नपाक्दै भाँचिए मकै

‘भाँच्न लागेका मकैका बोट हरियै छन् । घोगाको पोस्कर आधा मात्रै पाकेको छ,’ उनले भने, ‘भित्र मकैका दाना पुरै छिप्पिसकेका छैनन् । नङ गाड्दा दूध आउँछ । बाँदरलाई खुवाउनुभन्दा बरू काँचै भाँच्न ठीक लागेर हरियै भाँच्न लागेका हौं ।’

सन्धिखर्क नगरपालिका ४, वाङलाकी मुना अधिकारीको बारीमा वर्षमा ८ मुरी मकै फल्थ्यो । पोस्करसितै सोलीमा राखेर हिउँदमा बल्ल मकै छोडाउँथिन् । फुर्सदका बेला मकैका दाना छुट्याएर सुकाउने र मिलमा लगेर पिसेर आफूहरूले आटो खाने र भैंसीलाई कुँडो खुवाउने गर्थिन् । ‘२ वर्षअघिसम्म असार/साउनसम्म पुराना मकैको आटो खाइन्थ्यो । अहिले त पुस/माघमै सकिन्छ,’ उनले भनिन्, ‘घोगा राम्ररी नपाक्दै भित्र्याएपछि दाना चाउरी पर्छन्, किरा लागेर आधा खाइदिन्छ र आटो, पिठो पनि खाँदा स्वादिलो हुँदैन ।’

घोगा छिप्पिंदासम्म त बारीमा मकै नै रहँदैन । ‘घरमा छोराछोरी र ममात्रै छु, श्रीमान् विदेश हुनुहुन्छ, बिहानभर खाना पकाएर नानीबाबुलाई स्कुल पठाउनै ठिक्क हुन्छ,’ उनले भनिन्, ‘बिहानदेखि साँझसम्म बारीमै चौकीदारी गर्दा छोराछोरीको हेरचाह कसले गरिदिने ? बाँदरलाई खुवाएर बारी रित्याउनुभन्दा काँचै घोगा भित्र्याए जितिन्छ भनेर भाँच्न थालेकी हुँ ।’

एउटा/दुईवटा मात्रै बाँदर छैनन् । ठूलै बगाल छ । कति बेला कताबाट पसेर मकै खाइदिन्छ भन्ने चिन्ता छ । बाँदर रुखमा बस्छ । जंगलमा लुकेर बसेको बाँदरलाई लेखेटन सम्भव छैन । ‘बाँदरको बिगबिगीले हैरानै पारेको छ,’ छत्रदेव मढेलचौरका कृष्ण पाण्डेले भने, ‘बारीको छेउमा कपडाको नक्कली मान्छे बनाएर राखेका छौं । झ्याप्पै बारीमा बाँदर पस्न नसकोस् भनेर । बारीमा मान्छे नदेखे पसेर छिनभरमै नोक्सान गरिहाल्छ ।’

यो दुःखबाट आजित भएरै बारीबाट काँचै मकै भाँच्न सुरु गरिएको उनले बताए । असोजतिर भाँच्ने समय हो । त्यतिबेला मकैको बोट पूरै सुकेको हुन्छ । घोघाको दाना छिप्पेको हुन्छ । तर, बाँदरले खाइदिने डरले अहिले नै भाँच्न सुरु गरेको उनको भनाइ छ । घरदेखि टाढा जंगल र खर्‍यानको नजिकका बारीका मकै अहिले नभाँच्ने हो भने असोजसम्म एउटा घोगा पनि देख्न नपाइने उनले सुनाए ।

छिप्पिसकेका दाना घाममा सुकाएपछि किरा लाग्दैन । आधा काँचो मकैमा चिलेसा, ढुसी लाग्ने गर्छ । मकै मात्रै नभएर बारीका फर्सी, सिमी, बोडी, घिरौलालगायत तरकारी पनि बाँदरले नोक्सान गरिदिने वाङलाका भुवन श्रेष्ठले बताए । हिउँदे बाली पनि खाइदिन्छ । वर्षदिन दुःख गरी ६ महिनालाई खान पुग्ने अन्नबाली नै बाँदरको आहारा भएपछि गाउँमा बस्न गाह्रो भएको उनले सुनाए ।