कालीमाटीको जग्गा पनि सस्तैमा यतिलाई- समाचार - कान्तिपुर समाचार

कालीमाटीको जग्गा पनि सस्तैमा यतिलाई

कृष्ण ज्ञवाली

काठमाडौँ — नेपाल ट्रस्टको कार्यालयले राजधानीको कालीमाटीस्थित चार रोपनी जग्गासमेत कानुन मिचेर यति समूहलाई लिजमा दिएको भेटिएको छ । ट्रस्टले ३० वर्षमा करिब १९ करोड रुपैयाँ भाडा लिने गरी यति समूहको थामसेर्कुसँग सम्झौता गरेको हो । 

नेपाल ट्रस्टको राजधानीको कालीमाटीस्थित चार रोपनी जग्गा (रातो घेरामा) , जुन कानुन मिचेर यति समूहलाई लिजमा दिएको भेटिएको हो । 

राजधानीमा शुक्रबार आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा ट्रस्टका कार्यकारी सचिव गजेन्द्र ठाकुरले कालीमाटीको जग्गा थामसेर्कुलाई भाडामा दिइएको बताए । ‘नेपाल ट्रस्टको कार्यालयले टेन्डर निकालेको थियो, प्रतिस्पर्धा हुँदा थामसेर्कुले नै ट्रस्टलाई बढी लाभ हुने गरी आर्थिक प्रस्ताव गर्‍यो,’ उनले भने, ‘सम्झौता भइसकेको छ । तर काठमाडौं महानगरपालिकाले नक्सापास गरेको दिनदेखि मात्रै अवधि गणना हुन्छ ।’


सचिव ठाकुरले कानुनसम्मत प्रतिस्पर्धाबाट थामसेर्कु छानिएको दाबी गरे पनि नेपाल ट्रस्टको अभिलेखले त्यसको पुष्टि गर्दैन । थामसेर्कु र क्लिन इन्फ्रास्ट्रक्चर प्रालिले प्रस्ताव पेस गरेकामा थामसेर्कु छानिएको कार्यालयका सूचना अधिकृत अमृत महर्जनले बताए । टेन्डर प्रक्रिया पूरा हुन कम्तीमा तीनवटा कम्पनीले प्रतिस्पर्धा गर्नुपर्छ । निर्णय हुँदा अर्जुनबहादुर कार्की सचिव र लेखबहादुर कार्की सहसचिव थिए । दुवैजना दरबारमार्गको विवादास्पद लिज प्रक्रियामा पनि सामेल थिए ।


लागत अनुमानभन्दा बढी नै आम्दानी हुने निर्क्योल भएपछि थामसेर्कुलाई लिजमा दिइएको ट्रस्टका सचिव ठाकुरले पत्रकार सम्मेलनमा बताए । तर सूचना अधिकृत महर्जनले ठेक्का स्वीकृत भएपछि मात्र कति तले भवन बनाउने भनेर काठमाडौं महानगरपालिकासँगको छलफल र परामर्शमा तय हुने बताए । ‘कत्रो भवन बन्छ र त्यसबाट कति आम्दानी हुन्छ भन्ने नै थाहा नपाई के आधारमा अनुमानित लागत बनाए ?’ प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषद् कार्यालय स्रोतले भन्यो ।


प्रतिनिधिसभाको चुनाव सकिएर नयाँ सरकार बनिनसकेको संक्रमणकालीन अवधिमा तत्कालीन प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा ट्रस्टको अध्यक्ष रहेका बेला ०७४ माघ १२ गते थामसेर्कुलाई लिजमा दिने निर्णर्य भएको हो । सत्ता साझेदार दल तत्कालीन माओवादी केन्द्रले चुनाव सकिएपछि सरकार छाडेको थियो ।


तत्कालीन माओवादीबाट गृहमन्त्री बनेका जनार्दन शर्मासहितले सरकार छाडेपछि प्रधानमन्त्री देउवाले नै गृह मन्त्रालय सम्हालेका थिए । गृहमन्त्रीसमेतको जिम्मेवारी रहेकाले ट्रस्ट सञ्चालक समितिको अध्यक्ष देउवा नै थिए । दरबारमार्गको जग्गा लिजमा दिने निर्णय भएको करिब १० महिनापछि कालीमाटीको जग्गामा सम्झौता भएको देखिन्छ ।


