विपद् व्यवस्थापन गर्न कोष

जोखिम न्यूनीकरण गर्न स्थानीयस्तरमै पुगेर कार्यक्रम सञ्चालन गर्न थालिएको कमलबजार नगरपालिकाका प्रमुख ओमप्रकाश विष्टले बताए । उनका अनुसार आस्था नेपालको विपद् जोखिम न्यूनीकरण परियोजनासँग सहकार्य गरेर विद्यालय तथा समुदायमा जनचेतनामूलक क्रियाकलाप अघि बढाइएको छ । ‘विपद्को समयमा पीडितसमक्ष सबैभन्दा छिटो स्थानीय तह नै पुग्नसक्ने भएकाले उनीहरू विपद् जोखिम न्यूनीकरण र व्यवस्थापनको मेरुदण्ड हुन्,’ उनले भने, ‘त्यसकारण विपद् व्यवस्थापन तथा अप्ठ्यारो परेका बेला स्थानीयलाई सुरक्षित रहन सक्षम बनाउनु जरुरी छ ।’

स्थानीय तहले जनताको साथी भएर काम गर्ने भएकाले विपद् व्यवस्थापन कार्य सहज र प्रभावकारी भएको उनको बुझाइ छ । स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन, २०७४ र विपद् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यस्थापन ऐन, २०७४ ले स्थानीय तहलाई विपद् व्यवस्थापनको जिम्मेवारी दिएको छ । आवधिक योजनाले उनीहरूलाई विकासको संवाहक मानेको छ । बालबालिकाको सुरक्षालाई मध्यनजर गर्दै विद्यालयलाई सुरक्षित स्थान बनाउन प्रत्येक विद्यालयको अनुगमन गरिएको साँफेबगर नगरपालिका–२ का अध्यक्ष कालुसिंह कुँवर बताउँछन् । ‘चार वर्षअघिको भूकम्पले हामीलाई सचेत रहन सिकाएको छ । बालबालिका, महिला, वृद्धवृद्धाको पहुँच धेरै हुने ठाउँमा हामी बढी सक्रिय भएका छौं,’ उनले भने । विपद्का विविध आयामबारे जानकारी दिन समुदायमा पुगेर भेला तथा अन्तरक्रिया गर्ने गरेको कमलबजार नगरपालिका–४, चाल्साका अध्यक्ष ललित ढोलीले बताए ।

‘विपद् प्राकृतिक र मानव सिर्जित गरी दुई प्रकारका हुन्छन् भन्ने समुदायलाई जानकारी गराउनुपर्छ,’ उनले भने, ‘यस्ता जोखिम न्यूनीकरण गर्न स्थानीयलाई जिम्मेवार बनाउनु आवश्यक हुन्छ ।’ हिमपात, हिमपहिरो, हिमताल विस्फोटन, असिना, अतिवृष्टि, अनावृष्टि, बाढी, पहिरो तथा भू–स्खलन, खडेरी, आँधी, हुरीबतास, शीतलहर, लू, चट्याङ, भूकम्प, डढेलो आदि प्राकृतिक विपद् हुन् । महामारी, अनिकाल, किट तथा सूक्ष्म जीवाणुको आतंक, पशु तथा चराचुरुंगीमा हुने लू, आतंककारी घटना, खानी, हवाई, सडक, जल तथा औद्योगिक दुर्घटना, आगलागी, विषाक्त खाद्य सेवन, भौतिक संरचनाको क्षति तथा प्रकोप उद्धार कार्यमा हुने दुर्घटना गैरप्राकृतिक विपद्अन्तर्गत पर्दछन् ।

आकस्मिक कोष निर्माण

विपद् व्यवस्थापन गर्न र पूर्वतयारीका लागि स्थानीय तहले कोष खडा गरेका छन् । कमलबजारले १० लाख, तुर्माखाँदले २२ लाख, ढकारीले एक करोड र साँफेबगरले १७ लाख ५३ हजार रुपैयाँ विपद् पूर्व तयारीका लागि विनियोजन गरेको छ । यस्तै पञ्चदेवल विनायकले २५ लाख, चौरपाटीले जोखिम क्षेत्रको पहिचान गर्दै २३ लाख विपद् पूर्व तयारी तथा ३० लाख रुपैयाँआकष्मिक कोषमा राखेको छ । रामारोशनले १० लाख नौ हजार विनियोजन गरेको छ । रामारोशनका वडाहरूले पनि रकम छुट्टयाएका छन् । वडा नम्बर ३ ले एक लाख १५ हजार, चारले तीन लाख र वडा नम्बर पाँचले चार लाख रुपैयाँ बजेट विपद् पूर्वतयारीका लागि विनियोजन गरेको बताएका छन् ।

मेल्लेख गाउँपालिकाले ३० लाख ५० हजार, बान्निगढी जयगढले १० लाख ५० हजार र सदरमुकामसमेत रहेको मंगलसैन नगरपालिकाले १० लाख रुपैयाँ छुट्याएको छ । विनियोजित बजेटले स्थानीय तहमा आइपर्ने विपद्को सामना गर्न र सम्भावित विपद्को पूर्वतयारी गर्न सहज हुने ढकारी गाउँपालिकाका उपाध्यक्ष लक्ष्मी साउद बताउँछिन् । वर्षायाममा हुने सडक अवरुद्ध, पहिरो, बाढीलगायत समस्या समाधान गर्न थप रकम परिचालन गरिने उनले जानकारी दिइन् । ‘हिउँदमा आएको असिनापानीले विपद्को क्षेत्रमा रकम विनियोजन गर्न स्थानीय तहलाई बाध्य बनाएको हो,’ उनले भनिन् ।