कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
२१.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५३

आर्थिक संकटमा महिला विद्यालय

अमृता अनमोल

बुटवल — बुटवलमा संचालित साधना महिला विद्यालय अहिले आर्थिक संकटमा परेको छ  । शिक्षकलाई खुवाउने तलब जुटाउन विद्यालयलाई हम्मेहम्मे छ  ।

आर्थिक संकटमा महिला विद्यालय

सानो उमेरमा पढ्न नपाएका महिलाको अधुरो शिक्षा पूरा गर्न १३ वर्षअघि विद्यालय खोलिएको थियो । ‘अधुरो शिक्षा पूरा गरौं, पढ्नलाई उमेरले छेक्दैन’ भन्ने नारासहित विद्यालयमा १३ वर्षे किशोरीदेखि ६५ वर्षसम्मका आमा अध्ययनरत छन् ।


विद्यालयमा कक्षा १० सम्म पढाइ हुन्छ । यसका लागि १२ शिक्षक/कर्मचारी कार्यरत छन् । यसमध्ये दुई जना मात्रै सरकारी दरबन्दीका हुन् । १० शिक्षकलाई विद्यालयले आन्तरिक स्रोतबाट तलब खुवाउनु पर्छ । तलब दिन विद्यालयको नियमित स्रोत छैन ।

चन्दा र स्वैच्छिक सहयोगबाट तलब खाएका छन् । विद्यालय संचालक समितिकी अध्यक्ष सावित्रा अर्यालले विद्यालयको अवस्था कमजोर देखेर शिक्षकले समेत स्वयंसेवककै रूपमा काम गरेको बताइन् । ‘सबै कुरामा महँगी बढेको छ । सधैं शिक्षकलाई आनामानामा काम गराउन गाह्रो छ,’ उनले भनिन्, ‘स्रोत नहुँदा उनीहरूलाई तलब दिन पनि अहिले समस्या छ ।’


विद्यालयका शिक्षक धेरै स्नातक र केही स्नाकोत्तर तह उत्तीर्ण छन् । उनीहरूमध्ये धेरैले मासिक तलब आठ हजार रुपैयाँ मात्रै बुझ्ने गरेका छन् । मावि तहका शिक्षकले पनि प्रावि तहको तलब पाएका छैनन् । त्यो पनि बेलामा पाउँदैनन् । एक शिक्षक र एक कर्मचारी उक्त विद्यालयबाटै एसईई गरेका विद्यार्थी हुन् । विद्यालयको सहयोगका लागि भन्दै उनीहरू न्यून तलबमा काम गरेका छन् ।


बुटवल उपमहानगरपालिकाले दिएको जग्गामा विद्यालयले दुईतले भवन बनाएको छ । त्यसमा १३ कोठा छन् । भवन बनाउँदा र शैक्षिक संरचना बनाउँदा १ करोड २५ लाख रुपैयाँ खर्च भएको छ । त्यसमध्ये ४० लाख मात्रै सरकारी तहबाट सहयोग भएको हो । धेरैपटक धाएपछि यस क्षेत्रका सांसद विष्णु पौडेलको संसद् विकास कोष, साबिक जिल्ला विकास समिति र उपमहानगरपालिकाबाट उक्त रकम जुटाएको विद्यालयकी प्रधानाध्यापक विष्णु कुँवरले बताइन् ।


भवन अलपत्र परेपछि महिला रकम जुटाउन स्थानीय उद्योगी, व्यवसायी र नागरिक अगुवासँग पनि गएका थिए । करिब २५ लाख स्वैच्छिक चन्दाबाट उठेको थियो । ‘भवन बनाउँदाकै ऋण तिरेर अझै सकिएको छैन । अहिल्यै कोठा अपुग भएकाले विद्यालयका लागि थप संरचना बनाउनु पर्ने भएको छ,’ विद्यालयकी प्रधानाध्यापक कुँवरले भनिन्, ‘कुन निकायलाई गुहार्ने हो, अलमल छ ।’


