यार्चा प्रतिबन्धले जीविकोपार्जनमा समस्या
मुगु — कोरोना भाइरसको जोखिम र लकडाउनका कारण यार्चा संकलनमा प्रतिबन्ध लगाइएपछि विपन्न परिवारको जीविकोपार्जनमा समस्या देखिएको छ । मुगमकार्मारोङ गाउँपालिकाका करिब २ हजार ४ सय परिवारको आयआर्जनको मुख्य स्रोत नै यार्चा संकलन हो ।
मुगुमकार्मारोङ गाउँपालिकाको मुगु, डोल्फू, चितै, पूलु, किम्री, दाउरा, पूलु, रिउस, पुवा, माग्री, मह, छाइल, पापुलगायत १३ बस्तीका बासिन्दाले यार्चा बिक्रीको रकमले वर्षभरिको खर्चको जोहो गर्दै आएका छन् । ‘यो वर्ष यार्चा टिप्न नपाइएपछि कसरी परिवार पाल्ने भन्ने चिन्ताले सताएको छ,’ माग्रीगाउँका छिरिङ तामाङले भने, ‘आठ वर्षदेखि यार्चा टिपेरै परिवारको वर्षभरिको खर्च टार्दै आएको छु ।’ उनका अनुसार भिरालो र सिँचाइ नहुँने क्षेत्र भएकाले गाउँमा अन्न उत्पादन न्यून हुन्छ । गत वर्ष उनी एक्लैले यार्चा टिपेर ५८ हजार रुपैयाँ कमाएका थिए ।
मुगमकार्मारोङको सानो कोइकी, ठूलो कोइकी, रिमार, टाँकेलगायत पाटनमा यार्चा उत्पादन हुन्छ । कोरोना भाइरसको जोखिमका कारण गाउँपालिकाले यस वर्ष पाटन खुला नगर्ने निर्णय गरेको हो । गत वर्ष पाटनमै पाँच सयदेखि एक हजार रुपैयाँमा यार्चा बिक्री भएको थियो ।
छायानाथरारा नगरपालिकाको लुम्स, कम्फा, रोवा, चराप, सोभा, घट्टलेख, तल्ललेख, झाकोट, लुहारपोल्नालगायत गाउँका करिब एक हजार ८० परिवारको मुख्य कमाइ पनि यार्चा बिक्री नै हो । यार्साको भरमा बाँचेका विपन्न परिवारलाई यो वर्ष जीविकोपार्जनको चिन्ताले सताएको रोवागाउँका हस्त नेपालीले बताए । ‘जागिर छैन, मजदुरी गर्न खोज्दा पनि काम पाइँदैन,’ उनले भने, ‘विकास योजना पनि ठप्प छन्, कसरी परिवार पाल्ने ?’
गाउँपालिकाले यार्चा प्रतिबन्धको निर्णय गरेपछि पाटन आसपासका क्षेत्र सुनसान छन् । पाटन नखुलेपछि ठेकेदार र होटेल व्यवसायीसमेत समस्यामा परेका छन् । गत वर्षसम्म छाइल, लुम्स, पूलु, रिउसलगायत बजार यार्चा संकलनको बेला भरिभराउ हुन्थे । यार्चा संकलन बन्द भएपछि होटल व्यवसाय संकटमा परेको रोकाया होटेलका प्रोपाइटर सुत्त रोकायाले बताए । ‘गत वर्षसम्म यार्चा संकलकको ओहोरदोहोरका कारण भ्याइनभ्याइ थियो,’ उनले भने, ‘यो वर्ष ग्राहक नआउँदा आम्दानी शून्य छ ।’
यार्चा संकलन बन्द हुँदा राजस्व संकलनसमेत शून्य भएको मुगुमकार्मारोङ गाउँपालिकाका निमित्त प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत तीर्थराज शाहीले बताए । उनका अनुसार गत वर्ष यार्चा संकलनबाटै एक करोड रुपैयाँ राजस्व संकलन भएको थियो । ‘पाटनमा संकलकको भीड हुँदा कोरोना भाइरस संक्रमणको जोखिम बढी देखिएपछि प्रतिबन्धको निर्णय गरेका हौं,’ उनले भने, ‘यो सिजनमा यार्चा नटिप्दा अर्को वर्ष उत्पादनमा बृद्धि हुने अपेक्षा छ ।’ गाउँपालिकाका अनुसार गत वर्ष करिब सात हजार स्थानीयले यार्चा संकलन गरेका थिए ।
प्रकाशित : जेष्ठ ३, २०७७ १६:१०