तलेजु हारको ‘प्रताप मल्ल’ लगत फेला

मल्लकालीन समयदेखि नेवार समुदायले इष्टदेवीका रूपमा पुज्दै आएको वसन्तपुर दरबार क्षेत्रमा रहेको तलेजु भवानीको ‘कण्ठी’ को ऐतिहासिक प्रमाण (लगत) गुठी संस्थानमा समेत थिएन । म्युजियमले यो सम्पदाको उत्पत्ति–प्रमाण मागिरहेका बेला मन्दिरका मूल पुजारीले आफ्नै खोजबिनमा ‘लगत’ फेला पारेका हुन् । ‘मेरा बाजे देवमानले प्रतिलिपि उतारेको लगत भेटिएको हो, उहाँ २००९ सालसम्म तलेजुमा मूल पुजारी हुनुहुन्थ्यो,’ तलेजुका मूल पुजारी उद्धव कर्माचार्यले भने । राजा प्रताप मल्ल (नेपाल सम्वत् ७६१–७९४) को पालादेखि तलेजु भवानीका पुजारीका रूपमा कर्माचार्य सन्तति रहिआएका छन् ।

तलेजुबाट चोरिएको हार सिकागो म्युजियम प्रदर्शनीमा रहेको भन्दै अमेरिकावासी पत्रकार श्वेताज्ञानु बानियाँले सामाजिक सञ्जालमार्फत सार्वजनिक गरेपछि तलेजुसम्बद्ध अरू सम्पत्ति तथा त्यसबारेको अभिलेखमा खोजीनिति सुरु भएको हो । पुजारी कर्माचार्यका अनुसार २०२६ सालतिर हनुमानढोका परिसरकै देउ–तलेजुमा मूर्ति चोरी तथा तलेजु भवानीको ‘किकिम्पा क्लिप’ (टाउकोमा लगाइने गहना) र तोरणसमेत चोरिएपछि दरबारकै निर्देशनमा तलेजुको सम्पत्ति लगत राख्ने भन्दै एक उच्चस्तरीय छानबिन समिति बनाइएको थियो । त्यो समितिमा राजदरबार प्रतिनिधिसहित गुठी, अञ्चलाधीश कार्यालय, प्रहरी र संस्कृति मन्त्रालयका अधिकारीसमेत थिए । ‘त्यसबेला लिखित अभिलेख पनि राखिएको थियो । ३ सयभन्दा बढी प्राचीन भाँडाकुँडा, गरगहना, सुनचाँदीसहितको सम्पत्तिसमेत थियो,’ पुजारी कर्माचार्यले सुनाए, ‘तर आज त्यो सम्पत्ति कतै छैन । त्यसबेलाको लिखतसमेत गुठीको केन्द्रीय लगत तथा अभिलेख शाखाले आफूसँग नरहेको जनाइसकेको छ ।’

अहिले फेला परेको लगत २०२७ सालको समितिले तयार गरेको टिपोट नभए पनि यो लिखतमा राजा प्रताप मल्लले तलेजु भवानीमा चढाएको ‘ठूलो कण्ठी’ को स्पष्ट विवरण समेटिएको छ । ‘चाँदीका पातामा सुनका मलम्बा लाग्याको, पक्का मोतीको घेरा लाग्याको, अष्टमात्रिकाको मूर्ति भयाको, लगनका भगवती देवी भयाको, स्वस्ती श्री राजेन्द्रप्रताप मल्ल भनिएको ठूलो कण्ठी एक’ भन्ने विवरणसहितको लगत पढेपछि लिपिविद् श्यामसुन्दर राजवंशीले सिकागोमा रहेको सम्पदा फर्काउन यो गतिलो आधार हुन सक्ने बताए ।