काठमाडौं महानगरपालिका–१३ मा पर्ने ट्रस्टको स्वामित्वको जग्गा तीन कित्ताको छ । जुन २१९१ वर्गमिटर अर्थात् ४ रोपनी ५ आनाको छ । यो जग्गा दरबारमार्गमा रहेकोभन्दा दोब्बर बढी हो । भवनको अग्लोपन भूबनोटका साथै जग्गाको क्षेत्रफलमा समेत निर्भर हुन्छ । एक आर्किटेक्चर इन्जिनियरका अनुसार दरबारमार्गको जग्गामा ५ तले भवन बनाउन मिल्छ भने कालीमाटीमा त्योभन्दा बढी अग्लो भवन निर्माण हुन्छ । ‘क्षेत्रफल पनि दोब्बर छ । भवन पनि अग्लो हुने भयो,’ प्रधानमन्त्री कार्यालय स्रोतले भन्यो, ‘झन्डै १९ करोड रुपैयाँमा ३० वर्षका लागि लिजमा दिनु कौडीको मोलमा दिएसरह हो ।’ दरबारमार्गमा भने ट्रस्टले ३० वर्षमा एक अर्ब ४० करोड रुपैयाँ तिर्ने सम्झौता गरेको थियो ।


ट्रस्टको कार्यालयले उपलब्ध गराएको विवरणअनुसार निर्माण सुरु भएपछिका तीन वर्षमा थामसेर्कुले ६ लाख रुपैयाँका दरले १८ लाख रुपैयाँ ट्रस्टलाई बुझाउनेछ । त्यसपछिका ६१ लाख ४४ हजार रुपैयाँका दरले ५ वर्ष भाडा बुझाउनेछ । भाडादर बुझाउँदै जाँदा अन्तिम २९ र ३० औं वर्षमा ७८ लाख ४१ हजार रुपैयाँका दरले बुझाउनेछ । ३० वर्षको अवधिमा ट्रस्टले कुल रकम १८ करोड ७२ लाख रुपैयाँ पाउनेछ ।

प्रकाशित : पुस १२, २०७६ ०७:२१
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्

अस्ट्रेलियामा किन फैलिन्छ डढेलो ?

नारायण खड्का

अस्ट्रेलिया — सेप्टेम्बर ५ देखि फैलिएको डढेलो घना जंगल, झरेका पात, सुकेका रुख तथा तीव्र गतिको हावाका कारण अनियन्त्रित भएको हो । त्यसका साथै, अत्यधिक गर्मी र बढ्दो तापक्रम पनि डढेलो फैलिनुका प्रमुख कारण हुन् ।

तस्बिर : रोयटर्स


गत अगस्टदेखि सुरु भएको डढेलोले अस्ट्रेलियाका अधिकांश राज्यहरुमा जनजीवन प्रभावित बनाएको छ । सेप्टेम्बर ५ देखि फैलिएको आगलागीका कारण अस्ट्रेलियामा दुईजना अग्नि नियन्त्रकसहित १० जनाले ज्यान गुमाइसकेका छन् । तीमध्ये न्यु साउथ वेल्समा ८ र दक्षिण अस्ट्रेलियामा दुईको मृत्यु भएको हो ।

न्यु साउथ वेल्सको रुरल फायर सर्भिसका अनुसार यस राज्यमा मात्र आगलागीका कारण ३० लाख हेक्टर बढी क्षेत्रफलमा क्षति पुगिसकेको छ । ८ सय ७३ घरहरु जलेका छन् भने २ हजार ३ सय ५३ बढी भौतिक संरचनामा क्षति पुगेको छ । त्यसबाहेक दक्षिण अस्ट्रेलिया, भिक्टोरिया, क्विन्सल्यान्ड, पश्चिम अस्ट्रेलिया, तास्मानियालगायत राज्यमा समेत घर तथा भौतिक संरचनामा क्षति पुगेको छ ।

गर्मीयाम सुरु भएदेखि तापक्रम बढ्ने क्रममा निरन्तरता आएपछि डढेलो नियन्त्रणमा आउनुको साटो झन् फैलिएको छ । डढेलो अनियन्त्रित बन्दै गएपछि उच्च गर्मीको समयमा झन् ठूलो विपद आउन सक्ने भन्दै विज्ञहरुले चिन्ता व्यक्त गरिरहेका छन् ।

अस्ट्रेलियामा करिब १ सय ५० वर्षदेखि डढेलोले दुःख दिँदै आएको छ । तर पनि यस वर्षको आगलागी अन्य वर्षहरुको भन्दा फरक र डरलाग्दो भएको सञ्चारमाध्यमले उल्लेख गरेका छन् । हाल डढेलो नियन्त्रणका लागि विभिन्न राज्यमा हजारौं अग्नि नियन्त्रक खटिएका भए पनि उनीहरुको प्रयास विफल देखिएको छ ।

