इन्टरनेट चलाउने माध्यम
काठमाडौं — इन्टरनेट सेवा प्रदायक संघ (आईस्प्यान) का अध्यक्ष सुमनलाल प्रधान कतिपय ‘अफिसियल’ काम गर्दा कम्प्युटरको सट्टामा मोबाइल प्रयोग गर्छन् । तारयुक्त र तारविहीन इन्टरनेट सेवा चलाएका प्रधान घर र अफिसबाहिर रहँदा थ्रीजी प्रयोग गरेर इमेलको ‘रिप्लाई’ गर्छन् ।
‘आफैं आइस्प्यानको अध्यक्ष भए पनि इन्टरनेटका लागि धेरै पैसाचाहिँ नेपाल टेलिकमले लगिरहेको होला,’ प्रधान हाँस्दै भन्छन्, ‘मोबाइल जतिखेरै, जहाँसुकै उपलब्ध हुने भएकाले धेरै इन्टरनेट त्यसैमा चलाइँदो रहेछ ।’ घरमा र अफिसमा हुँदा वाइफाई जोडेर मोबाइलमा इन्टरनेट चलाए पनि बाहिर भने थ्रीजी नै प्रयोग गर्दै आएको उनी बताउँछन् ।
‘कसैले इमेल पठाएको हुन्छ, तत्कालै रिप्लाई गर्नुपर्छ, अफिस पुगेर कम्प्युटरबाट रिप्लाई गर्न समय लाग्छ,’ उनी भन्छन्, ‘त्यसैले मोबाइलबाटै रिप्लाई गर्छु, यस्तो गर्ने म मात्र होइन धेरै छन् ।’ प्रधान अफिसको काम पनि सामाजिक सञ्जालमार्फत हुन थालेपछि मोबाइलमा २४ घण्टा नै इन्टरनेट नचलाई नहुने अवस्था आइसकेको स्विकार्छन् । ‘अब कुनै कुरा सल्लाह गर्दा पनि च्याटबाट गर्ने चलन बढिसक्यो,’ उनी भन्छन्, ‘अफिसको मिटिङमा बोलाउन सामाजिक सञ्जाल प्रयोग हुनु त ठूलो कुरा भएन ।’
कोटेश्वरकी अर्चना खत्री आफ्नो मोबाइलमा सबै डाटा चलाइरहेकी हुन्छिन् । सामाजिक सञ्जाल चलाउन, च्याट गर्न र भाइबर, ह्वाट्अप लगायतमा कुरा गर्न पनि उनले मोबाइलमै इन्टरनेट चलाउने गरेकी बताउँछिन् । ‘मसँग त ल्यापटप पनि छैन,’ खुद्रा पसल गर्ने उनी भन्छिन्, ‘इन्टरनेट चलाउन सिकेकै मोबाइलमा हो ।’
कीर्तिपुरकी सञ्जु लामाले घरमा इन्टरनेट चलाउनुपर्दासमेत मोबाइललाई नै प्रयोग गर्छिन् । उनको घरमा डेक्सटप कम्प्युटर छ । त्यसमा यूएसबी केबलमार्फत मोबाइल जोडेर उनी इन्टरनेट चलाउँछिन् । ‘घरमा अर्को इन्टरनेट छैन, त्यसैले मोबाइल डाटा नै प्रयोग गर्छु,’ उनी भन्छिन् ।
प्रधान, खत्री र लामा मात्र होइनन्, हिजोआज धेरै नेपालीले मोबाइललाई नै इन्टरनेट चलाउने माध्यम बनाउन थालिसकेका छन् । पछिल्लो समय मोबाइलको बिक्री र प्रयोगको वृद्धिसँगै यसैबाट इन्टरनेट चलाउने बढेका हुन् । कम्प्युटर, ल्यापटपको तुलनामा सस्तो पर्ने र सहजै सुविधा लिन सकिने भएपछि इन्टरनेट चलाउने माध्यमका रूपमा मोबाइल नै प्रयोग हुन थालेको हो ।
‘मोबाइलमा खिचेको फोटो मिलाउन फोटोसपमा काम गर्दा कम्प्युटर चाहिन्छ,’ लामा भन्छिन्, ‘तर, कम्प्युटरबाट सेयर गर्नुपर्दा इन्टरनेट चलाउनु परिहाल्छ ।’ घरमा इन्टरनेट नहुनेले मात्र होइन, घर बाहिर काम गर्नुपर्दा र भ्रमणका बेलामा पनि इन्टरनेट चलाउन मोबाइल सजिलो माध्यम भएको छ । ल्यापटप साथमा बोकेर हिँडे पनि सबै ठाउँमा वाइफाई वा अरू प्रविधिको इन्टरनेट उपलब्ध नहुँदा मोबाइललाई नै धेरैले प्रयोग गर्छन् ।
