प्रभाव क्षेत्रमै कांग्रेस उम्मेदवारको जमानत जफत

६ महिनापछि भएको संसदीय निर्वाचनमा ५ दलीय गठबन्धनबाट कांग्रेसले साझा उम्मेदवार मैदानमा उतारेको थियो । तत्कालीन कांग्रेस सभापति सुशील कोइराला २०७० मा यसै क्षेत्रबाट निर्वाचित हुँदै प्रधानमन्त्रीसमेत बनेका थिए । तर, पार्टीको ‘गढ’ मानिने यो क्षेत्रमा यसपालि कांग्रेसले जमानत पनि जोगाउन सकेन । कांग्रेसका राणाले ४ हजार ४ सय ३ मात्रै मत पाएका हुन् ।

नेपालगन्ज उपमहानगरपालिका र डुडुवा गाउँपालिका समेटिने यस क्षेत्रबाट राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी (राप्रपा) का धवलशमशेर राणा निर्वाचित भए । उनको पक्षमा २९ हजार ५ सय ७७ मत खसेको थियो । उनलाई एमालेको समर्थन थियो । उनका निकटतम प्रतिस्पर्धी रहेका जनता समाजवादी पार्टी (जसपा) का मोहम्मद इस्तियाक राईले २३ हजार ५ सय २० मत प्राप्त गरे । यो क्षेत्रमा प्रतिनिधिसभा सदस्यतर्फ ६२ हजार ४ सय ६९ मत सदर भएको थियो । जसमध्ये १० प्रतिशत मत पाउन नसकेपछि राणाको जमानत जफत हुने भएको हो । सदर मतको १० प्रतिशतभन्दा कम मत ल्याउने उम्मेदवारको धरौटी रकम जफत हुने कानुनी प्रावधान छ ।

लेखा शाखाले रिपोर्ट अडिट गराएपछि मात्र कसलाई धरौटी फिर्ता दिने र कसको जफत गर्ने यकिन हुने बाँके निर्वाचन कार्यालय प्रमुख रमा पन्तले बताइन् । ‘सदर मतको १० प्रतिशतभन्दा कम ल्याउने उम्मेदवारको धरौटी फिर्ता हुँदैन, यो वैधानिक प्रावधान हो,’ उनले स्पष्ट पारिन् ।

कांग्रेस बाँकेका पूर्वसभापति सनत रेग्मी कमजोर उम्मेदवार उठाएकाले यो परिणाम आएको दाबी गर्छन् । ‘राईको साम्राज्य चल्न दिने कि विकल्प रोज्ने भन्ने विषयमा कांग्रेसको मन मात्र होइन, मत पनि बाँडियो,’ उनले भने, ‘कांग्रेस उम्मेदवारले कांग्रेसीकै भोट पाएनन् । त्यसैले शर्मनाक पराजय बेहोर्नुपर्‍यो । राम्रो उम्मेदवार उठाएको भए परिणाम बेग्लै आउँथ्यो ।’

तत्कालीन सभापति कोइरालापछि कांग्रेसले यस क्षेत्रमा बलियो उपस्थिति जनाउन नसकेको रेग्मी पनि स्विकार्छन् । ‘२०५१ सालमा गणेशमान सिंह नै स्वयं कांग्रेस हराउन लाग्नुभयो,’ उनले भने, ‘मधेस आन्दोलनको रापमा पनि कांग्रेसले हार बेहोर्नुपर्‍यो । सुशील कोइरालापछि कांग्रेसले आफैंले आफैंलाई भोट हाल्न पाएको छैन ।’ अब पार्टीले प्रभाव क्षेत्र कायम राख्न संगठन मजबुत बनाउन सक्रिय हुनुपर्ने उनले सुझाए ।

कांग्रेस महासमिति सदस्य महेन्द्र मल्लले पार्टीको आन्तरिक द्वन्द्वका कारण हार बेहोर्नुपरेको औंल्याए । ‘कनिष्ठ उम्मेदवारलाई टिकट दिइएपछि भोटरमा आएको नैराश्यको परिणाम हो यो,’ उनले भने, ‘जुन पार्टीका संस्थागत क्रियाशील सदस्य मात्रै यस क्षेत्रमा १४ हजार छन्, अझै ५ दलीय गठबन्धनबाट जाँदा पनि त्यही पार्टीको उम्मेदवारले ४ हजार मात्रै भोट पायो । केन्द्रले आफ्नो मान्छे भनेर टिकट दिँदाको परिणाम हो ।’

भूगोलको दायराका कारण पनि मत परिणाममा फराकिलो अन्तर देखिएको कांग्रेसकी अर्की महासमिति सदस्य माया पुनले सुनाइन् । ‘२०७४ अघि जानकी गाउँपालिका क्षेत्र–२ अन्तर्गत थियो, संघीयता कार्यान्वयनसँगै त्यो रहेन । डुडुवा र उपमहानगरका संगठित मतदाताले पनि हाम्रा उम्मेदवारलाई सहयोग गरेनन्,’ उनले भनिन्, ‘पार्टीको आन्तरिक द्वन्द्व मतमा प्रकट भयो । यो निकै दुर्भाग्य हो ।’