बंगलादेशी सफलताको 'खुला रहस्य'

साफ महिला च्याम्पियनसिप २०२२ को फाइनल हेर्न उनी ढाकामै थिइन् । उनका एक दर्जन पत्रकार साथी भने काठमाडौंमै थिए । तिनीहरू भने भाग्यमानी ठहरिए । उनीहरूले बंगलादेशले दशरथ रंगशालामा नेपाललाई हराएको हेर्न पाए ।

तीमध्ये एक थिए फैजल रहमान । उनले पनि पछि सामाजिक सञ्जालमा लेखे, ‘मैले इतिहास बनेको देखें । म बंगलादेशी महिला फुटबलले जितेको पहिलो उपाधिको साक्षी बन्न पाएँ।’ मंगलबार प्रकाशित जति पनि प्रमुख बंगलादेशी पत्रिका छन्, सबैको मुख्यपृष्ठमा यिनै महिला टिमले हात पारेको ऐतिहासिक सफलताको कथा थियो । तस्बिर पनि ठुल्ठूलै छापिए । अनलाइन त अनलाइन भइहाल्यो, तुरुन्तै लगभग सबै प्रमुख अनलाइनले समाचार दिन हतार गरे ।

अधिकांश समाचार टेलिभिजनले तुरुन्तै ठुलै महत्त्व दिएर समाचार फुके । बंगलादेशका सबै मिडियाका लागि आफ्नो महिला टिमले जितेको उपाधि राम्रै मसला बन्यो । यो अवसर नै यस्तो थियो, जसका लागि बंगलादेशी फुटबलले नै लामो प्रतीक्षा गरेको थियो । खेल सकिएको मात्र थियो, बंगलादेशी राष्ट्रपति र प्रधानमन्त्रीबाट पनि तुरुन्तै सन्देश आइहाल्यो बधाई अनि शुभकामनाको । पत्रकार तृष्णाले भने जस्तै बंगलादेशी महिलाकै लागि पनि साफ च्याम्पियनसिपमा पाएको सफलताले धेरै महत्त्व राख्नेछ ।

फुटबलमा सफलताको सूत्र के हो त ? यसको जवाफ कसैले पनि दिन सक्दैनन् । हामीले दिनदिनै नाम सुनेका पेप ग्वार्डिओला वा योर्गन क्लोपले पनि सक्दैनन् । यस्तो किनभन्दा त्यस्तो कुनै सूत्र बनेकै छैन । बन्ने पनि छैन होला । तर, एउटा तथ्य निश्चित छ, सफलतासम्म पुग्ने खास बाटो भने छन्, जसलाई पछ्याउन सक्नुपर्छ । बंगलादेशले किन साफ महिला च्याम्पियनसिप जित्यो त ? यसको जवाफ तिनै बाटोमा टिकेको छ । खासमा बंगलादेशको यो सफलताको रहस्य ‘खुला’ छ ।

बंगलादेशको महिला फुटबलको इतिहास धेरै लामो छैन । दुई दशकजति मात्र हो । सुरुमा बंगलादेश आफैं कसैविरुद्ध खेल्यो कि आधा दर्जन गोल खाने बानी थियो । सन् २०१० मा बंगलादेशले नेपालविरुद्ध पहिलोपल्ट खेलेको थियो । त्यसयता उसले नेपाललाई हराउन सकेको थिएन । बल्लतल्ल यही फाइनलमा हराएको हो । त्यो दुई दशकमा पनि एक दशकमात्र भएको छ बंगलादेशले महिला फुटबललाई गम्भीर भएर सोचेको ।

