बाढीपहिरो पीडित : कोही त्रिपालमा, कोही छिमेकीका घरमा
पोखरा — बूढीगण्डकी नदी बस्तीतर्फ सोझिएपछि चुमनुब्री गाउँपालिका–३ सल्लेरिका चार घर बगाएको छ । जोखिम बढेपछि गाउँका सबै जना घर छाडेर पखेरामा त्रिपाल टाँगेर बसेका छन् ।
विस्थापित बनेकालाई ओतसँगै खानाको चिन्ता छ । ‘घरमा बस्ने स्थिति छैन, गण्डकीको छाल आँगनसम्मै आएको छ,’ पीडित इन्द्रबहादुर गुरुङले भने, ‘गाउँको कुनाको भित्ताको पाखामा टेन्ट टाँगेर बसेका छौँ, ठूलो पानी परे त्यहाँ पनि जोखिम छ । खानेकुराको पनि उस्तै समस्या छ ।’ खाद्य संस्थानबाट खरिद गरेको चामलले अहिले छाक टरेको उनले बताए । सल्लेरीका २५ घरपरिवार अहिले पखेरामा त्रिपाल हालेर बसेको स्थानीयले बताए ।
सूर्यबहादुर गुरुङको ६, सुन्दर गुरुङको ७, लक्ष्मण गुरुङको ४ र थरपति गुरुङको १ जनाको परिवार बुधबारबाट आमा समूहको भवनमा छन् । बुधबारका तुलनामा बिहीबार बूढीगण्डकीको बहाव घटे पनि बस्तीका घरमा गएर बस्ने अवस्था नरहेको स्थानीय गणेश कार्कीले बताए । गाउँको बाटोमुनिका ९ घर उच्च जोखिममा छन् । पुरानो घर भत्काएर जस्तापाता सार्ने अवस्था पनि नरहेको उनले बताए । दुवैतर्फ चट्टान रहेको र बीचमा सल्लेरी गाउँ र तल बूढीगण्डकी छ ।
बिहीबार हेलिकप्टबारबाट त्रिपाल म्याटलगायत सामग्री पुगेपछि केही राहत भएको कार्कीले बताए । हेलिकप्टर चार्टर गरेर आरुपोखरीका राजेन्द्र पराजुलीले सल्लेरीमा ४० थान त्रिपाल वितरण गरेका हुन् । त्यस्तै २८ वाक्सा चाउचाउ, तीन रोल म्याट्रेस, १ बोरा डोरी पुर्याएको पराजुलीले बताए । धार्चे गाउँपालिका–५ सिङलाका सुकबहादुर, साइँला गुरुङ, अर्का सुकबहादुर गुरुङको पनि घर बगाएको वडाध्यक्ष तुलबहादुर गुरुङले बताए । पीडित आफन्तको शरणमा पुगेका छन् । माछाखोलामा विस्थापित १० परिवार पनि आफन्तकोमा बसेको धार्चे गाउँपालिका अध्यक्ष सन्तोष गुरुङले बताए ।
छिमेकमा बास, पालिकाको गाँस
वर्षापछिको पहिरोले बुधबार ताराखोला गाउँपालिका–५ सिपका डिलबहादुर सुनारको घर पुरिएको छ । उनको घरका ५ जनाले भागेर ज्यान बचाए । ‘ज्यान बच्यो तर खाने, बस्ने केही बाँकी रहेन,’ सुनारले भने, ‘हारगुहार गर्दागर्दै घरको सबै सामान पुरियो ।’ उनको परिवार छिमेकीको घरमा आश्रय लिएर बसेको छ ।
