गुच्ची च्याउ टिप्ने चटारो
मुगु — सोरु गाउँपालिका–४ फोतुकी रामदेवी शाहीलाई अहिले गुच्ची च्याउ टिप्न भ्याइनभ्याइ छ । उनी बिहान सबेरै नजिकका सामुदायिक वनमा पुग्छिन् र साँझ अबेर मात्र घर फर्किन्छिन् ।
हिमपात र वर्षा धेरै भएकाले यसपालि गुच्ची च्याउको उत्पादन राम्रो भएको भन्दै उनी दिनभरि गुच्ची च्याउ टिप्न व्यस्त हुने गरेकी हुन् । गत वर्ष च्याउ टिपेर २५ हजार कमाएकी उनको यो वर्ष झन् बढी पैसा कमाउने धोको छ । तााजागाउँकी बेलसरा बुढाले पनि वनजंगलमा बाख्रा चराउँदै गुच्ची च्याउ संकलन गर्ने गरेकी छन् । गत वर्ष च्याउ बेचेर उनले ४० हजार रुपैयाँ कमाएकी थिइन् ।
जिल्लाका ग्रामीण भेगका बासिन्दालाई अहिले गुच्ची च्याउ टिप्ने चटारो छ । जिल्लामा बर्सेनि चैत पहिलो सातादेखि गुच्ची च्याउ टिप्ने सिजन सुरु हुन्छ । विपन्नको मुख्य आयस्रोतका रूपमा चिनिने च्याउले बर्सेनि राम्रो मूल्य पाउन थालेको छ । यो वर्ष भारी हिमपात र अधिक वर्षा भएकाले गुच्ची च्याउको राम्रो उत्पादन भएको स्थानीयको आशा छ । ‘जंगलमा च्याउ टिप्दैमा दिन बित्ने गरेको छ,’ बुढाले भनिन्, ‘च्याउ नटिपे वर्षभरिको खर्च धान्न मुस्किल हुन्छ, त्यसैले वनजंगलको च्याउलाई मुख्य आयआर्जनको स्रोत बनाएका छौं ।’ च्याउ टिप्न बिहानै वनजंगलमा जानुपर्ने र साँझमात्र घर फर्किने भएकाले पहिले नै खानपिनको व्यवस्था गर्नुपर्ने उनले बताइन् ।
स्थानीय बजारमा गुच्ची च्याउको मूल्य प्रतिकिलो १४ देखि १७ हजारसम्म पर्ने स्थानीयको भनाइ छ । केही व्यापारीले प्रतिगोटा ७ रुपैयाँमा च्याउ किन्ने गरेका छन् । जिल्लाको खत्याड, सोरु, मुगुमकार्मारोङ गाउँपालिका र छायानाथ रारा नगरपालिकाका अधिकांश जंगलमा गुच्ची च्याउ फल्ने गरेको छ । बेंसीतिर उम्रिने गुच्ची च्याउ पहेँलो आकारको हुने र लेकमा उम्रने च्याउ कालो आकारको हुने सोरु गाउँपालिका कच्चेका कलबहादुर कार्कीले बताए । उनका अनुसार च्याउ टिप्ने समयमा गाउँमा ज्येष्ठ नागरिक र अशक्तमात्र घरमा बस्छन् । बालबालिकासमेत पढाइ छाडेर गुच्ची च्याउ टिप्न जाने गरेका छन् । च्याउको सिजनका बेला गाउँबस्ती सुनसान हुने गरेको छ । निगालो, पीपल, उन्युँ बढी भएको जंगलमा गुच्ची च्याउ बढी उम्रिने गरेको छ । उनका अनुसार उम्रेको दुई सातासम्म टिप्न नसके कुहिने, वन्यजन्तु र चराले खाने समस्या छ । सोरु गाउँपालिकाको रुम, रारा गिलाहा, धैनकोट, कालै, फोतु नेर, नार्थपु, खत्याड गाउँपालिकाको खमाले, गम्था, निगालबोट तथा मुगुमकार्मारोङ गाउँपालिकाको चितै, माग्री, पापु गाउँका जंगलमा च्याउ बढी पाइन्छ ।
जिल्लामा उत्पादित गुच्ची च्याउ नेपालगन्ज, काठमाडौं र तिब्बतसम्म जाने गरेको नेपाल जडीबुटी व्यवसायी संघका अध्यक्ष मेलबहादुर शाहीले बताए । उनका अनुसार व्यवसायीले गाउँमै पुगेर च्याउ संकलन गर्छन् । उनले जिल्लामा करिब २० क्विन्टल बढी गुच्ची च्याउ पाइने गरेको बताए । सोरु गाउँपालिकाको वन क्षेत्रमा संकलन हुने च्याउ व्यापारीले हुम्लाको हिल्सा नाका हुँदै तिब्बती बजारमा पुर्याउने गरेका छन् । गुच्ची च्याउको तरकारी मासुजस्तै स्वादिलो हुने र औषधि निर्माणमा समेत प्रयोग गरिने भएकाले यसको माग बढेको उनको भनाइ छ ।
प्रकाशित : चैत्र १२, २०७९ ०९:४२