सुरुआती दिन पक्कै सजिलो थिएन । अनेक बाधाअड्चन आए । खेलाडी नै हुँदैनथ्यो । यस्तै परिस्थितिमा बंगलादेशी फुटबल संघले मात्र होइन, सरकारले नै महिला फुटबलको विकासका लागि जोड दिने निर्णय गरेको थियो । बंगलादेशी पत्रकारहरूकै भनाइ मान्ने हो भने बंगलादेशी सरकारले नै महिला फुटबललाई आफ्नो प्राथमिकतामा राखेको थियो । सरकारकै सहयोग पाएपछि संघको पनि उत्तिकै सक्रियता रह्यो । लगभग चार वर्षजति अगाडि पुरुष साफ च्याम्पियनसिपका बेला ढाका जाने अवसर प्राप्त भएको थियो । त्यहाँ एउटा पत्रकार सम्मेलन थियो । त्यही बेला स–साना कलिला चेलीहरू नजिकैको मैदानमा अभ्यास गरेर आफ्नो होस्टेल फर्किरहेका थिए । साथमा थिए प्रशिक्षक गोलाम रब्बानी छोटन । सबै उनलाई ‘छोटन भाइ’ भन्छन् । उनी बंगलादेशी महिला फुटबलका भीष्म पितामहजस्तै हुन् । पछिल्लो एक दशकमा बंगलादेशले जति महिला फुटबलमा अन्तर्राष्ट्रिय सहभागिता जनाएको छ, ती सबैमा प्रशिक्षक उनी नै छन् । चाहे त्यो राष्ट्रिय टिम होस् वा उमेर समूहको ।

यी छोटन खेलाडीका रूपमा खासै उम्दा थिएनन् । आफ्नो समयमा बंगलादेशको क्लब फुटबलमै सीमित रहे । भनिन्छ, ठिक्कका खेलाडी बढी सफल प्रशिक्षक हुनसक्छन् । यिनी पनि यस्तै रहे । उनले लामो समयदेखि बंगलादेशी महिला फुटबलको जिम्मेवारी सम्हालिरहेका छन् । त्यो पनि इमान्दारीपूर्वक । केही समय भयो, बंगलादेशी महिला फुटबलले उमेर समूहमा एकपछि अर्को सफलता हात पार्न थालेको छ । तर, यो राष्ट्रिय टिमसम्म सर्न पाएको थिएन ।

अब यो पूरा भएको छ । अब त छोटन पनि यस्तो भन्ने भइसके, ‘हो हामी अब दक्षिण एसियाको फुटबल शक्ति बनेका छौं ।’ बंगलादेशी महिला फुटबलको विशेषता के भने यसमा त्यहाँका ढाकाबाहिरका आदिवासी चेलीहरूको राम्रो प्रतिनिधित्व छ । कप्तान सविना खातुन जस्ता खेलाडी त हुने नै भए । बंगलादेशी पुरुष फुटबलमा निकै नाम चलेका अनेक पुराना खेलाडी छन्, जसलाई आम खेलप्रेमीले मज्जाले चिन्छन् । अब सविना जस्ता महिला खेलाडी तयार भएका छन्, जसको नाम उत्तिकै गर्वले लिन सुरु भएको छ ।

ठ्याक्कैभन्दा छोटनले बंगलादेशी महिला फुटबल सम्हाल्न थालेको १० वर्षभन्दा बढी भयो । सन् २०१० यता । उमेर समूहमा केही उपाधि जितेयता उनलाई प्रायः सोध्ने गरिन्थ्यो, राष्ट्रिय टिमले नै जित्ने चाहिँ कहिले हो त ? उनी पनि भन्थें, ‘आउँछ, त्यस्तो दिन पक्कै आउँछ । हाम्रा खेलाडी कच्चै छन्, केही वर्षमा उनीहरू अनुभवी र परिपक्व हुनेछन् । त्यसपछि तिनले भारत र नेपालजस्ता टिमलाई हराउने छन् अनि उपाधि पनि हात पार्नेछन् ।’

