सुर्खेत — ब्राइट मध्यपश्चिम कृषि तथा वन विज्ञान क्याम्पसमा स्नातक तहमा कृषि विज्ञान पढ्दै गरेका जनकपुरका कमलदेव यादव बिहान क्याम्पस जानुअघि आफूले फलाएको तरकारी बजार लिएर जान्छन् । उनले तरकारसँगै कम्पोस्ट मल पनि बिक्री गरिरहेका छन् । ‘सिक्दै कमाउँदै गर्दा आमाबाबुको आर्थिक भार पनि कम भइरहेको छ,’ उनले भने, ‘तरकारीबाटै मासिक कम्तीमा १० हजार रुपैयाँ कमाइरहेको छु ।’

सप्तरीकी स्वस्तिका चौधरीले पनि पढ्दै कमाउँदै आएकी छन् । त्योसँगै उनको अर्को काम छ– भर्मिक कम्पोस्ट मल कसरी बनाउने भन्नेबारे जनचेतना दिने । ‘पढ्नेबाहेक बचेको समय कृषिमा लगाएका छौं,’ उनले भनिन्, ‘कमाउन थालेपछि घर खर्च पठाउँदा बुवाआमा खुसी हुनुहुन्छ ।’ उनले तितेपाती, टिमुरको पात र गाइको पिसाबबाट जैविक विषादी बनाउँछिन् भने गोठे मल, कुखुराको सुली, गड्यौला, फोहोरलगायतबाट जैविक मल पनि उत्पादन गर्दै आएकी छन् । उनीसँग यो काम गर्न ८ जनाको समूह छ । उनले मासिक १५ हजार रुपैयाँसम्म बचत गरिरहेको बताइन् ।

क्याम्पसमा ४२ जना अध्ययरत छन् । विद्यार्थीहरूले ५ समूहमा विभाजित भएर बेमौसमी तरकारी, तरकारीको बेर्ना, च्याउ र सयपत्री फूलको व्यवसाय गरिरहेका छन् । जसका लागि केही जग्गा क्याम्पसले दिएको छ भने अधिकांश जग्गा भाडामा लिएर विद्यार्थीले कृषि कर्म गरिरहेका छन् । ‘सिकेको ज्ञानलाई व्यवहारमा उतारिरहेका छौं,’ उनले भनिन्, ‘क्याम्पस आसपासको सबै जग्गा तरकारी खेतीले हराभरा भएको छ ।’

कर्णाली प्रदेशमा नै कृषिविज्ञ उत्पादन गर्ने गरी क्याम्पस सञ्चालन गरिएको क्याम्पसका निर्देशक पुष्कर खड्काले बताए । उनका अनुसार क्याम्पसले कर्णालीमा पहिलोपल्ट स्नातक तहको कृषि विज्ञानको पढाइ थालेको हो । ‘कर्णाली प्रदेश सरकारले कर्णालीलाई अर्गानिक प्रदेश त घोषणा गर्‍यो, तर रासायनिक मल र बाहिरकै खाद्यान्नको भर छ,’ उनले भने, ‘उत्पादन बढ्ने र रोग–कीराको प्रकोप कम हुने भएपछि विद्यार्थीहरूले उत्पादन गरेको मलको माग अहिले सुर्खेतबाहेकका जिल्लामा पनि बढिरहेको छ ।’ उनले बजारको व्यवस्था भए विद्यार्थीहरूले बर्सेनि झन्डै ५ करोडको भर्मिक कम्पोस्ट मल उत्पादन गर्न सक्ने बताए । क्याम्पसले यही वर्ष १२ बिघामा कृषि खेती गर्ने योजना बनाएको उनको भनाइ छ ।

सरकारले कर्णालीलाई नामको मात्र अर्गानिक प्रदेश बनाएको क्याम्पसकी विद्यार्थी निशा तिवारीले बताइन् । ‘अहिले विषादी प्रयोग नगरेको खानेकुरा बजारमा पाइँदैन, सरकारले किसानलाई घरघरमा कसरी प्रांगारिक मल उत्पादन गर्ने भन्ने सीप सिकाउन जरुरी छ,’ उनले भनिन्, ‘त्यसका लागि हामी स्वयम्सेवकको रूपमा काम गर्न तयार छौं ।’ उनका अनुसार अहिले कम्पोस्ट मल प्रतिकिलो ३४ रुपैयाँमा बिक्री भइरहेको छ ।