम्मेदवारी दिएको छ, त्यसको नेतृत्व गर्छु भन्छ । यो अनौठो छ । आजको अवस्थामा दर्‍हो पार्टी एमाले हो र नेतृत्व गर्ने केपी ओली दर्‍हो नेता हो । त्यसकारणले केपी ओली त्यस्तो नेता हो, जो देश बनाउने सपनाको भारी बोकेर कुद्न चाहनुहुन्छ । ओली सुतेर सपना देख्ने नेता होइन । सपना देखेर सुत्न नसक्ने नेताको आवश्यकता छ । त्यो भनेको केपी ओली नै हो । पार्टीले सुविचारित ढंगले केपी ओलीलाई प्रधानमन्त्रीका रुपमा घोषणा गरेको हो । राजनीतिमा कुन बेला कसको संभावना के हुन्छ त्यसको हिसाबकिताब अहिल्यै किन गर्नु ? कर्म गर्दै जाँदा जुन ठाउँमा पुगिन्छ–पुगिन्छ ।

दुई तिहाईको सरकार चलाउन नसकेको, प्रतिधिनिसभा दुई–दुई पटक विघटन गरेको एमालेलाई फेरि किन बहुमत दिने भन्ने प्रश्न जनताबाट कतिका आएका छन् ?

हिजो माओवादी केन्द्र र एमाले मिल्दा मात्रै बहुमत आएको हो । एमाले एक्लैको बहुमत होइन । जब दुई पार्टीबीचको एकता टुट्यो, जुन जगमा टेकेर बहुमत प्राप्त भएको थियो, त्यो बहुमत भत्किसकेपछि बहुमत भन्ने चिज रहेन । त्यतिबेला ताजा जनादेशमा जानु राजनीतिक रुपमा अपरिहार्य थियो । यो ‘मोर’ प्रजातान्त्रिक कुरा थियो । प्रतिगमन थिएन । प्रतिगमन त गठबन्धन बनाएर भयो । संसद्, सरकार र न्यायालयको अवस्था हेर्दा आज के भएको छ ? यो गठबन्धन कुशासन, विकृति र विसंगतिका लागि मात्रै रहेछ भन्ने प्रमाणित भएको छ ।

निर्वाचनपछिको अवस्था पनि गठबन्धनकै सरकार त हो ?

एमालेले प्रस्ट बहुमत ल्याउँछ । तपाईंहरुले पत्याउनु भएको छैन । हेर्दै जानु होला ।