हिमाल उक्लिँदै तराईका कुखुरा

गाउँगाउँमा सडक सञ्जाल विस्तार भएपछि समुद्र सतहदेखि ३ हजारदेखि झन्डै ४ हजार मिटरको उचाइसम्म बोइलर कुखुरा पाल्न थालिएको छ । समुद्र सतहदेखि झन्डै ३ हजार उचाइको राराताल आसपासका मुर्मा, झयारी, सल्लेरीलगायत गाउँहरूमा बोइलर कुखुरा पाल्ने युवा बढ्दै गएको स्थानीय मञ्जन कार्कीले बताए । ‘हिमाली क्षेत्रमा पनि बोइलर फस्टाए,’ उनले भने, ‘अहिले त रारा घुम्न आएका पर्यटकले लोकल कुखुराको मासु खोजे पनि पाउन मुस्किल छ ।’ उनका अनुसार छिटो उत्पादन हुने र दाना सजिलै पाइने भएकाले गाउँका झन्डै २ दर्जन युवाले व्यावसायिक रूपमा बोइलर पालन गरिरहेका छन् ।

झन्डै ३ हजार ५ सय उचाइको तलिउममा स्थानीय प्रकाश केसीले २ सय ५० बोइलर कुखुरा पालेका छन् । ‘लोकलभन्दा बोइलर कुखुरा पाल्न सजिलो छ,’ उनले भने, ‘पालेको ४५ दिनमै उत्पादन दिने भएकाले यसैलाई व्यावसायिक बनाएको छु ।’ उनले अहिलेसम्म ५ चरणमा कुखुरा बेचिसकेका छन् । बजारको समस्या नभएकाले पनि व्यवसायमा हौसिएको उनको भनाइ छ । हिमाली जिल्लामा बोइलर पाल्नेहरू मात्र बढेका छैनन्, मासुका लागि बोइलर दैनिकजसो भित्रिरहेको नाग्मका व्यापारी कमल शाहीले बताए । बाँके, बर्दिया, चितवन, दाङलगायत क्षेत्रबाट दिनमा झन्डै २ सय बोइलर कुखुरा भित्रिने गरेको अनुमान छ । ‘१/२ गाडी कुखुरा नआएको दिनै छैन,’ उनले भने, ‘अहिले त धेरैले लोकल कुखुराको स्वाद बिर्सिसके, पकाउन पनि छिटो र सजिलो हुने भएकाले सबैले बोइलर नै खोज्छन् ।’

मुगुमा बोइलर कुखुरा प्रतिकिलो ६ सय रुपैयाँमा बिक्री हुन्छ । गाउँघरका स्थानीयले बोइलर कुखुरा पाल्न थालेपछि रैथाने कुखराको प्रजनन संकटमा परेको पशु चिकित्सक भीमचन्द बुढाले बताए । उनका अनुसार विभिन्न सरकारी निकाय, स्थानीय तह र गैरसरकारी संघसंस्थाहरूले पनि स्थानीयलाई आयआर्जनको नाममा बोइलर कुखुरा बाँड्न थालेपछि रैथाने साकिनी जातका कुखुरा पाउन मुस्किल हुन थालेको हो । देखासिकीका कारण पनि घरघरमा बोइलर कुखुरा पाल्ने क्रम बढिरहेको सोरु गाउँपालिकास्थित सीपगाउँका टेकबहादुर विष्टले बताए । ‘युवाले उद्यमी बन्ने नाममा जताततै बोइलर पाल्न थाले, अहिले त मासु भनेकै बोइलर हुन थाल्यो,’ उनले भने, ‘६ महिना हिउँ जम्ने ठाउँमा पनि बोइलरको उत्पादन हुन थालेको छ ।’

२०६९ सालदेखि जिल्ला सडक सञ्जालमा जोडिएपछि सहरी क्षेत्रका कुखुरा आयात हुन थालेका हुन् । २०६१ सालदेखि पशु सेवा कार्यालयले विपन्न नागरिकलाई आयआर्जनका लागि बोइलर कुखुरा वितरण गरिरहेको पशु चिकित्सक बुढाले बताए । उनका अनुसार कार्यालयले गत आर्थिक वर्षमा ३ सय बोइलरका चल्ला वितरण गरेको थियो । विभिन्न निकायले गत वर्ष स्थानीयलाई झन्डै ३२ हजार बोइलर कुखुराका चल्ला वितरण गरेको कार्यालयको तथ्यांक छ । ‘धमाधम तराईबाट चेकजाँच नगरी कुखुरा भित्रिँदा रैथाने जातका कुखुरामा पनि विभिन्न रोग भित्रिएका छन्,’ उनले भने, ‘रैथाने कुखुराले ढिलो गरी उत्पादन दिने गरेकाले पनि बोइलरमा सबैको आकर्षण बढेको छ ।’