रातो बल र सेतो ड्रेसको आयाम

विश्व क्रिकेटको ऐतिहासिक पहिचान बोकेको मेरिलेबोन क्रिकेट क्लब (एमसीसी) विरुद्ध त्रिवि क्रिकेट मैदान कीर्तिपुरमा बुधबार तीनदिवसीय खेलका लागि उत्रँदा रातो बल र सेतो बलले नेपाली क्रिकेटलाई नयाँ आयाम दिनेछ । नेपालले यसै खेलबाट १४ वर्षपछि प्रथम श्रेणीको क्रिकेटमा पुनरागमन गर्नेछ ।

प्रथम श्रेणीको क्रिकेट मुख्यत तीन वा चारदिवसीय हुनेछ । यसलाई मिनी टेस्ट पनि भन्ने गरिन्छ । नेपालसहितका एसोसिएट राष्ट्रका लागि यो पाँचदिवसीय टेस्ट क्रिकेट बराबर हो । विश्व क्रिकेटका पूर्ण राष्ट्रको घरेलु क्रिकेटको बहुदिवसीय खेललाई प्रथम श्रेणीको मान्यता हुन्छ ।

विश्व क्रिकेटको नियम निर्माण निकायमध्ये एक एमसीसीको पहलमा नेपालले प्रथम श्रेणीको क्रिकेट खेल्न लागेको हो ।

घरेलु क्रिकेटमा नेपालले सन् २००९ मा पछिल्लो पटक तीनदिवसीय क्रिकेट खेलेको थियो । त्यसलाई प्रथम श्रेणीको मान्यता थिएन । त्यतिबेला प्रतिद्वन्द्वी अरु कुनै नभएर एमसीसी नै थियो । एमसीसीले २००३ यता हरेक ६ वर्षमा नेपाल भ्रमणमा आएर विभिन्न संरचनाको खेल खेल्दै आएको छ । त्यसमा २००९ मा तीनदिवसीय खेल खेलेको थियो ।

एमसीसीले दुई साता लामो यसपालिको भ्रमणमा नेपाल यू–१९ र राष्ट्रिय टोलीबाट आइतबार र सोमबार गरी दुई एकदिवसीय खेल खेलिसकेको छ । एमसीसीसँगको एकदिवसीय खेलबाट ज्ञानेन्द्र मल्लले नेपालको पूर्ण कप्तानको रूपमा यात्रा अगाडि बढाएका थिए । पारस खड्काको राजीनामा पछि उनलाई नेपाली क्रिकेट टोलीको कप्तान बनाइएको थियो । उनै ज्ञानेन्द्रले एमसीसीसँग १० वर्षअघिको तीनदिवसीय खेलमा १ सय ४१ रन बनाएका थिए ।

‘भर्खर यू–१९ खेलिरहेको समयमा त्यस्तो इनिङ्स खेल्दा सकरात्मक आत्मविश्वास सोच आएको थियो । एमसीसीका टोली व्यवस्थापकले लर्डसमा ट्रेनिङ लान्छु भन्दा अवसर पाउँदा राम्रो गरे जस्तो लागेको थियो,’ एमसीसीसँगको पछिल्लो खेल सम्झँदै ज्ञानेन्द्रले भने, ‘अहिले तीनदिवसीय क्रिकेट खासै खेलिएको छैन, धेरैसँग अनुभव नै छैन, त्यसैले हामीले संघर्ष गर्छौं जस्तो लागिरहेको छ । चुनौती भए पनि तीनदिवसीय खेल खेल्न पाउँदा सबै उत्साही छौं । रातो बल र सेतो क्रिकेट लामो समयपछि खेल्न पाउँदा उत्साह थपिएको हो ।’

ट्वान्टी–२० धेरै खेलिरहेकाले हुनसक्छ एमसीसीसँगको एकदिवसीयमै आफूहरूलाई भिज्न कठिन भइरहेकाले तीनदिवसीय खेल्न पनि गाह्रो हुनसक्ने अड्कल काट्छन् कप्तान ज्ञानेन्द्र ।