सरकारी तथ्यांकअनुसार अस्ट्रेलियामा १ सय ३४ मिलियन हेक्टर जंगल छ, त्यसमध्ये करिब २ मिलियन हेक्टर व्यावसायिक रूपमा लगाइएको जंगल हो । सरकारको जियोसाइन्स विभागका अनुसार ढडेलो फैलन त्यस्तो जंगलले सहयोग पुर्‍याउने गरेको छ ।

त्यसबाहेक मानवीय लापरबाहीका कारण ढडेलो फैलिने गरेको छ । रूखबाट झरेका पात, हाँगा र सुकेका रुखले डढलो थप फैलिने गरेको छ । त्यसैगरी, तीव्र गतिको हावाले सल्केको आगोलाई थप फैल्याउने गरेको छ ।

खडेरी तथा सुक्खा, बढ्दो तापक्रमसमेत आगालागी फैलिन सहयोग पुर्‍याउने गरेको छ । भिरालो क्षेत्रका आगलागी छिटो फैलिने तथा अग्नि नियन्त्रकलाई नियन्त्रणमा लिन गाह्रो हुने भएकाले समेत समयमै डढेलो निभाउन नसकिएको हो । अत्यधिक गर्मी, सुक्खा मौसम आगलागीका मुख्य कारण हुन् । बीबीसीका अनुसार अस्ट्रेलियाको तापक्रम करिब १ सय वर्षको अवधिमा १ डिग्री सेल्सियसले बढिसकेको छ भने दुई साताअघि अहिलेसम्मकै औसत तापक्रम ४१.९ डिग्री मापन गरिएको थियो, जुन अहिलेसम्मकै उच्च हो ।

वैज्ञानिकहरुले डढेलोका कारण उत्पन्न कार्बनडाइअक्साइडलाई पूर्णरूपमा ग्रहण गर्न यहाँका जंगल असमर्थ हुन सक्नेतर्फ सचेत गराएका छन् । त्यसैगरी, उनीहरुले लगातारको आगलागीका कारण यहाँ सुक्खा अझ बढ्न सक्नेतर्फ समेत चिन्ता व्यक्त गरेका छन् ।

युनिभर्सिटी अफ तास्मानियाको फायर सेन्टरका निर्देशक डेभिड ब्राउनले भौगोलिक अवस्था र सबै डढेलो प्रायः एकै समयमा लाग्नुले आगलागी अभुतपूर्व भएको बताएका छन् । उनले आगलागीका कारण जनजीवन प्रभावित त छ नै मुख्य कुरा यसबाट सृजना हुन सक्ने र भइरहेको समस्यालाई स्विकार्नुपर्ने जनाएका छन् ।

अस्ट्रेलियामा अनियन्त्रित भइरहेको डढेलोको मुख्य कारण जलवायु परिवर्तन भएको चर्चा चलिरहेको समयमा अस्ट्रेलियाली सरकारले समेत यसलाई स्वीकार गरेको छ । प्रधानमन्त्री स्कट मरिसनले जलवायु परिवर्तनले डढेलो लाग्नुमा केही भूमिका खेलेको भए पनि पूर्णरूपमा जलवायु परिवर्तन नै जिम्मेवार भने नभएको बताएका छन् । तर विपक्षी दल लेबरका नेता एन्थोनी अल्बानिजले भने सरकारले जिम्मेवार भएर जलवायु परिवर्तनको नीति ल्याउन नसकेको बताएका छन् । यता जलवायु परिवर्तनलाई कम प्रभावकारी नीति ल्याउनुपर्ने भन्दै समयसमयमा प्रदर्शनसमेत भइरहेका छन् ।

अस्ट्रेलियास्थित वातावरणीय संस्था ‘क्याइमेट काउन्सिल’ ले एक महिनाअघि सार्वजनिक गरेको एक अध्ययनमा जलवायु परिवर्तन अहिले भइरहेको डढेलोको कारण भएको जनाएको छ । उसले अस्ट्रेलियाको डढेलोको खतरालाई यहाँको खडेरी, अत्यन्तै सुक्खा माटो र अत्यधिक बढी तापक्रमले प्रोत्साहित गरेको जनाएको छ । काउन्सिलले पानी पर्ने क्रम न्यून भएको, वनस्पतिहरु अत्यन्तै सुक्खा भएको, खडेरी परेकोलगायतका घटनाहरुले डढेलोलाई प्रोत्साहित गरेको उल्लेख गरेको छ ।

