काठमाडौँ — पञ्चायतकालदेखि अहिलेसम्म कहिले दरबार त कहिले दलसँग मिलेर राजकीय एवं पार्टी सत्ताको सुखभोग गर्दै आएका कमल थापा राप्रपाको नेतृत्वबाट बाहिरिएका छन् । राजेन्द्र लिङ्देनको विजयसँगै जीवनको अन्तिम क्षणसम्म पार्टी नेतृत्व र सत्ताका लागि मरिहत्ते गरिरहने नेपाली राजनीतिको एउटा प्रवृत्तिको हार भएको छ ।

एमालेको हालै सम्पन्न महाधिवेशनबाट ७० वर्ष उमेर हाराहारीका केपी शर्मा ओली चुनिइरहँदा, कांग्रेसमा ७५ वर्ष कटिसकेका शेरबहादुर देउवा नेतृत्व लिनका लागि फेरि तम्सिइरहँदा, अनि झण्डै ३५ वर्षदेखि पार्टी सत्तामा बसेर सुखसयल गरिरहेका पुष्पकमल दाहाल माओवादी केन्द्रको फेरि अध्यक्ष बन्ने तयारी गरिरहँदा थापामाथि लिङ्देनको विजय नेतृत्व परिवर्तनको आकांक्षा राख्ने युवापुस्ताका लागि सुखद सन्देश हो ।

नेपाली राजनीतिमा युवावयका व्यक्तिले पार्टीको नेतृत्वमा आँखा लगाउँदा खिसिट्यूरी हुन्छ । जस्तो, अध्यक्षको उम्मेद्वारी घोषणा गरिरहँदा थापाले पनि लिङ्देनलाई होच्याउँदै भनेका थिए, ‘युवा भनेर हुँदैन टुँडिखेलमा दौडौं जसले जित्छ त्यो अध्यक्ष !’ आफूविरुद्ध उभिन खोज्नेमाथि ‘लिगलिगे दौड’को निम्तो दिने थापालाई महाधिवेशन प्रतिनिधिहरूले गतिलो पाठ पढाएका छन् । थापाको पराजयसँगै पञ्चायत पृष्ठभूमि हुँदै बुहदलपछि अहिलेसम्म नेतृत्व गर्दै आएको एउटा पुस्ता नै अब राप्रपाबाट बाहिरिएको छ ।

नेतृत्वमा बसिरहन खोज्ने सूर्यबहादुर थापा बितिगए । लोकेन्द्रबहादुर चन्द यसअघि नै नेतृत्वको दौडबाट बाहिरिइसकेका थिए । निवर्तमान अध्यक्षहरू पशुपतिशमशेर जबरा र प्रकाशचन्द्र लोहनीले पनि यसपटकबाट नेतृत्वबाट अवकाश लिने घोषणा गरेपछि पुरानो पुस्ताका थापा मात्र थिए । उनी पनि महाधिवेशनबाट हारेपछि राप्रपाको नेतृत्व दोस्रो पुस्तामा आइपुगेको हो ।

संसदीय मोर्चाबाट करिब बिलिन भइसकेको राप्रपाको बिउ जोगाउने काम अघिल्लो चुनावमा राजेन्द्र लिङ्देन र धवलशमशेर राणाले गरेका थिए । गत स्थानीय तहको चुनावमा राणाले नेपालगन्ज उपमहानगरपालिकाको मेयर जिते । यता लिङदेनले झापाबाट प्रतिनिधि सभामा सांसद जिते । जनमतसहितको पृष्ठभूमि भएका यी दुवैले यसपटक महाधिवेशन अघि नै गठबन्धन गरेर थापालाई चुनौती दिएका थिए । लिङ्देनले अध्यक्ष र राणाले महामन्त्री जितेर आफ्नो पार्टीभित्रको गठबन्धनलाई मजबुत बनाएका छन् । यद्यपि थापाले हारेपनि पार्टीभित्र उनको पक्षबाट जित्नेहरूकै वर्चस्व छ । जसलाई सन्तुलन मिलाएर लैजान लिङ्देन र राणालाई चुनौती छ ।

