देश जोड्ने खेलाडी
काठमाडौँ — भाषा नेपाली नै । त्यसमा अलिकति हिन्दी । अनि अलिकति बंगाली पनि मिसिएको । जति–जति बेला श्याम थापा यो विशिष्ट शैलीमा बोल्न थाल्छन्, सुन्दा त्यसको मिठास नै बेग्लै हुने गर्छ । दक्षिण एसियाकै फुटबलका सर्वाधिक ठूला स्टार ।
नेपाली मूलका फुटबल खेलाडीमध्ये निर्विवाद सबैभन्दा ठूलो नाम । त्यसो भनेको तिनै श्याम थापा । साता दिनका लागि उनी अहिले काठमाडौंमा छन् । भ्याइनभ्याइको स्थिति छ उनलाई ।
नहोस् पनि किन र ? उनी जत्तिको फुटबल व्यक्तित्वलाई भेट्न पाउनु नै ठूलो । त्यसमाथि अलि सरल र भलाद्मी मान्छे । लगभग १५ वर्षपछि उनी आइतबार औपचारिक रूपमा नेपाली मिडियासामु आए । सन् २००७ मा उनले अन्तिम पटक यसरी नै आधिकारिक कार्यक्रममा बोलेका थिए, प्रशिक्षकका रूपमा । अवसर थियो, सन् २००७ को विश्वकप छनोटको दोस्रो लेगको खेल । ओमानविरुद्धको खेलपछि उनले दशरथ रंगशालामा आयोजित ‘पोस्ट म्याच कन्फ्रेन्स’ मा आफ्नो मुख खोलेका थिए ।
त्यति बेला एउटा प्रश्नलाई लिएर उनी साह्रै रिसाएका थिए । प्रश्न थियो, ‘के ओमानविरुद्धको खेल नतिजामा मिलेमतोमा तय गरिएको हो ?’ प्रश्न भुइँमा पनि झर्न पाएको थिएन, त्यति धेरै भलाद्मी मान्छेको अनुहारमा पनि चर्को न चर्को आक्रोश देखिएको थियो । ‘मेरो त कञ्चट नै तातेको थियो,’ अहिले पनि सम्झेर उनी रिसाउने गर्छन् । भन्छन्, ‘खेलाडीले कति धेरै मिहिनेत गरेका थिए, कति दुःखले खेलेका थिए, तर प्रश्न खेल मिलेर खेलेको भन्नेमा थियो ।’
त्यो त्यस्तै दिन थियो, डेढ दशकपछि आइतबारको साइत जुरेको थियो । खेलाडी डटकमले आयोजना गरेको कार्यक्रममा थापाले लगभग दुई घण्टा धारा प्रवाह बोले । अलिकति बिर्सने बानी भइसकेका रहेछन् । हुन पनि उनी ७५ वर्षको छेउछाउ छन् । ‘अलिकति बुढो भएँ कि ?’ उनी बारम्बार ठट्यौली पारामा भन्ने गर्छन् । तर त्यति धेरै समय बोल्दा पनि उनलाई न त अल्छी लाग्यो, न त थाकेकै महसुस गरे । बरु मज्जा लिए, अनेक कथा सुनाए ।
तीन हजारको सुरुआती तलब
सन् १९६४ मा उनले पहिलोपल्ट सुब्रतो मुखर्जी कप खेले । त्यति बेला भर्खर १६ वर्षका थिए । त्यतिबेला नै उनी फुटबललाई सिरानी बनाएर सुत्थे, बाटो हिँड्दा पनि बल खेलाइ खेलाइ अगाडि बढ्थे । सुब्रतो कपमा उनको प्रदर्शन गज्जब रह्यो । इस्ट बंगालको आँखामा परिहाले । अनि १८ वर्षको उमेरमा इस्ट बंगालका लागि डेब्यु पनि गरे । डेब्यु आफैंमा गज्जब रह्यो, कोलकाता फुटबल लिगको राजस्थान फुटबल क्लबविरुद्धको खेलमा ह्याट्रिक गरे ।
त्यतिबेला उनलाई इस्ट बंगालले व्यावसायिक अनुबन्ध गरिसकेको थियो । उनको तलब थियो, वार्षिक तीन हजार भारतीय रुपैयाँ । त्यो बेला यो रकम निकै ठूलो थियो, विशेषतः १८ वर्षे ठिटोका लागि । त्यस अगाडि उनी परिवारबाट ‘पकेट’ खर्च भनेर महिनाको २५ रुपैयाँ जति पाउँथे । यो रकम उनले वास्तवमै के गरे, अहिले सम्झनामा छैन । उनले यसमध्ये केही रकम साथीहरूका लागि खर्चे, उपहार किन्नमा । त्यो तीन हजार सम्झेर अहिले पनि खुसीले दंग पर्ने गर्छन् ।
भागेर इस्ट बंगालबाट मोहन बगानमा उनको समयमा भारतीय फुटबल भन्नु नै कि त इस्ट बंगाल थियो, होइन भने मोहन बगान । अझ भनौं, यी दुई टिमबीचको प्रतिद्वन्द्वीता नै भारतीय फुटबल थियो । दुवै एक–अर्काका प्रतिद्वन्द्वी मात्र थिएनन्, शत्रु जस्तै थिए । सन् १९७७ मा उनी इस्ट बंगाल छाडेर मोहन बगान गए । भारतीय फुटबलमा यति धेरै विवादास्पद र सनसनीपूर्ण खेलाडी स्थानान्तर अरू बेग्लै होला । त्यति बेला दुवै क्लबले केही दादा पालेका हुन्थे, आफ्नो खेलाडी अन्यत्र जाला भनेर ।
