पाहुनालाई स्याउ कोसेली
रुकुम पश्चिम — छिमीका धनबहादुर बोहरा हरेक दिन त्रिवेणी बजार झर्छन् । केही दिनयता उनको दैनिकी फेरिएको छ । बिहान छिमीबाट त्रिवेणी झर्नु र बेलुका घर उक्लनु । बगैंचामा लटरम्म स्याउ फलेपछि बिक्रीका लागि उनी त्रिवेणी झर्छन् ।
दुःख र लगानी गरेर फलाएका स्याउ बिक्री गर्ने आशाले हरेक दिन त्रिवेणी बजार झरे पनि उनको स्याउ बिक्री हुँदैन । ‘अर्को बजार लैजानसक्ने ठाउँ छैन,’ बोहरा भन्छन्, ‘बिक्री भइहाल्छ की भनेर बजार आउँछु, कहिल्यै मन खुसी हुनेगरी स्याउ बिक्दैन ।’ त्रिवेणी बजारका अधिकांश स्थानीय छिमीतिरकै छन् । त्यसैले अधिकांशले गाउँमा फलेको स्याउ किनेर खाँदैनन् ।
छिमीका ४३ घरधुरीले व्यावसायिक स्याउखेती गरिरहेका छन् । तर बिक्री गर्न बजारको समस्या छ । ‘सबैका घरमा स्याउ फलेको छ, धेरै बोट हुनेका एक हजार र कम बोट हुनेका एक सय बोट स्याउ छन्,’ अर्का स्याउ किसान मोती रोकाले भने, ‘स्याउ छ, बजार छैन हामीले फलाएका स्याउ खेर गइरहेका छन् ।’ गाउँमा सबैभन्दा बढी हजार बोट स्याउ लगाउनेमा रोका पनि पर्छन् ।
समुद्र सतहदेखि २ हजार ६ सय मिटर उचाइमा किसानले स्याउ लगाएका छन् । एकापट्टि गाउँ छ भने अर्कोपट्टि स्याउ बगैंचा । बिना कुनै औषधि र विषादी प्रयोगबाट फलेका अर्ग्यानिक स्याउले यो वर्ष मात्रै होइन अघिल्ला वर्षदेखि बजार पाएको छैन । स्याउ फल्ने र बिक्री गर्ने सिजन यही हो । यो बेला गाडी चल्दैनन् । ढुवानी पनि महंगो हुँदा स्याउ बिक्री नभएको रोकाले बताए । स्याउले बजार पाए छिमीका सबै परिवार स्याउबाट पालिनसक्ने अवस्था रहेको उनको भनाइ छ ।
छिमीका केहीले मात्रै त्रिवेणी बजारसम्म स्याउ बिक्रीका लागि पुर्याउछन् । बिक्री नहुने भएपछि सबैले त्रिवेणी ल्याउँदैनन् । स्याउ बोटबाटै झरेर कुहिन्छ । छिमीका प्रताप बस्नेतले अघिल्लो सिजनमा ७० हजार रुपैयाँको स्याउ बिक्री गरेका थिए । ‘यस वर्ष स्याउ धेरै फलेको छ, तर आम्दानी बढ्ने अवस्था छैन,’ उनले भने, ‘बजार नभएपछि स्याउ बढे पनि आम्दानी बढ्ने ठाउँ छैन ।’ उनका अनुसार छिमीमा, रोयल, रेड रोयल र डेलिसियस जातको स्याउ फलेको छ ।
आफन्त र भेटघाटका लागि पाहुनालाई पाहुर (नासो) का रुपमा स्याउ दिएर पठाइन्छ । ‘पाहुना आउनेले बोक्नसक्ने जति लैजान्छन्,’ स्थानीय विष्णु बोहराले भने, ‘बिक्री नभएर बिग्रनुभन्दा पाहुनालाई कोसेलीको रूपमा स्याउ दिने गरेका हौं ।’ उनका अनुसार सोही वडाको होली र ५ नम्बर वडाको गैरीपातलमा पनि स्याउ फल्ने गरेको छ । सबैतिरका किसानले बिक्री नहुने समस्या भोग्दै आएका छन् ।
आठबीसकोट नगरपालिका प्रमुख गोर्खबहादुर केसीले उत्पादित स्याउ बिक्रीका लागि नगरपालिकाले बजार खोजिरहेको बताए । ‘औषधि र विषादीको प्रयोग नभइ फलेका अर्गानिक स्याउ बिक्रीका लागि बजार खोज्न नगरपालिकाले आवश्यक पहल गरिरहेको छ,’ केसीले भने, ‘बिक्री नभएका स्याउ नगरपालिकामा खुलेको कर्णाली वेभरेज उद्योगमार्फत जुस बनाएर भए पनि किसानलाई उत्पादनको मूल्य दिइन्छ ।’ उनले स्याउ उत्पादन थप बढाउन र अझै गुणस्तरीय बनाउन योजना निर्माण गरिरहेको जनाए । उनका अनुसार बगानैपिच्छे प्राविधिक खटाउने नगरपालिकाको तयारी छ ।
प्रकाशित : भाद्र २४, २०७६ ०९:५८
