कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
२०.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५७

गाउँमा ऐंचोपैंचो चल्न छाड्याे

वीरेन्द्र केसी

अर्घाखाँची — पाणिनि गाउँपालिका मैदानकी ६७ वर्षीया पुनकला विक दुर्गाफाँट खेतमा धानको बीउ उखेल्दै थिइन् । गुन्यो, चोलो, रातो पटुकी बाँधेर हिलोमा बीउका मुठा धान रोप्दै गरेका छोरीबुहारीलाई दिँदै भनिन्– छिटोछिटो रोप्नु है ।

गाउँमा ऐंचोपैंचो चल्न छाड्याे

‘छिमेकबीच महिनौं दिनसम्म आलोपालो रोपिन्थ्यो,’ धान रोपेको विगत सुनाउँदै उनले भनिन्, ‘सनाइको तालमा वाली गीत गाइन्थ्यो, गुन्द्रुकको आचार, सेलरोटी खाएर रमाइलोसित रोपाइँ सक्थ्यौं ।’


छिमेकीबीच सल्लाहमा पैंचो गरेरै रोपाइँ हुन्थ्यो । बालकदेखि वृद्धसम्मका असार महिनाभरि खेतमै हुन्थे । अचेल त्यस्तो छैन । पैंचो गर्ने चलन हरायो । एकआपसमा सहयोगी भावना छैन । घरमा काम गर्ने कोही छैनन् भने खेत बाँझै हुन्छ । ‘खेतमा मार्सी, अनादी, लामे, बास्मती जातको धान रोपिन्थ्यो । खानलाई मिठो र स्वादिलो हुन्थ्यो,’ उनले भनिन्, ‘अहिले हाइब्रिड रोपिन्छ । खानलाई मिठो हुँदैन । रैथाने धानको बीउ मासियो । धेरै उब्जनी गर्न बीउ बदलियो । तर, खानलाई पटक्कै स्वादिलो छैन ।’ आफूले असारमा १५ जना छिमेकीको खेत रोप्ने गरेको उनले सुनाइन् । ‘त्यसपछि उनै १५ जना मेरो खेत रोप्न आउँथे । एकै दिनमा रोपाइँ सकिन्थ्यो,’ उनले भनिन्, ‘अहिले त खेताला नै नपाएर सकस छ ।’


उनका अनुसार खेत रोप्दा खाइने खानाको परिकार पनि अहिले बदलिएको छ । चाउचाउ खाएर धान रोपिन्छ । गोरुको सट्टा हाते ट्याक्टर भित्रिएका छन् । गोठमा एक हलगोरु सबैले पाल्थे । अहिले खोजेर भेट्टाउन मुस्किल भएको उनले सुनाइन् ।


४५ वर्षीया भीमकला भुसालका दुई छोरा विदेशमा छन् । बुहारी सदरमुकाममा छन् । नातिनातिना पढाउन भनेरै बसेका बुहारीहरू दसैंमा मात्रै घर फर्किने उनले बताइन् । ‘खेत रोप्दा र धान स्याहार्दा पनि आउँदैनन्,’ उनले भनिन्, ‘उनीहरू नआए पनि सकेजति काम गरेकै छु । नसक्दाको दिन देखा जायगा ।’


टारी खेत बाँझियो । छिमेकमा धान रोप्ने खेताला खोज्दा पाइँदैनन् । ‘खेताला पाइए एकै दिन धान रोपाइँ सकिन्थ्यो, तीन दिन भयो अझै सकिएको छैन,’ उनले भनिन् । धान रोप्दा र भित्र्याउँदा काम धेरै हुन्छ । गोरु नपाइएर ट्याक्टरले हिल्याउँदै धान रोप्दै गरेको उनले बताइन् । गोरु र खेताला नपाइँदाको पीडा उनलाई नमिठो लागेको छ । ‘पहिले घरमा एक हल गोरु र लैना/बकेर्ना भैंसी कहिल्यै टुटदैनथे,’ उनले भनिन्, ‘अचेल गाउँमा दूध खोजेर पनि पाउन मुस्किल छ ।’


मथुराबेशीमा गोपाल खनालले ७ रोपनी खेतमा रोपाइँ एकै दिन भ्याउँथे । तर, खेताला अभावमा ३ दिनसम्म पनि रोपाइँ सकेनन् । ‘काम गर्ने जनशक्तिको अभाव नै मुख्य कारण हो,’ उनले भने, ‘खेत बाँझै छाडन मनले मानेन, जति दिन लागे पनि रोपाइँ त गर्नुपर्‍यो नि !’ गोरु पाइँदा धान रोप्ने खेताला नपाइने र खेताला पाएको दिन गोरु नपाइने समस्या भोगेको उनले सुनाए ।


महिला खेतालाले दिनको २ सय र पुरुषले ४ सय रुपैयाँ लिएर धान रोपाइँ गरेको सोही गाउँकै गीता खनालले बताइन् । खेताला र गोरु अभावले बर्सेनि खर्च बढो रहेको उनले सुनाइन् । समथर खेतमा ट्याक्टरले हिल्याए पनि अलि असहज ठाउँमा ट्र्याक्टर पुग्न नसक्दा कृषकलाई अझै मुस्किल परेको उनको भनाइ छ ।


‘यस्तै हो भने खेत बाँझै छोडने दिन आउन धेरै समय नलाग्ला,’ उनले भनिन्, ‘ब्याड राख्नेदेखि धान भित्र्याउनेसम्म खर्च जोड्दा पसलबाट चामल किन्न सस्तो पर्ने देखियो ।’ युवाको ध्यान कृषितिर भन्दा वैदेशिक रोजगार, पेसा, व्यवसायतर्फ बढी भएकाले उब्जनी पनि घटदै गएको छ । सुख सुविधा रोज्दै सहरतिर बसाइँसराइ पनि अर्को कारण हो । वैदेशिक रोजगारमा भएका परिवार छोराछोरी पढाउन सहरमा डेरा गरी बस्दा खेताला नपाइएका हुन् ।


धानमा रासायनिक मल मात्रै प्रयोग गर्दा उब्जनी पनि थोरै र खेतको माटो बिग्रँदै गएको शीतगंगा–७, दमारबेसीका हिमलाल बेल्वासेले बताए । ‘सबैले धान रोपिसके तर मेरो खेत बाँझै छ,’ उनले भने, ‘न गोरु पाइन्छन् । न खेताला । खेती गरेर खान दुःख हुन थाल्यो ।’

प्रकाशित : श्रावण २, २०७६ ०९:४५
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?