हाटबजारबाट साना किसान निराश

हाटमा आउने तरकारीको गुणस्तर खस्केको गुनासो उनले गरिन् । वर्षा लागेयता धेरै ठाउँ जलमग्न हुन्छ । तरकारीको भाउ बढ्नु नौलो नभए पनि कम गुणस्तरका खानेकुरा गृहिणीका लागि चिन्ताको विषय छ ।

राष्ट्रिय उपभोक्ता मञ्च कैलालीका अध्यक्ष हरि रेग्मी विषादीयुक्त तरकारी छिट्टै कुहिने बताउँछन् । ‘हाटबजार भारतीय तरकारी व्यापारीको कब्जामा छ,’ उनले भने, ‘गुणस्तर चेकजाँच गर्ने निकायले चासो नलिँदा उपभोक्ता मर्कामा परेका छन् ।’ सम्बद्ध निकायले चासो लिए मात्रै हाटबजारबाट उपभोक्ताले स्तरीय खाद्यवस्तु पाउने उनले बताए ।

‘हाटबजार किसान र उपभोक्ताको सोझो भेटघाट हुने थलो हो,’ उनले भने, ‘ताजा र अर्गानिक तरकारी खान नपाइने अवस्थाविरुद्ध उपभोक्ताले बोल्ने बानी गर्नुपर्छ ।’ स्थानीय तरकारी उत्पादकले आफ्ना उत्पादनको भाउ नपाएको गुनासो आइरहँदा बजारमा बाहिरबाट कम गुणस्तरको तरकारी ल्याउने प्रवृत्ति बढेको उनले बताए ।

धनगढी–१२ कैलाली गाउँका श्यामलाल राना व्यावसायिक रूपमा लगाएको तरकारी खेती गर्न छाड्ने मनस्थितिमा पुगेका छन् । ‘बजार बिचौलियाको कब्जामा गयो,’ उनले भने, ‘हाम्रो लागत मूल्य उठाउन पनि नसकिने अवस्था आयो ।’ स्थानीय हाटबजारमा किसान आफैंले पनि आफ्ना कृषिउपज बिक्री गर्न सजिलो नभएको उनले बताए ।

‘आफैं बेचौं भने पनि हाटबजारमा किसानले बिक्रीस्थल नै पाउन मुस्किल हुन्छ,’ उनले भने, ‘ठाउँ पाइहाले पनि इन्डियाबाट ल्याएको तरकारी बेच्ने व्यापारीसँग प्रतिस्पर्धा नै गर्न सकिँदैन ।’ तरकारी हाट थोक व्यापारीले नियन्त्रणमा लिएको अवस्था भएको गुनासो उनले गरे । साना किसानले २५ रुपैयाँ शुल्कमा हाटमा पाउने बिक्री स्टल ठूला व्यापारीले ओगट्ने गरेका छन् । ‘किसानले भुइँमा पसल राख्नुपर्ने भयो,’ उनले भने, ‘वर्षातमा त्यसरी पनि तरकारी बेच्न नसकिने ।’

त्यस्तै धनगढी जाइका बालाराम चौधरी ठूला व्यापारीका कारण स्थानीय तरकारी उत्पादक मर्कामा परिरहेको बताउँछन् । ठाउँ अभावसंँगै ठूला व्यापारीसँगको प्रतिस्पर्धाले स्थानीय कृषिउपजले मूल्य पाउन नसकेको उनको भनाइ छ । ‘थोक व्यापारीले आफ्नो सडेगलेको बिग्रिन लागेको तरकारी र फूलफल बेच्न ठाउँ ओगटेर बस्छन्,’ उनले भने, ‘किसानले ठाउँ पाएनन् ।’ त्यसैले उपभोक्ताले स्तरीय खाद्यवस्तु खरिद गर्न नपाएको उनले बताए । उपभोक्ता समितिका अध्यक्ष रेग्मीका अनुसार हाटमा २० प्रतिशत पनि स्थानीय उत्पादन बिक्री हुँदैन ।

‘८० प्रतिशत भारतबाट आयात भएको तरकारी तथा फलफूल बिक्री हुने गरेको छ,’ उनले भने, ‘नेपालीभन्दा भारतीय नागरिकले हाट बजारबाट फाइदा लिइरहेका छन् ।’ व्यापार जसले गरे पनि गुणस्तरीय खाद्यवस्तु बिक्री हुनुपर्नेमा उनले जोड दिए । ‘स्थानीय किसानकै उत्पादनलाई ठाउँ दिने हो भने उपभोक्ताले स्वस्थकर खानेकुरा पाउँछन्,’ उनले भने ।

धनगढी उपमहानगरपालिकाले एलएन चोकको उत्तरतर्फ हाट बजारको व्यवस्थापन गैरसरकारी संस्था सीसीएसलाई दिएको छ । त्यसका अध्यक्ष प्रकाश बिष्ट स्थानीय किसानले ठाउँ नदिइएको भन्ने कुरा गलत भएको दाबी गर्छन् । ‘किसानहरू कोही आफैं बेच्छन्, कोही थोक व्यापारीलाई आफ्नो उत्पादन बेचेर जान्छन्,’ उनले भने, ‘हाटबजार, चोक व्यापारीले कब्जा गरे भन्ने गुनासोको छानबिन गर्छौं ।’

सबै क्षेत्रको प्रतिनिधित्व हुने गरी हाटबजार व्यवस्थापन समिति गठन गरिएको उनले बताए । ‘त्यही समितिले हाटबजारको नियमित सञ्चालन गरिहेको छ,’ उनले भने, ‘ठूला व्यापारीले कब्जा गरिएको पाइए स्थानीय किसानका लागि ठाउँ खाली गरिनेछ ।’