एमसीसीका व्यवस्थापक रिचर्ड ग्रेटोरेक्स

नवनियुक्त कप्तान बहुदिवसीय क्रिकेटको महत्त्व बुझ्न जरुरी रहेको बताउँछन् । ‘तीन दिवसीयमा टेम्परामेन्ट, फरक स्किल चाहिन्छ, हाम्रा कति खेलाडीलाई त तीनदिवसीय क्रिकेटबारेमा खासै थाहा नै छैन, बहुदिवसीय खेल कतिको महत्त्वपूर्ण छ भनेर उनीहरूले धेरै बुझ्न बाँकी छ । नेपालमा क्रिकेट यतिको लोकप्रिय भइरहेको समयमा ट्वान्टी–२० खाले क्रिकेटमा मात्र हाम्रो ध्यान केन्द्रित छ । टेस्ट क्रिकेटबारे जसले पनि बोलिरहेको हुन्छ, नेपाल अब टेस्ट राष्ट्र बन्न सक्छ भनेर । तीनदिवसीय, चारदिवसीय, प्रथम श्रेणीको महत्त्व के हो भनेर अझै धेरैलाई थाहा छैन,’ ज्ञानेन्द्रले भने, ‘टेस्ट क्रिकेटका लागि बहुदिवसीय क्रिकेट निकै जरुरी छ । यसले खेलाडीको स्किलदेखि लिएर क्रिकेटिङ सेन्सको विकास गर्छ । ग्रासरुटदेखि नै लामो संरचनाको खेल हुने हो बल्ल नेपाली क्रिकेटमा परिवर्तन आएर अर्को स्तरमा पुग्न सकिन्छ ।’ राष्ट्रिय टिमबाट खेल्न थालेको १४ वर्षपछि ज्ञानेन्द्रले प्रथम श्रेणीको क्रिकेटमा

डेब्यु गर्दैछन् ।

प्रथम श्रेणीदेखि टेस्ट क्रिकेट सादा सेतो ड्रेसमा खेलिँदै आएको थियो । पछिल्लो समय सेतो ड्रेस भए पनि टेस्ट क्रिकेटमा खेलाडीको नम्बर राखेर खेल्ने चलन सुरु भएको छ । नेपाली खेलाडी आरिफ शेख प्रथम श्रेणीको क्रिकेट खेल्न निकै उत्साही देखिन्थे । उनले एमसीसीसँग खेल्न लागि आफूले लगाउने नम्बरधारी सेतो जर्सी सामाजिक सन्जालमा राखेर त्यो उत्साह पोखेका हुन् ।

एमसीसीमा टेस्ट क्रिकेटका अनुभवी पाकिस्तानका यासिर अराफत र इंग्ल्यान्डका टिम वेस्ट्ली छन् । उनीहरूको उपस्थितिले नेपाली क्रिकेटको स्तर उकास्न सहयोगी हुने विश्वास एमसीसीका व्यवस्थापक रिचर्ड ग्रेटोरेक्सको छ । अराफत र वेस्ट्लीसँगै योर्कसायरका विल रोड्स, डर्बीसायरका कप्तान बिली गोडलम्यान, ह्याम्पसायरका पूर्व ब्याट्सम्यान जिम्मी एडम्ससम्मिलित एमसीसीले नेपाललाई बलियो चुनौती तेर्स्याउने देखिन्छ ।

‘नेपालसँग तीनदिवसीेय क्रिकेट खेल्न पाउँदा हामी पनि उत्साही छौं । यसलाई प्रथम श्रेणीको मान्यता दिएकामा हामी धेरै खुसी छौं । नेपालसँग प्रथम श्रेणीको खेल खेल्नुपर्ने भएकाले हामीले यहाँ बलियो टोली ल्याएका छौं,’ ग्रेटोरेक्सले भने, ‘तीनदिवसीय भएकाले नै दुवै टोलीका लागि यो खेल उत्तिकै महत्त्वपूर्ण छ । हामी पनि यस खेलको प्रतीक्षामा छौं ।’

हरेक ६ वर्षमा नेपाल आइरहेको एमसीसीले एमसीसी फाउन्डेसनको सहयोगमा आगामी ३ वर्ष लगातार नेपाल भ्रमण गर्नेछ । एमसीसीले यसपालि पोखरामा पनि दुई खेल खेल्ने कार्यक्रम छ । टोली व्यवस्थापकले भने, ‘लिगेसी कार्यक्रमअन्तर्गत अर्को वर्ष पोखरामा सुविधाहरू थप्ने कार्यक्रम छ । अर्को वर्ष हामी महिला क्रिकेट लिएर आउने छौं भने त्यसको अर्को वर्ष सम्भवत: ग्रासरुट टिम ल्याउने छौं । तर यू–१९ सँगको पहिलो खेल हारेपछि बलियो टोली ल्याउनुपर्छ जस्तो लागिरहेको छ ।’

आइतबार पराजित भए पनि यू–१९ ले एमसीसीसँगको खेलमा २ सय ९६ रन बनाएको थियो । तर एमसीसीले खेल ३८ रनले जितेको थियो । नेपाली राष्ट्रिय टोलीसँगको खेलमा भने २ सय १ रनमात्र बनाउन सकेको एमसीसीले एकदिवसीयमा ५ विकेटको पराजय भोगेको थियो । अबको ध्यान प्रथम श्रेणीको क्रिकेटले तान्नेछ ।