अहिले यस्तै भएको छ । यसपल्टको साफ वुमेन्स च्याम्पियनसिप २०२२ को मूल सार हो, बंगलादेश वास्तविक विजेता रह्यो । सायद ‘ट्र्यु विनर’ भन्दा बढी मीठो सुनिन्छ । सबैभन्दा पहिले उसले समूह ‘ए’ जितेको थियो, जुन नेपालसम्मिलित समूह ‘बी’ भन्दा पक्कै केही कठिन थियो । वास्तविक प्रश्न थियो, समूह कसले जित्ने छ । बंगलादेशले लगातारको डिफेन्डिङ च्याम्पियन भारतलाई ३–० ले हराएपछि त्यसको जवाफ आइहाल्यो ।

त्यसअगाडि लिग चरणमा बंगलादेशले माल्दिभ्सलाई ३–० र पाकिस्तानलाई ६–० ले हराएको थियो । सेमिफाइनल त झन् साह्रो एकोहोरो रह्यो, बंगलादेश भुटानविरुद्ध ८–० ले विजयी रह्यो । यता नेपालले आफ्नो समूह जितेपछि भारतलाई हराएको थियो । यसरी भारत लगातार दुई खेलमा पराजित रह्यो । त्यसमध्ये बंगलादेशसँगको हार त साफ च्याम्पियनसिप इतिहासमै भारतको पहिलो हार थियो । प्रतियोगिताको भविष्यका लागि भारत यसरी हार्नु राम्रै थियो, आखिरमा एक टिमको एकछत्र राज सकिएको छ ।

बंगलादेश र नेपालबीचको फाइनल पक्कै पनि रोमाञ्चक रह्यो । नेपाल पराजित त रह्यो, तर यसमा प्रदर्शन खराब रहेन । बंगलादेश वास्तवमै जितको हकदार देखिन्थ्यो । बंगलादेशले गरेका तीन गोलमध्ये साम सुन्नहारको गोल निकै उम्दा थियो, विश्वस्तरकै । कृष्णरानी सरकारका दुई गोल पनि कम्तीका रहेनन् । बंगलादेशले यहाँसम्म पुग्न कडाभन्दा कडा मिहिनेत गरेको थियो । अब त्यसको फल प्राप्त भएको छ । त्यसैले बंगलादेशी सफलताको रहस्य पक्कै पनि रहस्यमय थिएन ।

सन् २००३ मा बंगलादेशी पुरुष टिमले पनि साफ च्याम्पियनसिप जितेको थियो । त्यति बेला पनि बंगलादेशमा एक प्रकारको फुटबलको लहर आएको थियो । तर त्यो लामो समय टिकेन । सबैले माने, पुरुष फुटबलमा प्रगति गर्न बंगलादेशलाई गाह्रै छ । यस्तोमा एउटा उपाय जस्तो निस्क्यो, किन महिला फुटबलमा लगानी नगर्ने त ? सुरुमै उत्साहका लागि भनिएको थियो, पुरुष खेलाडी जति राम्रा छन्, महिला खेलाडी उत्तिकै राम्रा हुन सक्छन्, सायद अझ बढी । यसकै फल हो, सुरुमा उमेर समूहको सफलता र अहिले राष्ट्रिय टिमकै ।

अहिलेको बंगलादेशी टिमकी प्रमुख सदस्य हुन्, सन्जिदा अख्तर । उनले फाइनल अगाडि सामाजिक सन्जालमा लेखेका केही शब्दले धेरैथोक बयान गर्छ । उनले लेखेकी थिइन्, ‘केहीले निकै संयमित भएर हामीले उपाधि जितेको पर्खिरहेका छन् । हामी उनीहरूकै लागि जित्न चाहन्छौं । हामीले पाउँदै आएको विनासर्तको समर्थनका लागि हामी जित्न चाहन्छौं । उपाधि जितेपछि हामी ओपन बसमा बसेर विजयी यात्रा गर्नेबारे सोचिरहेका छैनौं । हामी त तिनका लागि जित्न चाहन्छौं, जसले सामाजिक अवरोध तोडेर फुटबलको मैदानमा खेल्ने साहस गरेका छन् ।’