नेपालगन्ज — बबई सिँचाइ आयोजनाको सहायक नहर किसानको खेतखेतमा पुगेको छ । तर, रोपाइँ गर्ने समयमा नहरमा पानी नबग्दा किसान आक्रोशित बनेका छन् । किसानहरू ट्युबवेल, खल्डाखुल्डीको पानीले जेनतेन रोपाइँ गर्ने प्रयास गरिरहेका छन् । खेत काटेर नहर बनाउन दिए पनि रोपाइँ गर्ने बेला सिँचाइ गर्न नपाएपछि किसान आक्रोशित बनेका हुन् ।

‘खेतीयोग्य जमिन काटेर नहर बनाउन दियौं । तर, यो त नाम मात्रैको भयो । चाहिएका बेला कहिल्यै सिँचाइ गर्न पाइँदैन,’ बर्दियाको बढैयाताल गाउँपालिका–५ का किसान रामकृष्ण चौधरीले भने, ‘जब भारी वर्षा सुरु हुन्छ, तबमात्र नहरमा पानी आउँछ ।’

लामो समयसम्म वर्षा नहुँदा बर्दियाका किसानले रोपाइँ गर्न पाएका छैनन् । जिल्लाको पूर्वी क्षेत्रमा रोपाइँ सुरु नै भएको छैन । बर्दियाको ३६ हजार हेक्टर जग्गामा सिँचाइ गर्ने उद्देश्यले बबई सिँचाइ आयोजना सुरु गरिएको हो । बबई नदीभन्दा पूर्वमा करिब १९ हजार र पश्चिममा २१ हजार जग्गा सिँचाइ गर्ने लक्ष्य राखिएको छ । तर, किसान सिँचाइबाट बञ्चित हुँदै आएका छन् । आयोजनामा १८ अर्ब ९६ करोड ३० लाख ४४ हजार लागत लाग्ने र आर्थिक वर्ष ०७९/८० सम्ममा सम्पन्न गर्ने लक्ष्य छ । ‘नहर बनेको छ । तर, नहरमा पानी नबग्दा रोपाइँ गर्न समस्या भइरहेको छ,’ बाँसगढी नगरपालिकाको मोतीपुरका किसान वसन्त चौधरीले भने, ‘पानी परेको छैन । नहर सुक्खै छ । अनि, रोपाइँ कहाँबाट गर्ने ?’

नहर निर्माण गर्दा परम्परागत कुलो मासिएको छ । नहर बन्नुअघि स्थानीय किसानले परम्परागत कुलोबाट सिँचाइ गर्थे । १५ वर्षअघि आयोजनाको डीपीआर तयार गरिएको थियो । बबई नहर आयोजनाले आर्थिक वर्ष ०६१/६२ मा नहर बनाउने काम सुरु गरेको हो । बबई सिँचाइ आयोजना बर्दियाका सूचना अधिकारी रामकृष्ण घोरासैनीले नदीमा पानीको मात्रा कम भएकाले नहरमा पानी नभएको बताए । उनले बबई नदीको थोरै पानी नहरमा छोडिएको सुनाए । ‘खोलामा पानी छैन । भएको पानी पूर्व र पश्चिम दुवैतर्फ छाडेका छौं । नहरमा छाडिएको पानी लुटालुट छ,’ उनले भने, ‘यताबाट छाडिएको पानी तलका किसानको खेतसम्म पुग्नै पाएको छैन । माथिकै किसानले नहर बन्द गरेर सिँचाइ गरिरहेका छन् ।’ उनले नहरको पानी माथिकै किसानले राति थुनेर सिँचाइ गरिरहेको बताए । ‘अब पालैपालो सिँचाइ गर्न मिल्ने गरी नियम बनाउँछौं,’ उनले भने ।

गत वर्ष पूर्वी क्षेत्रको नहरमा पानी छाडिएको थियो । आयोजनाका अनुसार मूल गेटबाट बबईको पानी पश्चिम २८ किलोमिटर र पूर्वी क्षेत्रको ३४ किलोमिटर दूरीसम्म नहरमा पानी पुगेको थियो । हाल बबई नहरमा पानीको मात्रा निकै कम छ । वर्षाका बेला नदीमा पानीको मात्रा ३० क्युसेक्ससम्म हुन्छ । अन्य समयमा ५ क्युसेक्स पानी बबईमा बग्छ ।

आयोजनाका अनुसार ९१ किलोमिटर मूल नहर निर्माण भइसकेको छ । शाखा र उपशाखा नहर ३ सय १३ किलोमिटर निर्माण भएका छन् । बबई सिँचाइ आयोजनाका लागि आवश्यक पर्ने पानीका लागि भेरी बबई डाइभर्सन आयोजना सुरु गरिएको छ । पहिलोपल्ट भेरीबाट बबई नदीमा ८ देखि १० घनमिटर प्रतिसेकेन्ड पानी छोडिएको थियो । भेरी बबई डाइभर्सनको पानीले बर्दियामा बाह्रै महिना सिँचाइ हुने लक्ष्य छ । भेरीको पानी सुरुङमार्फत बर्दियाको चेपाङस्थित बबई नदीमा खसाउने तयारी छ ।

मूल गेटको पूर्वीतर्फको पदनहा, बानियाभार, मगरागाडी, धधबार, महमदपुर, कालिका, मैनापोखर, सोरहवा, जमुनी र बाँसगढी र पश्चिमतिर नेउलापुर, बगनाहा, ढोढरी, सूर्यपटुवा, ठाकुरद्वार, मधुवन नगरपालिका र गुलरिया नगरपालिकामा समेत सिँचाइ हुने आयोजनाको दाबी छ । तर, निर्माणको काममा ढिलाइ र निर्माण भइसकेका संरचनाहरू भत्किँदै गएका कारण आयोजनाको काम दिन–प्रतिदिन पर धकेलिँदै गएको छ ।