ठूला आगलागी र क्षति

अस्ट्रेलियाले सन् १८५१ देखि नै डढेलोका कारण ज्यान गुमाउनुपरेको तथ्यांक छ । उपलब्ध तथ्यांकअनुसार डढेलोका कारण धनजनको क्षति मुख्य गरेर डिसेम्बरदेखि फेब्रुअरी महिनामा भएका छन् । यसैका कारण अस्ट्रेलियाले हरेक वर्ष ठूलो धनजनको क्षति व्यहोर्नुपरिरहेको छ । अस्ट्रेलियाको इतिहासमा अहिलेसम्मकै सबैभन्दा डरलाग्दो आगलागीको घटनालाई ‘ब्ल्याक स्याटर्डे’ को नामले चिनिन्छ । २००९ को ७ फेब्रुअरीदेखि १४ मार्चमा फैलिएको आगलागीमा १ सय ७३ जनाले ज्यान गुमाएका थिए भने ४ सय बढी घाइते भएका थिए । जसमा २ हजार बढी घर जलेर नष्ट भएका थिए । सोही संख्यामा अन्य भौतिक संरचना क्षतिग्रस्त बने ।


अन्तर्राष्ट्रिय समाचारमाध्यमका अनुसार विश्वमा अहिलेसम्मका ५ भयानक डढेलो यस्ता थिए ।

१. द मिरामिची फायर : सन् १८२५ मा क्यानाडाको न्यु ब्रन्सविकमा लागेको आगलागीमा परेर १ सय ६० जनाले ज्यान गुमाएका थिए भने ३० लाख हेक्टर क्षेत्रफलमा क्षति पुगेको थियो । उक्त आगलागीमा परी १५ हजार सर्वसाधारण घरवारविहीन बनेका थिए । यस आगलागीमा परी न्यु ब्रन्सविक क्षेत्रको करिब २० प्रतिशत जंगल जलेको थियो ।

२. द पेस्टिगो फायर : यस डढेलाले अमेरिकाको विस्किन्सिन र मिचिगन क्षेत्रको करिब ३७ लाख हेक्टर जमिनमा क्षति पुर्‍याएको थियो भने आगलागीमा परी १ हजार ५ सय जनाले ज्यान गुमाएका थिए । सन् १८७१ मा लागेको यस आगलागीले हजारौं सर्वसाधारणलाई घरवारविहीन बनाएको थियो ।

३. ब्ल्याक फ्राइडे बुस फायर : अस्ट्रेलियोको भिक्टोरियामा सन् १९३८ को डिसेम्बर र १९३९ को जनवरीसम्म लागेको डढेलोमा परी ७१ जनाले ज्यान गुमाएका थिए । यस घटनालाई अस्ट्रेलियामा ‘ब्ल्याक फ्राइडे बुस फायर’ ले जानिन्छ । यस आगलागीमा ३ हजार ७ सय भौतिक संरचना तथा घरहरु क्षतिग्रस्त बनेका थिए भने करिब ५० लाख हेक्टर क्षेत्रफलमा क्षति पुगेको थियो ।

४. ग्रिक फेरस्ट फायर : सन् २००७ मा ग्रिकमा करिब ३ महिनासम्म लागेको आगलागीले ८४ जनाको ज्यान लिएको थियो भने ६ लाख ७० हजार हेक्टर क्षेत्रफललाई क्षति पुर्‍याएको थियो । यो आगलागी जुनदेखि सेप्टेम्बरसम्म लागेको थियो ।

५. ब्ल्याक स्याटर्डे बुस फायर : अस्ट्रेलियाको इतिहासमै अहिलेसम्मको खराब डढेलोको नामले चिनिने यो आगलागीमा परी १ सय ७३ जनाले ज्यान गुमाएका थिए । सन् २००९ को फेब्रुअरीदेखि मार्चसम्म करिब १ महिना लागेको यस आगलागीले ४ लाख ५० हजार क्षेत्रफलमा क्षति पुगेको थियो । २ हजार बढी घर जलेर नष्ट भएका थिए भने करिब सोही संख्यामा भौतिक संरचनामा क्षति पुगेको थियो ।

प्रकाशित : पुस ११, २०७६ २१:५२
पूरा पढ्नुहोस्
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
×