१९.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १४७

नेपालमै निकालियाे प्लाष्टिकबाट तेल  

गोविन्द पोखरेल

काठमाडौँ — काठमाडौं उपत्यकामा दैनिक ४७ देखि ४८ लाखवटा प्लाष्टिक झोला खपत हुन्छ । सहरी क्षेत्रको फोहोरमा १६ प्रतिशत फोहोर प्लाष्टिकजन्य छन् । प्लाष्टिक कुहिन धेरै समय लाग्छ । बाल्दा हानिकारक ग्यासहरु निस्कन्छन् । करिब ४० प्रतिशत प्लाष्टिक पुन:प्रयोग गर्न सकिन्छ । प्लाष्टिको उपयोगिता हेर्न हो भने यो जहाँ पनि प्रयोग हुने गरेको छ । 

नेपालमै निकालियाे प्लाष्टिकबाट तेल  

नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रतिष्ठान नाष्ट विगत ४ वर्षदेखि प्लाष्टिकबाट इन्धन उत्पादन गर्न लागि परेको छ । नाष्टका प्रविधि विभागका प्रमुख डाक्टर रविन्द्र ढकालका अनुसार प्लाष्टिकबाट तेल निकाल्न सकिन्छ । उनका अनुसार नाष्टले प्लाष्टिकबाट पेट्रोल, डिजेलजन्य इन्धन उत्पादन कार्यमा अनुसन्धान गरिरहेको छ । ढकालका अनुसार एक केजी प्लाष्टिकबाट १ लिटर तेल उत्पादन गर्न सकिन्छ । तर कसरी ? नाष्टले ‘पाइरोलाइसिस’ विधिको प्रयोग गरी प्लाष्टिकबाट तेलको उत्पादन गरेर देखाएको छ ।

कुनै बस्तुलाई तताएर टुक्राइ अर्को वस्तुमा रुपान्तरण गरिन्छ भने त्यो पाइरोलाइसिस प्रक्रिया हो । यो प्रक्रिया अन्तर्गत प्लाष्टिकलाई १० देखि १२ वटा टुक्रा कार्बन भएको ओलिगोमरमा परिणत गराइन्छ । पातपतिंगर, वनमारा, झाडी जस्ता जैविक बस्तुहरुबट अंगार बनिने प्रक्रिया पनि पाइरोलाइसिस हो ।

प्लाष्टिकलाई बाल्दा विभिन्न प्रकारका हानिकार ग्यासहरु निस्कन्छ । नाष्टसँग भएको पाइरोलाइसिस मेसिनले अक्सिजनको अनुपस्थितीमा प्लाष्टिलाई पगालिदिन्छ । जसका कारण कुनै ग्यास बाहिरी वातवरणमा जान पाउँदैन । पाइरोलाइसिसको क्रममा निस्कने केही ग्यासलाई पाइपको माध्यमबाट संकलन गरी पानीमा लगेर डुबाइन्छ । जसका कारण ग्यास वातवरणमा जान पाउदैन ।

सर्वप्रथम रियाक्टरमा प्लाष्टिक राखिन्छ । करिब ४५० डिग्री सेन्टिग्रेटको तापमा प्लाष्टिकलाई तताइन्छ । तताएको २० मिनेट देखि आधा घन्टामा बाफ निस्किन सुरु गर्छ । वाफलाई पाइपको माध्यमबाट पानीमा संकलन गरिन्छ । ३५० डिग्री हुन थालेपछि तेल आउन सुरु हुने ढकालले बताए ।

उच्च तापका कारण प्लाष्टिक पग्लन सुरु हुन्छ । बाफको रुपमा रहेको तेललाई पानीको सम्पर्क गराइन्छ । तेल पानीभन्दा हलुंगो भएकाले तैरिन्छ । अनि दुई देखि ३ घन्टामा तेलको एउटा तह बन्छ । त्यसपछि तेल निकालिन्छ ।

नाष्टले ठूलो मेसिनबाट पनि तेलको उत्पादन गर्न सकिने जनाएको छ । नाष्टको कार्यालय परिसरमा १० केजी प्लाष्टिकबाट तेल निकाल्न सकिने पाइरोलाइसिस मेसिन जडान गरिएको छ । यो मेसिनमा हराइजन्टल पाइपहरु राखिएका छन् । त्यहाँ ग्यासहरु (मिथेन, प्रोपेन) लाई उही पुरानो पाइपमा लगेर पुन: रिसाइकल गर्न सकिने नाष्टका वैज्ञानिक ढकालले बताए ।


नाष्टले करिब १० केजी प्लाष्टिबाट १० लिटरसम्म पेट्रोल निकाल्न सकिने जनाएको छ । जस मध्ये ४० प्रतिशत इन्धन मेसिन सञ्चालनका क्रममा खपत हुन्छ ।

तेल उत्पादनका लागि प्रयोग गरिने मेसिनले उत्पादित तेलको ४० प्रतिशत इन्धन आफै खपत गर्ने ढकालले बताए । उनका अनुसार ४ करोड खर्चिएर ‘पाइरोलाइसिस’ मेसिन ल्याउने हो भने दैनिक ५ देखि १० टन प्लाष्टिकबाट तेल उत्पादन गर्न सकिन्छ ।


नाष्टले प्लाष्टिकबाट उत्पादित तेल नेपाल आयल निगमको प्रयोगशालामा लगेर परीक्षण गरिसकिको जनाएको छ । निस्किएको तेल फर्नेस् तेलभन्दा धेरै गुणा राम्रो भएको छ । ढकालले उद्योगहरुलाई फर्नेस तेलको विकल्पमा प्लाष्टिकबाट निकालिएको तेल प्रयोग गर्न सुझाव दिएका छन् । यो तेल भारतबाट ल्याइएका फर्नेस तेलभन्दा सस्तो र गुणस्तरीय हुने उनले बताए ।

प्रकाशित : पुस ३०, २०७५ २३:१५
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा बारम्बार परीक्षार्थीको उत्तरपुस्तिका हराउने गरेको छ। यसको समाधान कसरी हुन्छ?