कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
२०.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १५७

सुनसान माघी

बिहान नुहाई पुर्खालाई पूजा गरी दिदीबहिनीलाई तरूलको विशेष खाना ‘निस्रो’ दिने परम्परा
घनश्याम खड्का

म्याग्दी — मगरजातीको प्रमुख चाड माघे संक्रान्ति यस वर्ष पनि खल्लो रह्यो । सदरमुकाममा सांस्कृतिक झाँकीसहित गरिँदै आएको माघे संक्रान्ती पर्व यस वर्ष मगर संघले औपचारिकताका लागि सीमित पुर्ख्यौली समूहमार्फत ‘सरस्वती’ पूजा गरी मनायो । औपचारिक कार्यक्रम नगरे पनि जिल्लाका मगरले घर–घरमा वन तरुलको प्रसाद ‘निस्रो’ ले कुलदेवता र दिदीबहिनीको पूजा गरी माघे संक्रान्ति मनाए ।

सुनसान माघी

प्रकृति पूजक मगर जातिले माघे संक्रान्तिलाई मुख्य चाडको रूपमा मनाउँछन् । माघे संक्रान्ति बिछोड/बिदाइको पर्व पनि हो । माघे संक्रान्तिपछि ‘उभौली’ सुरु भएको मानिन्छ । हिउँदमा जाडो छल्न बेंसी झरेका मगरहरू छुट्टिएर आ–आफ्ना खर्कतर्फ गोठ लाग्ने हुँदा माघे संक्रान्ति उल्लासपूर्वक मनाउने र हिउँदमा माइती भेट्न आएका चेलीबेटीलाई वनको कन्दमूल खुवाई बिदाइ गर्ने पुर्ख्यौली चलन हो ।

‘माघे संक्रान्ति पर्व मनाउने पुख्यौली संस्कार थेग्न एक दिन भए पनि औपचारिकतामा सीमित थियो । यो कोरोना महामारीले त्यो पनि गर्न दिएन । सामूहिक पर्व मनाउन नपाए पनि घर–घरमा भने तरुलका परिकार खाएर उल्सासमय रूपमा मनायौं,’ नेपाल मगर संघ म्याग्दीकी अध्यक्ष डकमाया पाइजाले भनिन्, ‘युग फेरियो । संस्कार र संस्कृति पनि फेरिएको छ । पुर्खाले जे गरे त्यही गर्न सम्भव छैन । यो निरन्तर प्रक्रिया मात्र हो ।’

वनको कन्दमूल तरुलको परिकार बनाई चेलीबेटी पुज्ने र पितृ पूजा गरी मनाउने गर्छन् । पुस मसान्तमा दाजुभाइले ल्याएको वन तरुललाई राति पकाउने चलन छ । माघे संक्रान्तिको बिहान नुहाई पुर्खा (कुलकुलायन) लाई पूजा गरी दिदीबहिनीलाई तरुलको विशेष खाना ‘निस्रो’ दिने गर्छन् । महिला वनमा गई निस्रो खाँदै रमाइलो गर्ने र पुरुषले दिनभर धनुषकाँड (तारो हान्ने) खेल्ने परम्परा हो । तर पछिल्ला तीन वर्षदेखि कोरोना महामारीका कारण मगरहरूले सामूहिक रूपमा माघी मनाउन पाएका छैनन् । साँझ सबै एक ठाउँमा जम्मा भई ‘ख्याली’ गाउने परम्परा भए पनि पछिल्ला वर्ष सांस्कृतिक झाँकीसहित शुभकामना आदानप्रदान गरी मनाउने गरिन्थ्यो । पशुचौपायासहित जहाँ जे बाली पाक्छ त्यहीं नै बसोबास गरी अर्को बाली खान अर्को खर्क (खेतीफाँट) मा बसाइँ सर्ने, जाडो/गर्मी मौसमअनुसार गोठलाई लेक–बेंसी गर्ने परम्परालाई नै ‘उँधौली–उँभौली’ भन्ने गरिन्छ । फिरन्ते गोठ राख्ने (पशुचौपाया पाल्ने) र खेती गरिने फाँटअनुसार बस्ती सार्ने परम्परामा माघदेखि हिँउद सकिएकाले अब बिस्तारै बेंसी झरेका गोठहरू माथिल्लो क्षेत्रतर्फ लग्ने प्रचलन छ ।

यसैबीच म्याग्दी र कालीगण्डकी नदी दोभान बेनीमा परम्परादेखि लाग्दै आएको माघे संक्रान्ति मेला यस वर्ष पनि लागेन । सूर्य धनु राशि छोडेर मकर राशिमा प्रवेश गर्ने पहिलो दिन (माघ १) मा दोभानमा गई स्नान गरिन्थ्यो । यस वर्ष पनि कोरोना महामारीका कारण भीडभाड गर्न सरकारले रोक लगाएकाले बेनी दोभानमा स्नान गर्नेको संख्या नगन्य रह्यो । पछिल्ला केही वर्षदेखी म्याग्दी उद्योग संघ मातहतको महिला उद्यमी संघले माघे संक्रान्तिका दिन गर्ने सडक खाना महोत्सव पनि यस वर्ष मनाइएन ।

त्रिवेणीधाममा माघे संक्रान्ति

पूर्वी नवलपरासी– माघे संक्रान्तिका दिन शनिबार त्रिवेणीधाममा तीर्थालुको घुइँचो लागेको छ । कोरोना संक्रमणको प्रवाह नगरी बिहानैदेखि नेपाल र भारतका हजारौ तीर्थालु त्रिवेणीमा स्नान गर्न आएका हुन् । स्थानीय संदिप निगमका अनुसार तीर्थालुहरू नारायणी नदीमा स्नान गरेर गजेन्द्रमोक्ष दिव्यधाम मन्दिर परिसर, शिवघाट र अन्य मठमन्दिरमा पूजाआजामा व्यस्त भए । यसअघि ३ दिनअघिबाट माघे संक्रान्ति मेला लाग्ने गरेकोमा यसपटक संक्रान्तिकै दिन शनिबार मात्र भक्तजन आएका हुन । त्रिवेणीधामदेखि २ किलोमिटर उत्तरमा रहेको गजग्राहस्थित गजेन्द्रमोक्ष दिव्यधाममा रहेको मन्दिरको दर्शन र पूजाआजा गर्न श्रद्धालुको बिहानैदेखि ओइरो लागेको स्वामी कृष्ण प्रपन्नाचार्यले बताए । धार्मिक पर्यटकका लागि अवलोकन गर्न त्यहाँ शिशमहल (सिसैसिसाको महल) पनि रहेको छ । स्वर्णभद्रा, पूर्णभद्रा र नारायणी नदीको संगमस्थल त्रिवेणीधाममा स्नान गरेर दान गर्नाले पुण्य मिल्ने जनविश्वास छ ।

प्रकाशित : माघ २, २०७८ ०८:५६
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

बैंकमा लगानीयोग्य रकम थुप्रिएर साढे ६ खर्ब नाघेको छ। बैंकहरूले ब्याजदर घटाउँदासमेत कर्जा प्रवाह बढ्न नसक्नुको कारण के हो?