भारतको चासोबीच श्रीलंका पुग्यो ‘चीनको जासुसी पानीजहाज’ 

रोयटर्स समाचार संस्थाले विज्ञहरूलाई उद्धृत गर्दै उक्त पानीजहाज क्षेप्यास्त्र र अन्तरमहादेशीय बलिस्टिक क्षेप्यास्त्र प्रक्षेपणलाई पनि निगरानी गर्न सक्ने क्षमताको रहेको जनाएको छ । श्रीलंकाको विदेश मन्त्रालयका अनुसार उक्त पानीजहाज अगस्ट २२ सम्म हम्बनटोटा बन्दरगाहमा रहनेछ । उक्त बन्दरगाह चीनको व्यवस्थापनअन्तर्गत सञ्चालित छ ।

भारतले यसअघि उक्त पानीजहाज जासुसी गतिविधिमा प्रयोग हुन सक्ने भन्दै गम्भीर चासो व्यक्त गरेको थियो । भारतीय सञ्चारमाध्यमले ‘युआन वाङ–५’ लाई ‘विभिन्न प्रयोजनका लागि प्रयोग गर्न सकिने जासुसी पानीजहाज’ का रूपमा व्याख्या गरेका छन् ।

पानीजहाजको विशेषताबारे जानकारी सम्प्रेषण गर्ने वेबसाइटहरूले ‘युआन वाङ–५’ लाई अध्ययन, अनुसन्धान र अनुगमनका लागि प्रयोग गर्न सकिने पानीजहाज भनेर उल्लेख गरेका छन् । हम्बनटोटा बन्दरगाहमा पुगेको पानीजहाजले त्यहाँ पुग्ने क्रममा भारतका सुरक्षा पूर्वाधारका विषयमा जासुसी गरेको वा करिब एक सातासम्म त्यहाँ रहँदा हुन सक्ने जासुसीका सम्भावनाबारे भारतीय सञ्चारमाध्यमले चासो व्यक्त गरेका छन् ।

श्रीलंकाले पानीजहाजलाई अगस्ट १६ देखि २२ सम्म बन्दरगाहमा रोकिन अनुमति दिएको जनाएको छ । ‘चिनियाँ पानीजहाज ‘युआन वाङ–५’ को विषयमा छिमेकी देशहरूको सुरक्षा र समन्वय प्रमुख प्राथमिकतामा रहेको छ,’ श्रीलंकाली विदेश मन्त्रालयद्वारा जारी विज्ञप्तिमा उल्लेख छ ।

श्रीलंका सरकार सम्बन्धित पक्ष र उनीहरूको स्वार्थको विषयप्रति गम्भीर रहेको मन्त्रालयले जनाएको छ । गत साता भारतीय विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता अरिन्दम बाग्चीले ‘खासगरी सीमा र क्षेत्रीय सुरक्षाका विषयमा भारतले उचित निर्णय लिने’ जनाएका थिए । ‘आफ्नो सुरक्षा र आर्थिक स्वार्थलाई सुरक्षित गर्नका लागि भारत सरकारले सबै विषयवस्तुलाई ध्यानपूर्वक हेरिरहेको छ,’ बाग्चीले भनेका थिए ।

भारतीय विदेश मन्त्रालयले गत जुलाईमा पनि पानीजहाजको योजनाबद्ध भ्रमणलाई निरीक्षण गरिरहेको उल्लेख गरेको थियो । भारतले उक्त पानीजहाजको यात्राबारे श्रीलंकासँग मौखिक रूपमै विरोध जनाएको समाचार संस्था रोयटर्सले जनाएको छ । त्यसको जवाफमा श्रीलंकाली विदेश मन्त्रालयले पानीजहाजले मागेको बन्दरगाहमा आश्रयका लागि चीनले गरेको अस्थायी रूपमा रोक्दै त्यसका लागि थप छलफल आवश्यक पर्ने जनाएको थियो ।

तर चीनले त्यसको प्रतिक्रियामा ‘केही देशहरूले कथित सुरक्षा चासो भनेर श्रीलंकालाई दबाब दिने काम गरेको’ भन्दै उक्त कदम औचित्यहीन रहेको जनाएको थियो । यद्यपि, चीनले भारत वा अन्य कुनै देशको नाम भने उल्लेख गरेको थिएन । त्यसको केही दिनमा श्रीलंकाले ‘युआन वाङ–५’ पानीजहाजलाई हम्बनटोटा बन्दरगाहमा केही दिनका लागि रहने अनुमति दिइएको जनाएको थियो । पछिल्लो समय गम्भीर आर्थिक संकटको सामना गरिरहेको श्रीलंकामा चीनको प्रभाव बढ्दो छ । चिनियाँ पानीजहाजका कारण भारतीय चासो पनि थपिएको छ । चीनले श्रीलंकालाई बेल्ट एन्ड रोड इनिसिएटिभ (बीआरआई) अवधारणाअन्तर्गत एसियामा पूर्वाधार विकासका लागि अर्बौं डलर ऋण उपलब्ध गराएको छ । यद्यपि, तीमध्ये कतिपय आर्थिक सहायता श्रीलंकाका लागि फाइदाजनक नभएको विज्ञहरूको भनाइ छ ।

सन् २०१७ मा चाइना मर्चेन्ट्स पोर्ट होल्डिङ्सले धेरैजसो सेयर आफूले लिएर हम्बनटोटा बन्दरगाह ९९ वर्षका लागि भाडामा लिएको थियो । उक्त बन्दरगाह निर्माणको ऋण तिर्न कोलम्बोले पछिल्ला वर्षमा निकै ठूलो संघर्ष गरिरहेको छ । श्रीलंकामा पछिल्लो समय गम्भीर आर्थिक संकट निम्तनुको प्रमुख कारणमध्ये हम्बनटोटा बन्दरगाह पनि एक भएको जनाइएको छ ।