यार्चाको आम्दानीले वर्षभरि खर्चको जोहो

उनी वर्षका १२ महिनामध्ये एक महिना उच्च हिमाली भेगस्थित विभिन्न पाटनमा यार्चागुम्बु टिप्न जाँदा वर्षभरलाई खर्च जुटाउँछन् । उनले वर्षमा ११ महिना घरको काम गर्ने, एक महिनामात्रै पाटनमा गएपछि एक लाख बढीको कमाइ हुन्छ । यो सिजनमा उनले यार्चागुम्बु संकलनबाट २ लाख १५ हजार रुपैयाँ आम्दानी गरेका छन् ।

दुहु गाउँपालिका–५ का जमनसिंह बडाल पनि एक महिना यार्चागुम्बु संकलन गरेर वर्षभरिलाई घर खर्च जुटाउँछन् । ‘यार्चागुम्बु संकलनको एक महिनाको कमाइबाट ६ जना परिवारको लालनपालनसँगै केटाकेटीको पढाइ खर्च जुटाउँछु,’ उनले भने, ‘चार जना बालबच्चालाई पढाउनुपर्छ ।’ घर पनि हेर्नुपर्ने हुँदा मजदुरी गर्न बाहिर जान नसकिने र घरनजिक मजदुरी गर्न काम नपाइने उनले गुनासो गरे । ‘१३ वर्षबाट यार्चागुम्बु संकलन गरेर खर्च जोहो गरेको छु,’ बडालले सुनाए, ‘तीन/चार वर्षदेखि दुई बच्चाले पनि यार्चागुम्बु संकलन गर्न सघाउँछन् ।’ तीन जनाको यार्चागुम्बु संकलनबाट वर्षभरिको खर्च व्यहोरिँदै आएको उनले बताए ।

जिल्लाका अपी हिमाल, व्यास, नौगाड, दुहु र मार्मा गाउँपालिकाका अधिकांश गाउँबस्तीका मानिस यार्चागुम्बुको कमाइबाट घर खर्च चलाउँछन् । यार्चागुम्बु संकलनको सिजनमा घरको काम छाडेर हिँड्न सक्ने मानिस गाउँभन्दा यार्चा पाटनमा बढी हुन्छन् । जिल्लाका माथिल्लो क्षेत्रका स्थानीयको अधिकांशको घर खर्च यार्चागुम्बु संकलनबाट चलेको गौरीलमाडौं माध्यमिक विद्यालयका शिक्षक बिसनदत्त जोशीले बताए । ‘जिल्लाका सबै ठाउँका मानिस यार्चागुम्बु संकलन गर्छन् । तर, माथिल्लो भेगका स्थानीयको मुख्य आम्दानीको स्रोत नै यार्चागुम्बा हो,’ उनले भने, ‘यार्चागुम्बु संकलन नगरे घर चलाउनै सकिँदैन ।’ यार्चागुम्बु सिजनमा विद्यालयमा विद्यार्थी न्यून हुने गरेको उनी बताउँछन् ।

यार्चागुम्बा संकलनको समयमा महिला, पुरुष, स्कुले बालबालिका लेकतिर जान्छन् । दुई वर्ष कोरोनाका कारण यार्चागुम्बु संकलनमा समेत असर पर्‍यो । संकलन गरेकाहरूले अहिले यार्चागुम्बु बिक्री गरिरहेका छन् ।

धेरैजसोले यतिबेला यार्चागुम्बु बिक्री गरिसकेका छन् । यार्चागुम्बुकै कारण पछिल्लो समय भारतमा मजदुरी गर्न जाने घटेका छन् । अपी हिमाल गाउँपालिका–१ का जगदीश धामीले एक महिना मिहिनेत गर्‍यो भने वर्षभरि खान, लगाउन पुग्ने बताए ।