लिलामीबारे नयाँ विधि विकास गर्ने मिलग्रोम र विल्सनलाई अर्थशास्त्रतर्फको नोेबेल पुरस्कार
काठमाडौँ — यस वर्षको अर्थशास्त्रतर्फको नोबेल पुरस्कार दुई जना अर्थशास्त्रीलाई दिइने भएको छ । सोमबार रोयल स्विडि एकेडेमी अफ साइन्सेजले एक कार्यक्रमका बीच यस वर्षको अर्थशास्त्रतर्फको पुरस्कार अर्थशास्त्रीद्वय पल आर मिलग्रोम र रोबर्ट बी विल्सनलाई संयुक्त रुपमा दिने घोषणा गरेको हो ।
उनीहरुलाई ‘लिलामीको सिद्धान्तमा सुधार र लिलामीको नयाँ विधिको विकास’ गरेको भन्दै यस वर्षको अर्थशास्त्रतर्फको नोबेल पुरस्कार दिइएको एकेडेमीले जनाएको छ । परम्परागत ढाँचामा लिलामीमा बस्तु तथा सेवाको बिक्री भइरहेको अवस्थामा मिलग्रोम र विल्सनको नयाँ सिद्धान्तले विश्वभरका बिक्रेता, क्रेता र करदातालाई सहज हुने एकेडेमीले बताएको छ ।
दुवै जना अमेरिकास्थित स्टानफोर्ड विश्वविद्यालयका प्राध्यापक हुन् । विजेताले स्वर्ण पदक र एक करोड स्विडिस क्रोनर पाउनेछन् ।
सामान्यतया लिलामीमा मानिसहरुले बढी मोल कबोल गर्नेलाई सामान बिक्री गर्छन् भने कम मोल तोक्नेबाट सामान किन्ने गर्छन् । आजभोलि पुरातात्विक महत्वका पुराना बस्तु, कलालगायतका बस्तु मात्रै होइन, सुरक्षा, खनिज पदार्थ र ऊर्जालगायतका क्षेत्रमा पनि लिलामी प्रक्रियाबाट बस्तु तथा सेवाको खरिदबिक्री हुने गरेको छ । आजभोलि सार्वजनिक खरिद पनि लिलामीकै विधिबाट अपनाइने गरेको छ ।
रोबर्ट विल्सनले एउटा साझा मूल्यका आधारमा बस्तुको लिलामीका लागि नयाँ सिद्धान्तको विकास गरेको एकेडेमीले उल्लेख गरेको छ । जहाँ बस्तुको मूल्य पहिले अनिश्चित हुन्छ तर अन्त्यमा सबैका लागि समान हुन्छ । उनले रेडियो फ्रिक्वेन्सीको भविष्यको मूल्य वा कुनै विशेष क्षेत्रमा खनिजको मात्राको उदाहरण दिएका छन् ।
त्यस्तै पल मिलग्रोमले लिलामीबारे अझ सामान्य सिद्धान्तको विकास गरेको एकेडेमीले बताएको छ । एकेडेमीका अनुसार मिलग्रोमको सिद्धान्तअनुसार बोलकबोलमा साझा मूल्यलाई अनुमति दिइन्छ । यो सिद्धान्तअनुसार निजी मूल्य पनि बोलकबोल गर्ने व्यक्तिअनुसार फरकफरक हुनेछ ।
गत वर्ष भारतीय मूलका अर्थशास्त्री अभिजित बनर्जी, इस्तर डुफ्लो र माकइल क्रेमरलाई संयुक्त रुपमा प्रदान गरिएको थियो । उनीहरुको अनुसन्धानले वैश्विक गरिबीसँग लड्ने क्षमतामा सुधार भएको भन्दै अर्थशास्त्रतर्फको नोबेल पुरस्कार दिइएको थियो ।
नोबेल पुरस्कार सन् १९०१ देखि दिइन थालेको भए पनि अर्थशास्त्रतर्फको पुरस्कार भने सन् १९६९ बाट दिइन थालेको हो । सन् १९६८ मा स्विडेनको केन्द्रीय बैंक स्वेरिएस रिसबांकद्वारा स्थापित यो पुरस्कार पहिलो पटक अर्थशास्त्रीद्वय रागनार फ्रिस्च र जान टिन्बरजेनलाई दिइएको थियो ।
यस वर्ष अन्य विधातर्फ नोबेल पुरस्कार पाउनेहरु
यस वर्षको चिकित्सा विज्ञानतर्फको नोबेल पुरस्कार ‘हेपाटाइटिस सी’ भाइरस पत्ता लगाउने तीन वैज्ञानिकलाई
'ब्ल्याक होल' र आकाशगंगा तारापुञ्जको रहस्य पत्ता लगाउने ३ वैज्ञानिकलाई भौतिकशास्त्रतर्फको नोबेल पुरस्कार
जिन सम्पादन गर्ने विधिको विकास गर्ने दुई वैज्ञानिकलाई यस वर्षको रसायनशास्त्रतर्फको नोबेल पुरस्कार
यस वर्षको नोबेल साहित्य पुरस्कार अमेरिकी कवि लुइस ग्लिकलाई