दिउँसो सुनसान, मध्यरातमा ठेलमठेल

रूपन्देहीको बुटवल–१४ की केशरा पाण्डेय तीन वर्षपछि तालमा मेला भर्न पुगेकी थिइन् । आफूले चिच्चाएर भाकल गरेको पुगेपछि पुन: तालमा आएको उनले बताइन् । उनी तेस्रो पटक यसरी चिच्चाएर वर माग्न आएकी हुन् । ‘मैले मागेको वर पूरा भयो अनि पुन: आएकी हुँ,’ उनले भनिन्, ‘पहिला भन्दा धेरै सहज भए पनि अहिले भीड अत्यधिक बढेको छ ।’ उनले पनि झोलुङ्गे पुल र मोटरबाटो व्यवस्थापनमा स्थानीय तह र मन्दिर व्यवस्थापन समितिले ध्यान दिनुपर्ने बताइन् ।

अर्जेल र पाण्डेयमात्र होइन, शनिबार, आइतबार र सोमबार ताल क्षेत्रमा मध्यरातमा अत्यधिक भीड लाग्यो । दिउसोमा सुनसानजस्तै बनेको ताल क्षेत्रमा बेलुकी पखबाट मान्छेको धुइरो नै लागेको हो ।

चिच्चाएर वर माग्दा मनले चिताएको पुग्छ भन्ने धार्मिक विश्वास सत्यवती तालमा छ । चुरे र महाभारत क्षेत्रको सिमानामा पर्ने यहाँ सानो ताल छ । यति मात्र होइन, सत्यवती बाजे र बज्यैको मन्दिर पनि छ । ताल क्षेत्रमा तीनपटकसम्म कराउँदै वर माग्दै चिच्चाएर घुम्ने गरिन्छ । तिनाउ गाउँपालिका–४, कोलडाँडा सत्यवती जंगलको यस तालमा कात्तिकमै पूर्णिमा परेका बेला बढी भीड लाग्ने गर्छ । यहाँ दिउँसोमा भन्दा मध्य रातमा भीड लाग्छ । रातिमा चिच्चाएर वर माग्दा पाइने जनविश्वास छ । मध्य रातमा जोग परेका बेलामा सत्यवती बज्यैले मागेको वर पुर्‍याइदिने भएकाले नै आएको कास्की, पोखराकी रञ्जना क्षत्रीले बताइन् । उनले भनिन्, ‘गाउँका धेरै जना आएर मनोकामना पूरा भएको बताएपछि म पनि आएकी हुँ ।’

मन्दिर व्यवस्थापन समितिका अनुसार विगतका वर्षमा भन्दा यस वर्ष दुई रात अत्यधिक भीड बढ्यो । सत्यवती ताल र मन्दिर दर्शन गर्न झन्डै तीन घण्टा उकालो चढ्नु परेको रूपन्देहीकी विष्णु डुम्रेले बताइन् । ‘दिउँसो भन्दा बेलुकी र राति थामिनसक्नु भीड देखियो,’ उनले भनिन्, ‘राति र बिहानसम्म नै भीड लाग्दो रहेछ ।’

सयौंको संख्यामा लाइन लागेर चिच्याउँदै मेला भर्न राजमार्गदेखि ठाडै उकालो चढेर आएको वडाध्यक्ष दानबहादुर गाहाले बताए । कोलडाँडा सत्यवती मन्दिर र ताल परिसरमा परम्परागत रूपमा मेला लाग्ने गर्छ । भाकल अनुसार पूजा गर्ने, बलि चढाउने र परेवा उडाउने गर्छन् ।

नजिकै रहेको सत्यवती तालमा पाती, बाँसको लिंगो गाडेर पूजा गर्ने चलन छ । ‘ताल र मन्दिर वरपर बिजुली बत्ती जडान, सरसफाइ र बाटोको बीचबीचमा सूचनामूलक बोर्डसमेत राखिएका छन्,’ समितिका सचिव लालबहादुर दर्लामीले भने । विगतका वर्षमा भन्दा यस वर्ष धेरै श्रद्धालुले सत्यवती बज्यैको दर्शन गरेका छन् । एक लाखभन्दा बढी श्रद्धालु तालमा पुगेको आयोजकको दाबी छ ।

