दार्चुला — जिल्लामा व्यवसायीक मह उत्पादन बढ्न थालेपनि यसपालि मौसम परिवर्तनका कारण मह उत्पादनमा कमी आएको छ । गत आर्थिक वर्षमा ५२ मेट्रिक टन मह उत्पादन भएकोमा यसपाली ४६ टनमा झरेको हो ।

जिल्लामा महको माग बढेपनि मह उत्पादन गरिने समयमा वर्षा हुँदा उत्पादनमा ह्रास आएको कृषि ज्ञान केन्द्र दार्चुलाले जनाएको छ । असोज र कार्तिक महिनामा लामो बर्षाको कारण यो वर्ष मह उत्पादनमा कमी आएको केन्द्र प्रमुख प्रकाशकुमार पन्तले बताए । गत वर्ष विगतको तुलनामा १२ प्रतिशत मह उत्पादन बढेको थियो । यो पाली १३ प्रतिशतले घटेको छ । तर, किसानहरूले यो वर्ष महको मूल्य भने राम्रो मिलेको उनको भनाई छ । गत वर्ष दार्चुली महको मूल्य प्रतिकिलो एक हजार थियो । यो वर्ष एक हजार ५ सयमा मह बिक्री भइरहेको पन्तले जानकारी दिए ।

मह उत्पादक किसानहरूले प्राविधिक सहयोग पाउन थालेपछि जिल्लामा मह उत्पादन व्यावसायिक रूपमा बढेको छ । सरकारी तथा गैरसरकारी निकायबाट अनुदान तथा प्राविधिक सहयोग पाएपछि यहाँका केही किसानहरूले व्यवसायिक रुपमा मौरीपालन गर्दै आएको केन्द्र प्रमुख पन्तले बताए । जिल्लाभरि करिब ६ हजार आधुनिक र मुणेघारबाट किसानहरूले मह उत्पादन गर्दै आएका छन् । जिल्लाका सबै स्थानीय तहमा मह उत्पादन हुने भएपनि लेकम, मालिकार्जुन, मार्मा र नौगाड गाउँपालिकामा मौरीपालन व्यवसाय फस्टाउँदै छ । परम्परागत रूपमा मौरी पालन गर्दै आएका किसानहरू बिस्तारै व्यवसायतर्फ आकर्षित हुँदा उत्पादन बढिरहेको उनको भनाई छ ।

केन्द्र प्रमुख पन्तकाअनुसार जिल्लाको लेकम गाउँपालिकाका वडा नम्बर १, २ र ३, मालिकार्जुन गाउँपालिकाको १ नम्बर वडा, शैल्यशिखर नगरपालिकाको ३ नम्बर वडा, नौगाड गाउँपालिकाको ६ नम्बर वडालाई मह उत्पादनको पकेट क्षेत्रको रूपमा राखेर व्यवसायीक मह उत्पादनमा जोड दिइँदै आएको हो । यी वडाहरूमा कृषि ज्ञान केन्द्रले सघन रुपमा मह उत्पादनमा प्राविधिक, आर्थिक लगायतको सहयोग गर्दै आएको र जिल्लाका मह उत्पादन गरिने अन्य ठाउँमा पनि प्राविधिक र आर्थिक सहयोग गर्दै आएको उनले बताए । त्यस्तै कृषि ज्ञान केन्द्रले दार्चुलेली महको ब्रान्ड बनाउन स्टिकर छापेर डिब्बा किसानहरूलाई सहयोग गरिरहेको छ । जिल्लाभरिको मह उत्पादनको एकै किसिमको ब्रान्ड बनाउन र उपभोक्ताहरूले सफा एवं चिटिक्क देखिने हुँदा मन पराइरहेका छन् । १० घारसम्म मौरी राखेका परिवार, समुह, संस्था एवंम सहकारीलाई एक किलो बराबर ५० रुपैयाँ प्रतिफलमा आधारित प्रोत्साहन स्वरूप सहयोग गरिने केन्द्र प्रमुख पन्तले बताए ।

पछिल्लो समय जिल्लामा मौरीपालनतर्फ किसानको चासो बढेको र मौरीपालन व्यवसाय गर्ने किसान बढ्न थालेका छन । यहाँका किसानहरूले वार्षिक ६ करोड ९० लाख हाराहारीमा मह बिक्री गर्ने गरेको छन । गत वर्ष मात्रै विभिन्न स्थानीय तहमा उत्पादन भएको मह विक्रीबाट किसानहरूले आम्दानी बढाएका छन् । किसानहरूले अहिले सरकारी अनुदान र प्राविधिक सल्लाह पाइरहेका छन् । अझै मह उत्पादनमा स्थानीय तहहरूले आधुनिक मौरीघार र प्राविधिक सहयोग पाए किसानलाई उत्पादनमा सहजता आउने थियो ।