योगले जोड्दै चीन-भारत हार्दिकता
बेइजिङ — सन् २०१५ मा भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले चीनको भ्रमण गर्ने क्रममा आफ्ना समकक्षी ली खछ्याङसँगै योग र थाइची गतिविधिको सुरुवात गरेका थिए। बेइजिङस्थित टेम्पल अफ हेभनमा त्यसवर्षको मध्य मे महिनामा चीन-भारत सांस्कृतिक आदानप्रदान कार्यक्रम भएको थियो जुन दृश्यले अझै पनि चिनियाँ नागरिकको हृदयमा भारतीय योगको अमिट छाप छाडेको छ ।
अहिले चीनको युननान प्रान्तमा भारतीय योगसम्बन्धी विभाग नै खडा गरिएको छ। मोदीले चिनियाँ भूमिमा योगाशन गरेर सारा चिनियाँको ध्यानाकर्षण गराएपछि सो सांस्कृतिक कार्यक्रमको निकै लोकप्रियता बढ्यो। भारतमा चिनियाँ थाइचीको कति प्रभाव पर्यो, त्यो त यकिन छैन तर चीनमा योगप्रतिको सम्मोहन बढाउन मोदीले ठूलै योगदान गरे।
जुन २१ तारिख, सातौं अन्तराष्ट्रिय योग दिवस विश्वभर मनाइरहँदा राष्ट्रसंघमार्फत यस दिवसको पहलकर्ताको हैसियतले भारत यसको स्वामित्व ग्रहणमा सक्रिय भइरहेको देखिन्छ। सन् २०१४ को सेप्टेम्बरमा संयुक्त राष्ट्र महासभामा प्रधानमन्त्री मोदीले गरेको अपिलबमोजिम १२३ भन्दा बढी सदस्य मुलुकहरूले प्रस्ताव पारित गरेपछि योग दिवस निश्चित भयो। सोही बमोजिम बेइजिङस्थित भारतीय राजदूतावासले यसै सन्दर्भमा हरेक वर्ष कुनै न कुनै कार्यक्रम गरिरहेको हुन्छ।
आइतबार बेइजिङस्थित भारतीय दूतावासको संलग्नतामा इन्डिया हाउसमा सयौंको संख्यामा चिनियाँ तथा विदेशीहरूमाझ योग दिवस मनाइएको छ। ‘तन्दुरूस्तीका लागि योग’ भन्ने नारा तय गरिएको यस योग दिवस कार्यक्रममा भारतीय राजदूत विक्रम मिस्रीले भने, ‘विगत एक वर्षदेखिको कोरोना महामारीले सबैभन्दा बढी मानव जातिलाई योगको महत्व बुझाएको छ।’
योग दिवस कार्यक्रममा भारतीय राजदूत विक्रम मिस्री
स्वास्थ्य तथा तन्दुरुस्तीका साथै शरीर र मन स्वस्थ राख्नका लागि योगको भूमिकाबारेमा चीनमा अनेकन गतिविधि भएका छन्। योगको प्रभावकारिता बढाउन सक्रियता देखाएका कारण चीनभित्र भारतको छवि पनि आध्यात्मिक मुलुकको रूपमा स्थापित हुँदै गएको छ। हाल चीनमा अनेकन भारतीय योगीहरूले रोजगारी पाएका छन्। योग विश्वको साझा सम्पदा भए पनि आ-आफ्नो उपस्थितिबमोजिम नेपालीले पनि यसको महत्त्वलाई आत्मसात गर्दै अवसरहरू छोप्न सक्ने काठमाडौंस्थित गुरुकूल योगाश्रमका संस्थापक रमेश सिटौला बताउँछन्।
प्रधानमन्त्री भएपछि नरेन्द्र मोदीले चीनसँगको सम्बन्धमा केही डरलाग्दा उतार चढाव बेहोरेका छन्। जनस्तरमा दुई देशबीचको सम्बन्ध प्रगाढ बनाउन योग र थाइचीले पनि भूमिका निर्वाह गरेको देखिन्छ। मोदीको त्यो भ्रमणका क्रममा सम्बन्ध सामान्यीकरणका अनेकन आयाम थपिए। केहीमा सुधार जारी रह्यो तर दोक्लाम र गलवान क्षेत्रमा तनाव बढ्ने र घट्ने क्रम यथावत रह्यो।
फाइल तस्बिर : सिन्ह्वा
मोदीसँगै साँस्कृतिक कार्यक्रममा भाग लिएका चिनियाँ प्रधानमन्त्री खछ्याङले चीन र भारत प्राचीन संस्कृतिको खजाना र पूर्वी सभ्यता बोकेका दुई देश भएको बताएका थिए। उनले भने, ‘प्राचीन सभ्यता मिल्दोजुल्दो भए पनि बाह्य स्वरुपमा भिन्नता छ। हृदय, मानव, स्वर्ग जस्ता कुराहरूको सामान्जस्यपूर्ण एकीकरणको खोजी आन्तरिक रूपमा एक अर्कासँग जोडिएको छ, जसले सभ्यता र संस्कृतिको सम्पदा र समृद्धिलाई दर्शाउँछ। थाइ ची र योग चीनको टेम्पल अफ हेभन (स्वर्ग)को मन्दिरमा भेला हुन अद्वितीय संयोग हो। एक अर्काको परिपूरक बनाउन पनि सहायक छन्।’
दुई ठूला विकासोन्मुख मुलुक भएकाले चीन र भारतबीच प्रतिस्पर्धा पनि उत्तिकै छ भने सौहार्दपूर्ण सह-अस्तित्वको वकालत पनि गर्दछन्। जुन २१ तारिख अन्तर्राष्ट्रिय योग दिवस ‘इन्तु युच्या’ अर्थात् भारतीय योग भन्दै मोदी र ली खछ्याङ सम्मिलित फोटो र तत्कालीन योगाभ्यासका लेखोटहरू चिनियाँ सञ्चारमाध्यममा अग्रपंक्तिमा दोहोरिएर छाउने गर्दछन्।