प्रथम श्रेणीमा नेपाली खेलाडी

विनोद दास प्रथम श्रेणीको क्रिकेटमा नेपालबाट सर्वाधिक विकेट लिने खेलाडी हुन् । उनले ३ खेलमा १९ विकेट लिएका छन् । त्यसका उनको ११.४२ को लोभलाग्दो औसत छ । नेपालले सन् २००४ को मार्चमा शारजहाँमा यूएईको खेलबाट प्रथम श्रेणीको क्रिकेट सुरु गरेको थियो । पूर्व कप्तान दासले त्यही खेलको पहिलो इनिङ्समा २३ ओभरमा ६१ रन खर्चेर ५ विकेट लिएका थिए ।

नेपालले यूएईसँगै २००५ को मेमा अन्तरमहादेशीय कपमा खेलेको थियो, जुन नेपालले खेलेको पछिल्लो प्रथम श्रेणीको खेल थियो । यूएईलाई दोस्रो इनिङ्समा ७६ रनमै अलआउट गर्नेक्रममा दासले १६ ओभरमा २७ रन खर्चेर ५ विकेट लिएका थिए । विनोद दासले तीन पटक प्रथम श्रेणीको एक इनिङ्समा ५ वा सोभन्दा बढी विकेट लिएका छन् । यूएईसँगको दुई खेलको बीचमा नेपालले हङकङसँग खेलेको थियो । त्यसमा २९ रन खर्चेर ६ विकेट लिनु उनको मात्र नभई नेपाली खेलाडीको उत्कृष्ट बलिङ प्रदर्शन हो । नेपालले खेलेको चार प्रथम श्रेणीको खेलमध्ये २००४ को अप्रिलमा मलेसियासँगको खेलमा दासले चोटका कारण खेलेनन् । त्यही खेलबाट पारस खड्काले राष्ट्रिय टोलीबाट ‘डेब्यु’ गरेका थिए ।

दाससँगै शरद भेषावकरको प्रदर्शन प्रथम श्रेणीको क्रिकेटमा मिल्दोजुल्दो छ । शरदले बनाएको दुवै अर्धशतक यूएईसँगको खेलमा छ । शरदले २००४ शारजहाँमा दोस्रो इनिङ्समा १ सय ७२ बलमा ५० रनमा नेपालले यूएईसँगको खेल बराबरीमा टुंग्याएको थियो । त्यसको अर्को वर्ष नेपालले कीर्तिपुरमा ऐतिहासिक जित हात पार्दा शरदले यूएईविरुद्ध शरदले आफ्नो ‘कमब्याक’ खेलमा ८९ रनको सानदार इनिङ्स खेलेका थिए । प्रथम श्रेणीमा त्यो नेपाली ब्याट्सम्यानको उच्च स्कोर हो । शरदले नेपालले खेलेको सबै चार प्रथम श्रेणीको खेलमा ३४ को औसतमा १ सय ७० रन बनाएका छन् । उनी नेपालबाट प्रथम श्रेणीमा सर्वाधिक रन बनाउने शक्ति गौचनभन्दा १ रनले मात्र पछाडि छन् । शक्तिले पनि नेपालबाट सबै चार खेल खेल्दै १ सय ७१ रन बनाउँदा दुई अर्धशतक प्रहार गरेका थिए ।

एमसीसँग बुधबार कीर्तिपुर मैदानमा उत्रँदा शरद र अलराउन्डर सोमपाल कामीसँग मात्र प्रथम श्रेणी क्रिकेटको अनुभव रहनेछ । सोमपाल यस १४ वर्षको दौरानमा प्रथम श्रेणी खेल्ने एक्लो नेपाली खेलाडी रहे । उनले श्रीलंकामा क्लब क्रिकेट खेल्नेक्रममा २०१५ को डिसेम्बर र २०१६ को जनवरीमा सारासेन्स स्पोर्टस क्लबबाट दुई प्रथम श्रेणीको क्रिकेट खेलेका थिए । शरद र सोमपाल खेलेमा एमसीसीसँग नेपालबाट ९ खेलाडीले प्रथम श्रेणीमा ‘डेब्यु’ गर्ने छन् ।

प्लेइङ कन्डिसन

प्रथम श्रेणीको मान्यता रहेकाले बुधबार सुरु हुने तीनदिवसीय खेल पनि त्यहीअनुरुप खेलाइने छ । प्रत्येक दिनको खेल ९६ ओभरको हुनेछ । फिल्डिङ टिमले प्रतिघण्टा १६ ओभरको दरले बलिङ गर्नुपर्नेछ । बिहान ९.३० मा सुरु भएको खेल दिउँसो ४.३० मा टुंगिने छ । भोजन समय ४० मिनेट र चिया समय २० मिनेटको हुनेछ । प्रत्येक सत्र २ घण्टाको हुनेछ । साढे ४ बजेसम्म ९६ ओभर नफालेमा आधा घण्टा थप्न सकिने प्रावधान प्लेइङ कन्डिसनमा छ । ओभरको सीमितता राखिएको छैन । एउटा टिमले चाहेको खण्डमा जति ओभर पनि ब्याटिङ गर्न सक्नेछ ।