धार्मिक महत्त्वकै कारण पाल्पाका साथै रूपन्देही, स्याङ्जा, गुल्मी, अर्घाखाँची, नवलपरासी, कपिलवस्तु, दाङ, कास्की, काठमाडौंलगायत भारतका गोरखपुर, लखनउ, नौतनहवाबाट समेत यहाँ मेला भर्न आएका थिए । सत्यवती माई कानले नसुन्ने भन्ने जनविश्वास रहेको हुँदा त्यहाँ गई बेस्मारी चिच्याएर वर माग्नुपर्ने जनविश्वास छ । चिच्याई चिच्याई वर मागेपछि पछाडि नफर्केर घरतिर लाग्ने चलन रहेको समितिका पूर्वअध्यक्ष तथा पूजा व्यवस्थापन समितिका संयोजक सुनवीर गाहाले बताए ।

प्रदेश ५ का उद्योग, वन, वातावरण तथा पर्यटन मन्त्री लीला गिरीसमेत पूर्णिमाको अवसरमा तालमा पुगेको तिनाउ गाउँपालिका अध्यक्ष ओमबहादुर घर्तीले बताए । गाउँपालिकाले यस वर्ष सत्यवती तालमा लाग्ने मेलाको जोग (साइत) परेकाले पूर्णिमाको दिन मंगलबार स्थानीय बिदा दिएको प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत ज्ञानुराम पनेरुले बताए ।

रामघाटमा पनि घुइँचो

कपिलवस्तु । ऐतिहासिक महत्त्व बोकेको रामघाट मेला भर्न मंगलबार श्रद्धालु भक्तजनको घुइँचो लाग्यो । कात्तिक शुक्ल पूर्णिमाका दिन कपिलवस्तु नगरपालिका–३, वाँणगंगा नदीको रामघाटमा मेला लाग्छ ।

बिहान रामघाटमा स्नान गरी नजिकैको रामजानकी मन्दिरमा पूजाआजा गर्नेको लामो लाइन थियो । भारतको बस्ती र सिद्धार्थनगर जिल्लाबाट पनि भक्तजन आएका थिए । त्यस्तै दाङ, रूपन्देही, अर्घाखाँची र पश्चिम नवलपरासीसम्मका श्रद्धालु भक्तजनको मेलामा भीड लागेको रामजानकी मन्दिर व्यवस्थापन समिति अध्यक्ष कमलेश शुक्लाले बताए । मन्दिर वरिपरि र नदी किनारमा रातभर जाग्राम बसेर ढोल, तासा, खैजडी, झाँज र हारमोनियम बजाउँदै भजन–कीर्तन र चुड्का भन्दै बसेका थिए । सुन्नेको पनि उस्तै भीड थियो । त्रेता युगमा भगवान राम वनवास जाने क्रममा रामघाट आइपुग्दा उनलाई पानी प्यास लाग्यो । त्यसपछि अर्जुनले वाँण हानेर पानी निकालेको धार्मिक किंवदन्ती रहेको अवधी लोककला विशेषज्ञ विक्रममणी त्रिपाठीले बताए । ‘त्यही भएर यो ठाउँको नाम रामघाट भयो,’ उनले भने, ‘त्यसकारण रामघाटलाई सबैले श्रद्धा र पवित्र मान्छन् ।’

मेलाका दिन घाटमा स्नान गरी रामजानकी मन्दिरमा पूजाआजा गर्नाले मनोकांक्षा पूरा हुने भारतको चिल्हियाबाट आएका श्यामदास नाउले बताए । कतिपयले रामघाटमा स्नान गरी नदी छेउमा गौदान गरेका थिए । गौदान गरे मनोकांक्षा पूरा हुने जनविश्वास रहेकाले धेरै भक्तजन यहाँ गौदान गर्न आउने गरेको पण्डित कृष्णकुमार मिश्रले बताए ।