मधेसमा सीके राउतको उदय

सप्तरी–२ पाँच वर्षअघि जनता समाजवादी पार्टी (तत्कालीन संघीय समाजवादी फोरम) का अध्यक्ष उपेन्द्र यादवले फराकिलो मतान्तरले जितेको क्षेत्र हो । मधेस आन्दोलनको जगमा राजनीतिमा उदाएका यादव र पृथकतावादी मुद्दा छाडेर मूलधारको राजनीतिमा होमिएका राउत आमनेसामने हुने भएपछि मधेसमा ‘दो शेर, एक मैदान’ भनेर टिप्पणी हुन थाल्यो ।

निर्वाचन घोषणा भएर उम्मेदवारी दिने दिन आइपुग्दा पनि न राउत पछि हटे न यादवले क्षेत्र परिवर्तन गरे । दुवै चुनावी प्रतिस्पर्धामा उत्रेपछि सप्तरी–२ अरूका लागि पनि चासो र चर्चाको केन्द्र बन्यो । तर यसमा राउतले बाजी मार्ने भएका छन् ।

चुनाव जित्दा राउत पहिलो पटक सांसद हुनेछन् । संसदीय निर्वाचनमै उनको यो पहिलो सहभागिता हो । अर्कापट्टि यादवको डेढ दशक लामो संसदीय राजनीतिमा ‘ब्रेक’ लाग्दै छ । मतगणना आखिरीतिर पुग्दा राउत यादवभन्दा दोब्बर मतले अगाडि छन् । त्यही क्षेत्रका दुवै प्रदेशसभा सदस्य राउतको जनमत पार्टीले जितिसकेको छ ।

मधेसको मुद्दा र एजेन्डा बोकेर राजनीतिमा लागेका यादव र उनको दल केन्द्रको सत्तामा पटक–पटक पुगेको थियो । मधेस प्रदेश सरकारमा जसपाले पूरा ५ वर्ष नेतृत्व गर्ने मौका पनि पायो । यसबीचमा जसपा जुटफुट र गठबन्धन अदलबदलबाट पनि गुज्रियो । सत्तामा रहेका बेला मधेसको एजेन्डा सम्बोधन गराउन प्रभावकारी भूमिका खेल्न नसकेको गुनासो मधेसमा देखिन्छ । त्यही असन्तुष्टिलाई मतदाताले मतदानबाट अभिव्यक्ति गरेको देखिएको छ । राउत भने परीक्षण हुन बाँकी नेता हुन् । उनको दलका केही नेता गत वैशाख ३० को चुनाव जितेर स्थानीय सरकार चलाइरहेका छन् ।

जसपा नेतृत्वको मधेस सरकारले गरेका गलत क्रियाकलापविरुद्ध र जनजीविकाका पक्षमा जनमत पार्टीले सडकबाट आवाज उठाउँदै आएको थियो । त्यही कारण दुवै दलबीच कार्यकर्ता स्तरमै सम्बन्ध सौहार्द देखिँदैनथ्यो । आम चुनावका लागि घरदैलोमा निस्कने जसपाका उम्मेदवार र नेता–कार्यकर्ताले जनमत पार्टीको चुनावचिह्न लाउडस्पिकरलाई ‘पिपही’ भनेर होच्याउँथे । राउतले भने आफ्नो क्षेत्रमा भ्रष्टाचार नियन्त्रण र रोजगारीलगायत जनजीविकासँग जोडिएका मुद्दा मतदातासँग राख्दै आए ।