नेतृत्व पुस्तान्तरणको कोणबाट लिङ्देन–राणाको विजय राम्रो सन्देश हो, तर राजनीतिक एजेण्डाको हिसाबले भने शंकास्पद र उत्तिकै घातक देखिन्छ । चुनाव हारेपछि कमल थापाले नै त्यसको संकेत गरेका छन् । थापाले ट्विट् गर्दै भनेका छन्, ‘प्रतिकूल परिस्थितिमा समेत हामीमाथि विश्वास र भरोसा गर्ने पार्टीका सम्पूर्ण साथीहरुमा आभारी छु । पार्टीको आन्तरिक प्रतिस्पर्धामा निर्मल निवासको नांगो हस्तक्षेपको भत्सर्ना गर्दछु । बधाई जीबीबी शाह धन्यवाद ।’ थापाले नै महाधिवेशनमा निर्मल निवासको नांगो हस्तक्षेप देख्नु र लिङ्देन जितेकोमा ज्ञानेन्द्र शाहलाई धन्यवाद दिनुको गम्भीर राजनीतिक अर्थ छ ।

महाधिवेशन अगावै नै राप्रपामा को बढी राजावादी देखिने भन्ने होडबाजी चलेको थियो । प्रचार प्रसारकै क्रममा नेताहरू आफ्नो जित भएमा राजतन्त्र फिर्ता गर्न सहज हुने भन्दै आन्तरिक गठजोड मिलाइरहेका थिए । यसका लागि थापा भन्दा लिङ्देनको समूह बढ्ता राजावादी देखिने कोसिस गरिरहेको थियो ।

राजतन्त्र स्थापनाको एजेण्डालाई थापाले राम्ररी बोकेर नहिँडेको भन्दै दरबारनिकटहरूमा एकप्रकारको मोहभंग भएको थियो । यो बीचमा राजतन्त्र स्थापना गर्न भन्दै थापाले गणतन्त्रवादी दलहरूसँग मिलेर पटक–पटक सत्ताको भोग गरेका थिए । परिस्थितिअनुसार आफू केन्द्रित अवसर छोप्न थापा माहिर छन् । त्यसैले राजनीतिमा उनको शैली ‘मुसा प्रवृत्ति’ले परिपचित पनि छ । यो प्रवृत्तिबाट राजतन्त्र पुन:स्थापनाको एजेण्डा स्थापित हुन नसक्ने दबारबार निकटहरूले देखेका थिए । त्यसैले महाधिवेशनमा लिङ्देन उनीहरूका लागि उपयुक्त पात्र बनेका हुनसक्छन् । यता थापा हटाउने प्रयोजनका लागि लिङ्देनलाई पनि कुनै न कुनै शक्तिको समर्थन आवश्यक पर्‍थ्यो । जसलाई लिङ्देनले प्रयोग पनि गरे ।

अहिले गणतन्त्रवादी राजनीतिक शक्तिहरूका आन्तरिक गतिविधि र सत्ताको छिनाझपटीले दक्षिणपन्थी प्रवृत्तिहरू सल्बलाइरहेका छन् । राजतन्त्र फर्काउने, हिन्दु राष्ट्र कामय गर्ने, संघीयता उल्टाउने नाममा स–साना समूह बनेका छन् । पूर्व राजा ज्ञानेन्द्र शाह बुहारी हिमानी शाहको नाममा खोलेको ट्रस्ट मार्फत् धार्मिक र सामाजिक काममा जोडिएर आफ्नो शक्ति आँकलन गरिरहेका छन् ।

यो अवस्थामा राप्रपामा झन् दक्षिणपन्थी विचारलाई संगठित गर्दै राजतन्त्र फर्काउने शक्ति आर्जन गर्ने उद्देश्यले नेतृत्व परिवर्तन भएको हो भने घातक हो । लिङ्देनको आवरणमा ज्ञानेन्द्र शाहको विजय भएको हो भने नेतृत्व पुस्तान्तरणको कुनै अर्थ हुनेछैन ।

लिङ्देन र राणाका लागि गणतन्त्रभित्रै पनि एउटा राजनीतिक दलको रुपमा शक्ति संगठित गर्दै अघि बढ्ने पर्याप्त अवसर छ । पूर्वपञ्चायत पृष्ठभूमि भएपनि २०४६ सालपछि राप्रपाले पटक–पटक संसदीय चुनाव जितेर सत्तामा पुगेको थियो । गणतन्त्र स्थापनापछि पनि पटक–पटक सत्तामा पुगेको हो । जस्तो अवस्थमा पनि तल्लो तहमा काम गरेर जनमत प्राप्त गरेरै आउन सकिन्छ भन्ने उदाहरण त अहिले लिङ्देन र राणा आफैं नै हुन् । त्यसैले मरिसकेको राजतन्त्र ब्यूँत्याउने मिसन भन्दा राष्ट्रवादी एजेण्डा बोकेर एउटा दलको रुपमै राप्रपालाई लैजाने सके लिङ्देनको विजय अर्थपूर्ण हुनसक्छ । नत्र थापाको ठाँउमा लिङ्देन आउनुको के फरक हुन्छ र ?