विद्यालयमा करिब २ सय विद्यार्थी अध्ययनरत छन् । विद्यालय संचालनमै समस्या परेपछि अहिले विद्यार्थीले समेत स्वैच्छिक सहयोग दिन थालेका छन् । सम्पन्नले वार्षिक ३ हजारसम्म सहयोग गरेका छन् । मध्ययमले वार्षिक १ हजार दिएका छन् । तर, धेरै विद्यार्थी विपन्न परिवार र मजदुरका छन् ।

उनीहरूलाई उल्टै शैक्षिक सामग्रीसमेत विद्यालयले उपलब्ध गराएको छ । विपन्नका साथै हिंसामा परेका महिलाले समेत विद्यालयमा पढ्छन् । त्यस्ता कतिपयलाई विद्यालयमै खाना खाजा खुवाउन र हिंसाविरुद्ध वकालत गर्नसमेत सघाउनु परेको विद्यालयमा लेखा समेत हेर्ने जिम्मा पाएका मावि तहका शिक्षक दुर्गादत्त घिमिरेले बताए ।


शिक्षा नहुँदा महिलाको आत्मनिर्भरता, रोजगारी र अवसरका धेरै बाटा बन्द भएको देखेपछि बुटवलका महिलाले १३ वर्षअघि विद्यालय खोलेका थिए । नागरिक अगुवा सावित्रा अर्यालको अगुवाइमा ५० जना महिलाले सार्वजनिक गुठीद्वारा विद्यालय स्थापना गरेका थिए ।

अहिले संस्थापक सदस्य ७५ जना पुगेका छन् । विद्यालय गुठीको सट्टा सामुदायिक बनेको छ । सामुदायिक विद्यालय बनाए पनि शिक्षक दरबन्दी नदिंदा विद्यालय संचालनमा थप जटिलता भएको हो । अहिले विद्यालय संचालन तथा व्यवस्थापनको जिम्मा स्थानीय तहमा गएको छ ।


तर, विद्यालयको सबै आवश्यकता स्थानीय तहले पूरा गर्न नसक्ने जनाइसकेको छ । नगरप्रमुख शिवराज सुवेदीले विशेष खालको विद्यालय भएकाले साधना महिला विद्यालयलाई कसरी सहयोग गर्ने भन्ने छलफलमै रहेको बताए । ‘दिदीबैनीहरूले निकै समस्या झेलेर राज्यले गर्नुपर्ने काम आफूहरूले गर्नुभएको छ । यस्तो भार सधैं धान्न सक्नुहुन्न,’ नगरप्रमुख सुवेदीले भने, ‘यस्ता विद्यालय संचालनमा स्थानीय तहको मात्रै भर पर्नुभन्दा प्रदेश र संघीय सरकारले पनि सहयोग गर्नुपर्छ ।’


निरक्षरता र अधुरो शिक्षाका कारण हुने महिला विभेद कम गरी शिक्षाबाट महिला सशक्तीकरण गर्ने विद्यालयको लक्ष्य छ । घर नजिकै महिला विद्यालय खुलेपछि आमा मात्रै होइन, हजुरआमा बनेका निरक्षरले पनि पढ्न पाएका छन् । बीचमै पढाइ छोडेका महिला र किशोरीले पुनः पढ्न थालेका छन् । अहिलेसम्म १ हजार ४ सय १० जनाले पढ्ने अवसर पाएका छन् । ६५ जनाले एसईई उत्तीर्ण गरेका छन् । त्यसमध्येका २७ जनाले कक्षा १२ पढेका छन् ।


१० जनाले त्यसमाथि पढै छन् । ३० जनाले पढाइ पूरा गरेर रोजगारी थालेका छन् । पढाइले रोकिएका महिलाले फरक विधामा आफ्नो क्षमता देखाएका छन् । ‘महिलाका लागि वरदान बनेको विद्यालयको ढोका कुनै दिन आर्थिक अभावमा बन्द गर्नुपर्ने हो कि भन्ने डर लाग्छ । यो हुन नदिन तीनै तहका सरकारसम्म कुरा पुर्‍याएका छौं,’ अध्यक्ष अर्यालले भनिन्, ‘कसैले पनि सहयोगको पक्का वचन दिएका छैनन् ।’

प्रकाशित : जेष्ठ १, २०७६ ११:०८
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?