डाँडामा कृषि पर्यटन केन्द्र

७० रोपनीमा फैलिएको फार्ममा अण्डा र मासुका लागि ३० हजार कुखुरा पालिएका छन् । २५ वटा भैसी छन् । दैनिक त्यहाँ दूध सन्धिखर्क पुर्‍याइन्छ । २० रोपनीमा मौसमी तथा बेमौसमी तरकारी खेती गरिएको छ । ५ वटा टनेल भित्र गोलभेडा लटरम्म फलेका छन् । कम्पोष्ट मल उद्योग छ । यतिबेला बारीमा बेथेको साग, काउली, आलु, सिमी उत्पादन गरिएका छन् ।

करिब १० किमी टाढाबाट पानी ल्याएर टयांकीमा संकलन गरिएको छ । त्यसबाट सिचाइँ गर्छन् । भाडामा लिएको ८० मध्ये दस रोपनीमा घाँस उत्पादन गरिएको छ । मुलाको गुन्द्रक तयार गर्दैछन् । ‘काठमाडौंलगायत सहरका ठुला होटलमा गुन्द्रुकको माग छ,’ फार्म सञ्चालक विष्णुप्रसाद भुसालले भने, ‘अब गुन्द्रुक उद्योग खोल्छु ।

जाडो छल्न धेरैले गुन्द्रक (सिन्की) रुचाउँछन् । सिन्की बनाएर बिक्री गर्न यसपाली मुला उत्पादन गरें, माग धेरै भएमा अझै धेरै मूला खेती गर्ने तयारी छ ।’ उनी हिमालयन बोडिङ स्कुलका सञ्चालक, हिमालयन सहकारीका अध्यक्ष हुन् । तरकारी जोन कार्यक्रमका जिल्ला सचिव भुसालले तीन सय बोट कफी खेती गरेका छन् ।

‘बन्जर डाँडो बारी बनाएँ,’ उनले भने, ‘एक वर्ष मिहेनत गरेर मलिलो बनाएँ, धेरै दुःख गरेपछि अहिले उत्पादन राम्रो भयो ।’ कुखुरा, तरकारी, कफी र दूधबाट वर्षमा ४० लाख रुपैयाँको कारोबार भइरहेको उनले बताए । ५ वर्ष दुःख गरेपछि फार्मको रुपमा विकास गर्न उनी सफल भए । चार जनाले प्रत्यक्ष रोजगारी पाएका छन् ।

खेतीयोग्य जमिन बाँझो राखेर तराइ र सहरमा बसाइँ सर्ने एवं वैदेशिक रोजगारीमा जाने युवा समेत उनले परिुश्रमप्रति आकर्षित छन् । ‘कुखुराको मल, कम्पोष्ट र गडौंले मल राखेपछि बारी मलिलो हुँदोरहेछ,’ उनले भने, ‘त्यसमा गहुँतले त तेब्बर उत्पादन हुन्छ ।’ फार्मबाट उनको घर ८ किमी टाढा छ । पति पत्नी फार्ममै बस्छन् ।

विहान भैसी दुहुने, गोबर पन्छाउनेदेखि भैसीको स्याहारमा व्यस्त हुन्छन् । दिनभरिका लागि काम अर्‍हाएर उनी दिउँसो विद्यालय जान्छन् । पत्नि इन्दिरा स्टेशनरी पसल संचालन गर्छिन् । साँझ फर्केर तरकारीमा काम गर्छन् । कुखुराको रेखदेख गर्छन् । एउटा टनेलबाट ६० हजार रुपैयाँ भन्दा बढीको गेलभेडा उत्पादन हुन्छ । हिमालयन बचत तथा ऋण सहकारी संस्था संचालन गरेका छन् । सहकारीबाट केही युवालाई कृषिमा लगाएका छन् ।

आठ जना वैदेशिक रोजगारीबाट फर्किएका युवाले कुखुरा फार्म, तरकारी उत्पादन र दूध बिक्रीको लागि गाइभैसी पालेका छन् । ‘कृषिमा हात हाल्नुको कारण आम्दानी गर्नु हो,’ उनले भने, ‘खेतीयोग्य जमिन बाँझै छाड्ने र बस्ती छाडेर जानेक्रम बढ्दो भएपछि मैले पाखोबारीबाटै मनग्य आम्दानी गर्न सकिन्छ भन्ने सन्देश दिन खोजेको हुँ ।’