थापाले यस्तै इस्ट बंगालका दादा छलेर मोहन बगानसम्म पुगेका थिए । यसका लागि उनले रक्सी खाएर मातेको अभिनयसमेत गर्नुपरेको थियो । मध्यरात पर्खाल चढेर उनले इस्ट बंगालको होटल छाडेका थिए । पर्खाल बाहिर उनलाई लिन मोहन बगानको गाडी पर्खिरहेको थियो । अनुबन्धपछि दसौं हजार मोहन बगान समर्थकले थापालाई स्वागत गरे । त्यस दिन इस्ट बंगालका त्यस्ता समर्थक पनि रहे, जसले थापा मोहन बगान गएका कारण भक्कानो छाडेर रुनबाट आफूलाई रोक्न सकेनन् ।
पेलेको टिमविरुद्ध गोल
थापाको जीवनको सबैभन्दा खुसीको दिन यो पनि रह्यो, सन् १९७७ को सेप्टेम्बर २४ । त्यस दिन कोलकाताको प्रसिद्ध इडेन गार्डेनमा मोहन बगान र अमेरिकाको कसमसबीच मैत्रीपूर्ण खेल भएको थियो । कसमसबाट खेल्न आएका थिए, ब्राजिली पेले । भनिन्छ, त्यति बेला पूरा कोलकाता फुटबलका लागि पागल जस्तै भएको थियो । एउटा टिकटको मूल्य १० हजारसम्म पुगेको थियो, कालोबजारमा । खेल भने २–२ को बराबरीमा छुटेको थियो ।
त्यसमा कसमसले दुईपल्ट अग्रता लियो र दुवै अवसरमा मोहन बगानले पुनरागमन गरेको थियो । मोहन बगानका लागि दोस्रो गोल थापाले गरेका थिए । खेलको भोलिपल्ट जताततै खालि थापाकै मात्र चर्चा थियो । नहोस् पनि किन र ? भएछ के भन्दा खेलपछि पेलेलाई भारतीय पत्रकारले सोधेका रहेछन्, मोहन बगान टिममा सबैभन्दा मन परेको खेलाडी को हो ? पेलेको उत्तर थियो, २२ नम्बरका खेलाडी । उनलाई खेलाडीको नाम थाहा थिएन, तर ती अरू कोही नभएर, थापा नै थिए ।
रातभरि एक्लै रोएको दिन
थापाको जीवनमा सधैं खुसी, प्रशंसा, चर्चा मात्र रहेन । दुःख र निराशाका दिन पनि रहे । सन् १९७० र १९७४ को एसियाली खेलकुदमा भारतका लागि प्रतिनिधित्व गर्दै फुटबल खेले । सन् १९७८ को एसियाली खेलकुदमा पनि उनकै कप्तानीमा फुटबल टिम पठाउने तय जस्तै थियो । तर जति बेला प्रतियोगिताका लागि टिम घोषणा भयो, थापाको नामै थिएन । त्यस रात उनी एक्लै रोइरहे, त्यो पनि पूरा रात । त्यो दिन जत्तिको दुःख उनलाई कहिले पनि लागेको थिएन ।
त्यसको भोलिपल्ट नै उनले अन्तर्राष्ट्रिय खेलजीवनबाट संन्यास लिए । फेरि उनी आफ्नो खेलजीवनकै उत्कृष्ट लयमा थिए । यस्तोमा चारैतर्फबाट दबाब सिर्जना भयो । पत्रपत्रिकाले उनी किन परेनन् भने चर्को आवाज उठाए । नतिजा उनलाई टिममा फिर्ता बोलाइयो । तर उनी गएनन् । थापा यसलाई आफ्नो जीवनकै एक ठूलो गल्ती मान्छन् । सायद केही हदसम्म दम्भ पनि थियो । उनी टिममा फर्केको भए, धेरैथोक हुन सक्थ्यो, जुन अहिले कल्पना गर्न सकिन्न ।
राम्रो खेल्नु, अवसर आउँछ
‘श्याम थापासँगको कुराकानीमा’ उनी मात्र थिएनन्, पत्रकार मात्र थिएनन् । उनका कुरा सुन्न, उनका केही खास–खास प्रिय नेपाली खेलाडी पनि थिए । तिनलाई देखेर उनी साह्रै खुसी भए । उनले केहीका त नाम पनि बिर्सेका थिए, तर जति बेला उनीहरूले आफ्नो परिचय दिए, थापाको खुसीको सीमा रहेन । पुराना कुरा सम्झेर भावुक पनि भए । अनि तिनलाई एउटा काम पनि सुम्पे, नेपाली फुटबलमा कोही राम्रा खेलाडी छन् भने भन्नु ।
थापाले भने, ‘भारतीय फुटबलमा म राम्रै पदमा छु, नेपाली फुटबलका लागि केही गर्न सक्छु । अझै पनि इस्ट बंगाल र मोहन बगानमा मैले केही भन्दा नाइँ भन्दैनन् । नेपालमा कसैले राम्रो खेलिरहेका छन् भने मलाई भन्नु । म तिनलाई कोलकातामा बोलाउनेछु र तिनलाई ट्रायलमा राख्नेछु । ट्रायल पनि एक दिनको हुने छैन, एक महिना हाराहारीको हुनेछ । त्यहाँ मज्जाले अभ्यास गर्नेछन्, प्रशिक्षण पाउनेछन् । नेपाली फुटबलका लागि कम्तीमा यति त म गर्न सक्छु ।’
प्रकाशित : श्रावण ३०, २०७९ ०८:५३