चन्द्रमाको थप अन्वेषणमा शक्तिशाली देशहरूबीच प्रतिस्पर्धा
काठमाडौँ — सन् २०२३ मा रुस, भारत र युरोपियन स्पेस एजेन्सीले चन्द्रमा जाने मिसन प्रक्षेपणसँगै अन्तरीक्ष अन्वेषणका अन्य कार्यहरू गर्दैछन् । अर्को वर्ष अमेरिकाको आर्टिमिस-२ अन्तर्गत अन्तरीक्षयात्रीहरू चन्द्रमा जाँदैछन् ।
आर्टिमिस मिसन अमेरिकी अन्तरीक्ष संस्था नासाको बहुप्रतिक्षित मिसन हो जहाँ अन्तरीक्षयात्री चन्द्रमामा पुगेर फर्कनेछन् । यो मिसनको तयारी अन्तर्गत हालै आर्टिमिस-१ मिसन सम्पन्न भएको छ जहाँ अन्तरीक्ष यानले चन्द्रमाको कक्ष सफलतापूर्वक फन्को लगाएर पृथ्वी फर्किसकेको छ ।
भारतले चन्द्रयान-३ मिसन जुन २०२३मा प्रक्षेपण गर्दैछ । उसले चन्द्रमामा ल्यान्डिङ मोड्युल र रोबोटिक रोभर चन्द्रमाको सतहमा अवतरण गराउने लक्ष्य छ । भारतको अन्तरीक्ष संस्था इस्रोले यो मिसनको नेतृत्व गरिरहेको छ । सन् २००८मा भारत पहिलो पटक चन्द्रमामा चन्द्रयान-१ मार्फत पुगेको थियो ।
जुलाई २०२३मा रुसले आफ्नो २५औं चन्द्रामा मिसना लुना-२५ प्रक्षेपण गर्दै छ । यो मिसन अन्तर्गत चन्द्रमाको सतहमा एउटा लुनार प्रोभ अवतरण गराएका दक्षिण ध्रुवीय क्षेत्रबाट स्याम्पलहरु संकलन गर्ने योजना छ । रुसको अन्तरीक्ष कार्यक्रम रस्मोकसले हेर्ने गर्छ ।
सधैं चर्चाको शिखरमा रहने व्यसायी इलोन मस्कको अन्तरीक्ष कम्पनी स्पेस एक्सले पनि चन्द्रमामा ९ जना मानिस सन् २०२३को अन्त्यसम्ममा लैजाने तयारी गरिरहेको छ । स्पेस एक्सले सयजना मानिसहरू अट्न सक्ने गरी निर्माण गरेको स्टारसीप यानमार्फत जापानी अर्बपति युशाकु मेजुआसहित अन्य ८ जनालाई चन्द्रमाको सेयर गराउने योजना छ । यो मिसन सफल भएमा मस्कको सबैभन्दा ठूलो अन्तरीक्षयान 'स्टारसीप'को पहिलो मिसन हुनेछ । मंगल ग्रहमा बस्ती बसाल्ने योजना बुनिरहेका मस्कले स्टारसीप मार्फत मानिसहरुलाई चन्द्रमा हुँदै रातो ग्रहमा पुर्याउने लक्ष्य राखेका छन् ।
सन् २०२४मा नासाको आर्टिमिस-२ मिसन लन्च हुनेछ । यो मिसन अन्तर्गत अन्तरीक्षयात्रीहरु चन्द्रमालाई परिक्रमा गरेर पृथ्वी फर्कनेछन् । सन् २०२५ वा २०२६मा आर्टिमिस मिसन-३ लन्च गर्ने नासाको तयारी छ । जहाँ पहिलो महिला र पहिलो अश्वेत व्यक्तिले चन्द्रमामा अवतरण गरेर पृथ्वी फर्कनेछन् । यो मिसन सन् १९७२को एपोलो मिसनपछिको पहिलो मानव पाहिला चन्द्रममा हुनेछ । उक्त मिसनका लागि नासाले स्पेस एक्सको स्टारसीप अन्तरीक्षयान प्रयोग गर्ने जनाउँदै आएको छ ।
सन् २०३५ सालभित्रमा चीनले रुससँग मिलेर चन्द्रमामा आधार शिविर निर्माण गर्ने घोषणा गरेको छ । तर हालसम्म उक्त परियोजनाको समयतालिका तयार भइसकेको छैन । चीनले आफ्नो छुट्टै अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरीक्ष केन्द्र सञ्चालनमा ल्याइसकेको छ । ३ जना चिनियाँ अन्तरीक्षयात्रीहरु नियमित रुपमा अन्तरीक्ष केन्द्रमा काम गरिरहेका छन् ।
अमेरिकाकीस्थित हार्वाड-स्मिथसोनियन सेन्टर फर एस्ट्रोफिजिक्सका खगोलशास्त्रले बीबीसीलाई बताए अनुसार अमेरिका,रुस र चीनको चन्द्रमा मिसनको पछाडि आधारशिविर निर्माण गरेर नियमित रुपमा अन्तरीक्षयात्रीहरुलाई राख्ने तयारी हो । उनका अनुसार चन्द्रमामा आधार शिविर निर्माण गरेर अन्तरीक्षयात्रीलाई त्यहाँ राख्दा मंगल ग्रह मिसनका लागि पनि महत्त्वपूर्ण छ ।
विज्ञहरुले चन्द्रमामा आधार शिविर निर्माण गर्दा अन्तरीक्ष यानको प्रक्षेपण गर्न सजिलो र इन्धनको पनि खपत कम हुने पनि बताउँदै आएका छन् ।
पोर्ट्समोथ विश्वविद्यालयकी अन्तरीक्ष परियोजना व्यवस्थाप लिसिन्डा किङ चन्द्रमामा इन्धनको भण्डारण पत्ता लागेकाले पनि मुलुकहरु शिविर बनाउन लालयित छन् । 'चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुवमा पानीको भण्डारण रहेको पत्ता लागेको छ,' उनको भनाई लिँदै बीबीसीले लेखेको छ, 'यसलाई हाइड्रोजन र अक्सिजनमा विच्छेदन गर्न सकिन्छ । यसलाई अन्तरीक्षयानमा इन्धनको रुपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ ।'
सन् २०२३मा नासाले १६-साइच नामक छुद्र ग्रहको अन्वेषण गर्नका लागि एउटा अन्तरीक्षयानको प्रक्षेपण गर्दै छ । उक्त छुद्र ग्रह सौर्य मण्डलको निर्माणसँगै बनिएको अनुमान छ ।
युरोपियन स्पेस एजेन्सी(ईएसए)ले पनि सन् २०२३ को अप्रिलमा जुपिटर आईसी मुन एक्सप्लोरर मिसन गर्दैछ । अर्को वर्षदेखि युरोपियन स्पेस एजेन्सीले रुसी रकेट प्रयोग नगर्ने घोषणा गरेको छ । युक्रेनमाथिको आक्रमणको भत्सर्ना गर्दै ईएसएले आफ्नो युसिलिड टेलिस्कोप अन्तरीक्षमा लैजान रुसी रकेटको विकल्पमा स्पेसएक्सको फाल्कोन-९ रकेट प्रयोग गर्ने भएको छ ।
अन्तरीक्षमा देखिने टाढाका तारा र ब्ल्याक होलको अध्ययन गर्नका लागि चीनले सन् २०२३ को डिसेम्बरमा पृथ्वीको तल्लो कक्षमा जुनटियन टेलिस्कोप राख्दै छ ।
प्रकाशित : पुस ९, २०७९ १८:३०