गत वैशाखको स्थानीय निर्वाचनमा प्राप्त मतको हिसाब गरेर जनमत पार्टीले सप्तरी–२ नजित्ने अड्कल धेरैले गरेका थिए । तर राउतले आफूप्रति युवा र न्यून आय भएका गरिब तथा दलितमा आकर्षण बढाए । मनोनयनदेखि नै राउतका कार्यकर्ताले गाउँगाउँ पुगेर प्रोजेक्टरमार्फत राउत विभिन्न समयमा पक्राउ गर्दाको भिडियो देखाउँथे । दैनिक मजदुरी गरेर जीविकोपार्जन गर्ने क्षेत्रमा पनि राउतको प्रचार गर्थे । यसबाट टोल, बस्ती र चोकमा वृद्धदेखि बच्चासम्मले राउतले चिन्न पाए ।

राउत मुलुकभरिमै थोरै जनसंख्या रहेको राजधोब जातिका हुन् । उनीप्रति निर्वाचनमा देखिएको मतले मधेसमा थर/जाति केन्द्रित राजनीति मात्र हुँदैन भन्ने सन्देश पनि दिएको छ । भ्रष्टाचार नियन्त्रण, सुशासन र रोजगारी तथा विकासको प्रतिबद्धता गरेर जनमत आफूतर्फ तानेका राउत ती प्रतिबद्धता पूरा गर्ने/गराउने भूमिकामा पुग्दै छन् । जनअपेक्षाअनुसार काम गर्न नसके उनलाई अर्को पटक अनुमोदित हुन मुस्किल पर्नेछ ।

यो आम निर्वाचनबाट मधेसमा जनमत पार्टीको उदय हुँदै गर्दा मधेसकेन्द्रित दल जसपा र लोसपालाई धक्का पुगेको छ । एमालेसँग तालमेल गरेको जसपा र सत्ता गठबन्धनसँग तालमेल गरेको लोसपाले अघिल्लो निर्वाचनको तुलनामा कम सिट जित्ने देखिएको छ । जनमत पार्टी अब मधेसमा वैकल्पिक दल बन्ने विश्लेषण हुन थालिसकेको छ । स्थानीय तहको निर्वाचनमा पहिलो पटक सहभागी हुँदा उसले १९ वडाध्यक्ष र २ पालिका प्रमुख जितेको थियो । दुवै पालिकाको नेतृत्व जनमत पार्टीले सप्तरीमै जितेको हो । मतदातामाझ यादवको साख खस्केको र राउतलाई जनताले विकल्पका रूपमा मतदान गरेको विश्लेषक सुरेन्द्र लाभ बताउँछन् । ‘लोकतन्त्रमा जनताले विकल्प र अवसर दिन्छन्,’ उनले भने, ‘जनअपेक्षाअनुसार राउतले काम गर्न नसके जनताले फेरि विकल्प रोज्नेछन् ।’

सर्लाहीका बुद्धिजीवी रजनीकान्त झा जातीय राजनीतिविरुद्धको आक्रोश सप्तरीका मतदाताले मतमार्फत प्रकट गरेको टिप्पणी गर्छन् । ‘पहिलेका दलले आशाअनुसार काम गर्न नसकेपछि र भ्रष्टाचार एवं परिवारवादको राजनीति बढेपछि मतदाताले यस पटक राउतलाई परीक्षणको मौका दिएका हुन्,’ उनले भने । यो निर्वाचनमार्फत सप्तरी–२ का मतदाताले जातीय राजनीतिविरुद्ध कदम बढाएको पनि उनको भनाइ छ ।

राउत स्वराज आन्दोलनका क्रममा पटकपटक प्रहरीबाट कुटिएका थिए, थुनामा बसेका थिए । पृथकतावादी गतिविधिमा लागेका उनी एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओली नेतृत्वको सरकारका पालामा राजनीतिको मूलधारमा आएका हुन् । त्यसपछि नै उनले जनमत पार्टी गठन गरेर तराई–मधेसमा गतिविधि तीव्र बनाएका थिए । मधेस प्रदेश सरकार र स्थानीय तहमा भएको ‘भ्रष्टाचार’ मामिलालाई राउतको दलले जबर्जस्त ढंगले उठाउँदै आएको थियो ।