ग्रामीण क्षेत्रका बासिन्दा र कम आय हुने धेरै नेपालीले कम्प्युटर किन्ने रकम जुटाउन मुस्किल पर्छ । कम्प्युटरको तुलनामा सस्तो पर्ने हुँदा इन्टरनेटबाट सुविधा लिन उनीहरूले मोबाइललाई प्रयोग गरिरहेका छन् । यसको प्रयोग इन्टरनेट चलाउने माध्यमका रूपमा हुने गरेको सरकारी तथ्यांकले देखाउँछ ।
नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकणका अनुसार हाल नेपालमा मोबाइलबाट इन्टरनेट चलाउने नै सबैभन्दा धेरै रहेका छन् । कुल नेपालीमध्ये ५४.३४ प्रतिशतले इन्टरनेट सेवा चलाइरहेको प्राधिकरणको पछिल्लो व्यवस्थापन सूचना प्रणाली (एमआईएस) प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । त्यसमध्ये सबैभन्दा धेरै प्रयोगकर्ताले मोबाइलबाट इन्टरनेट चलाउने गर्छन् ।
प्राधिकरणका अनुसार इन्टरनेटमा जोडिने नेपालीको संख्या करिब १ करोड ४४ लाख पुगेको छ । त्यसमध्ये १ करोड ४० लाख नेपालीले मोबाइलबाट चलाउँछन् । जीपीआरएस, ईडीजीई, डब्लूसीडीएमए, सीडीएमए वानएक्स, इभिडियोलगायतका मोबाइलमा आधारित प्रविधिमा इन्टरनेट चलाउने नेपाली धेरै भएकाले यसको प्रयोग व्यापक भएको पुष्टि हुन्छ ।
आईएस्प्यानका अध्यक्ष प्रधान नेपालमा अन्य खाले इन्टरनेट सेवाको विस्तार हुन नसक्दा मोबाइलमा चलाउने बढेका सुनाउँछन् । मोबाइलमा पाइने सेवाको गुणस्तर पनि क्रमश: सुधार हुँदै जाँदा यसका प्रयोगकर्ता बढिरहेका छन् । तर, गुनासो भने रोकिएको छैन ।
नयाँ प्रविधिमा आधारित सेवा भित्रने क्रम पनि जारी छ । यसै वर्ष मात्र नेपाल टेलिकमले चौथो पुस्ताको मोबाइल सेवा (फोरजी) सुरु गरेको छ । त्यसले उच्च गतिको इन्टरनेट चलाउन चाहनेलाई सजिलो पारिदिएको छ । थ्रीजीको तुलनामा फोरजीको गति धेरै हुने भएकाले पछिल्लो समयमा ग्राहक फोरजीतर्फ आकर्षित हुन थालेको टेलिकमका अधिकारीहरू बताउँछन् ।
टेलिफोन कम्पनीबाट चलाउनेको तुलनामा अन्य कम्पनीबाट एकदमै थोरैले मात्र इन्टरनेट चलाएको पाइन्छ । प्राधिकरणको एमआईएस प्रतिवेदनअनुसार जम्मा १.४० प्रतिशतले मात्र टेलिफोन कम्पनीबाहेकको इन्टरनेट चलाउने गरेको देखिन्छ । टेलिफोन कम्पनीमध्ये नेपाल टेलिकमबाहेकको मोबाइल प्रतिवधिमै आधारित छन् । टेलिकमले भने मोबाइलका साथमा एडीएसएल र फाइबर टु होमजस्ता सेवा पनि चलाइरहेको छ । पछिल्लो प्रतिवेदनअनुसार नेपालमा हालसम्म ३ करोड १७ लाख ८७ हजार सिमकार्ड बिक्री भइसकेका छन् । त्यसमध्ये आधाजति सिमकार्ड कुनै न कुनै खालको इन्टरनेटमा जोडिएका छन् । नयाँ खालका मोबाइल सेट र स्मार्टफोन भित्रिने क्रम बढेसँगै त्यस्ता मोबाइलबाट इन्टरनेट चलाउन सहज भएको छ । यही सहजताका कारण पनि धेरैले मोबाइलाई नै इन्टरनेटको माध्यम बनाएका हुन् ।