प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र चिकित्सकविहीन

छत्रेश्वरी, दमाचौर, झिम्पे र शारदा नगरपालिका–१३ स्यानीखालका स्थानीयलाई उपचार सुविधा दिन लेखपोखरामा प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र स्थापना गरिएको थियो । २०६४ मा केन्द्र स्थापना गरिएको हो । केन्द्रमा कार्यरत डाक्टर अध्ययन बिदामा गएपछि ३ वर्षदेखि अहेबको भरमा रहेको स्थानीय शेरबहादुर बस्नेतले बताए । उनका अनुसार केन्द्रमा एक्सरे मेसिन जडान गरेको ३ वर्ष पुगे पनि सञ्चालनमा आउन सकेको छैन ।

‘एक्सरे सञ्चालनमा नआउँदा निजी मेडिकल र जिल्ला अस्पतालमा उपचारका लागि जानुपर्ने बाध्यता छ,’ उनले भने, ‘स्वास्थ्यचौकी सरहको सुविधासमेत नहुँदा सामान्य बिरामी पनि सदरमुकाम जानुपर्ने बाध्यता छ ।’ उनले प्रसूति सेवा पनि भरपर्दो नभएको गुनासो गरे ।

डाक्टरको दरबन्दी पूर्ति नहुँदा विभिन्न उपकरण थन्किएको स्थानीय दिलाराम बोहराले बताए । ‘सामान्य औषधिसमेत पाइँदैन,’ उनले भने, ‘केन्द्रभन्दा मेडिकलकै भर छ ।’ केन्द्र स्थापनाका लागि लामो संघर्ष गरेको उनले बताए । केन्द्र त्रिवेणी गाउँपालिकाको लुहाममा स्थापना गर्ने चलेपछि स्थानीयले आन्दोलन नै गरेका थिए ।

केन्द्रमा उपचारका लागि गए पनि पर्याप्त औषधि, उपकरण र डाक्टर नहुँदा समस्या हुने गरेको स्थानीय धनबहादुर पुनले बताए । ‘स्वास्थ्यकर्मीले रुघाखोकी र ज्वरोबाहेक अरू रोगको स्वास्थ्य परीक्षण नै गर्दैनन्,’ उनले भने, ‘न अस्पतालमा औषधि हुन्छ ।’ केन्द्रमा बल्लबल्ल १० वर्षपछि आएका डाक्टर पनि अध्ययन बिदामा गएपछि उपचारमा समस्या भएको उनको गुनासो छ । उनले नाम मात्रको केन्द्र हुँदा बिरामीले सहज उपचार पाउन नसकेको बताए । उनका अनुसार गर्भवतीहरू पनि सुत्केरी हुन जिल्ला अस्पताल पुग्न बाध्य छन् ।

केन्द्रका निमित्त इन्चार्ज वीरबहादुर ओलीले डाक्टरसहित ९ जनाको दरबन्दी रहेको पनि एचए र स्टार्फ नर्सकै दरबन्दी पूर्ति हुन नसकेको बताए । उनका अनुसार अहिले केन्द्रबाट बिरामीको स्वास्थ्य परीक्षण, प्रसूति र ल्याब सेवा सञ्चालन भइरहेको छ । ‘विकट क्षेत्र भएकाले डाक्टर आउनै मान्दैनन्,’ उनले भने, ‘गाउँपालिकाले १५ शय्याको अस्पताल निर्माणको प्रक्रिया अघि बढाएको छ, पूरा भए यही गुणस्तरीय उपचार पाइनेछ ।’ केन्द्र व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष एवं ४ नम्बर वडाध्यक्ष लीलाधर घर्तीले डाक्टरको माग गर्दै विभिन्न निकायको ध्यानाकर्षण गराए पनि बेवास्ता भइरहेको बताए ।

त्यस्तै, दार्मा, कुमाख र बाग्चौर नगरपालिकाका स्थानीयको स्वास्थ्य उपचार सहज गराउन बाग्चौर नगरपालिकाको थारमारेमा २०६२ मा प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र स्थापना भयो । सरकारले एक विज्ञ डाक्टरसहित एचए, स्टार्फ नर्सलगायत स्वास्थ्यकर्मीका लागि दरबन्दीको व्यवस्था गर्‍यो । तर प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र स्थापना भएको १६ वर्ष बित्दासमेत बाग्चौरमा पनि डाक्टर आएका छैनन् ।