टीकाराम विक, मिठे विक र कुमार विकको घर पनि पुरिएकाले उनीहरूको परिवारको पनि बिचल्ली भएको छ । के खाने, के लाउने भन्ने चिन्तामा परेका बेला बिहीबार बिहान गाउँपालिका अध्यक्ष प्रकाश घर्तीसहितको टोलीले उनीहरूलाई खाद्यान्नसहित राहत वितरण गरेको छ । चामल, दाल, नुन, तेल र केही लत्ताकपडा वितरण गरेको घर्तीले बताए । ‘बस्ने खाने केही पनि बाँकी रहेन, त्यसैले सहयोग लिएर गयौं,’ उनले भने, ‘बस्नका लागि भने छिमेकीको घरका कोठा खोजेका छौं ।’ पूर्णरूपमा घर क्षति भएकोले गाउँपालिका र जिल्ला दैवीप्रकोप उद्धार समितिमा सहयोगका लागि लेखी पठाउने तयारी भएको उनले बताए ।
‘कम्तीमा ३ लाख रुपैयाँ उपलब्ध गराउन सकियो भने सानोतिनो घर बनाएर बस्न सक्छन्,’ घर्तीले भने, ‘प्रहरीले मुचुल्का बनाइसकेको छ ।’ जिल्ला प्रहरी प्रमुख कृष्णबहादुर पल्लीमगरका अनुसार जिल्लाका ३० परिवार विस्थापित भए पनि २० घरले मर्मत गरेर बस्न सक्ने अवस्थाका छन् । १० घर पूर्ण क्षतिग्रस्त बनेका छन् । ताराखोलाका ४, बागलुङ नगरपालिका–७ का १ र काठेखोलामा ५ घरमा बढी क्षति भएको हो ।
वर्षाको समयमा पाल टाँगेरभन्दा बसिरहेको घरकै कोठा मर्मत गरेर राख्न जनप्रतिनिधिले पहल गरेको बताए । ‘तत्कालै घर बनाउने, मर्मत गर्ने अवस्था छैन त्यसैले छिमेकीकै घरमा सुरक्षित राख्ने र राहत स्वरूप खाद्यान्न दिने भएका छौं,’ काठेखोला–७ का अध्यक्ष प्रेम लामिछानेले भने, ‘मर्मत गरेर बस्न सक्नेलाई मौसम सफा भएपछि सहयोग गर्नेछौं ।’
बाढीपीडितलाई राहत बाँड्न सुरु
बाढीपहिरोले घर भत्किएका बाढीपीडितका लागि राहत वितरण सुरु गरिएको छ । अस्थायी बसोबास तथा तत्कालका लागि परिवारको गर्जो टार्न सहजताका लागि जिल्ला प्रशासन र रेडक्रसले राहत वितरण सुरु गरेका हुन् । प्रमुख जिल्ला अधिकारी देवी पाण्डे खत्रीका अनुसार जलजला गाउँपालिकाको विभिन्न वडामा घर गुमाएका परिवारका लागि नगद, खाद्यान्न, लत्ताकपडा तथा अस्थायी टहरो निर्माणका लागि त्रिपाल वितरण गरिएको छ ।
‘सबै क्षेत्रको तथ्यांक आइसकेको छैन,’ खत्रीले भनिन्, ‘जलजलामा १५ घर भत्किएका छन् ।’ जलजलाको नाङ्लिबाङमा ७ र अन्यत्र ८ घर भत्किएको उनले बताइन् । जिल्ला विपद् व्यवस्थापन समितिको निर्णयमा घर पूर्णरूपमा क्षति भएकालाई प्रतिपरिवार १५ हजार, लत्ताकपडा, खाद्यान्न वितरण गरिएको छ । त्यस्तै जिल्ला रेडक्रसले घर भत्किएका परिवारलाई त्रिपाल, लत्ताकपडा तथा भाँडाकुँडा वितरण गरेको छ ।
जलजला गाउँपालिकाले पनि बाढीपीडितलाई राहत वितरण सुरु गरेको छ । गाउँपालिकाका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत अर्जुन शर्माका अनुसार घर पूर्णरूपमा क्षतिग्रस्त भएका १५ सहित पालिकाभर करिब ७० परिवार विस्थापित भएका छन् । ‘परिवारको अवस्था हेरेर २ देखि २० हजारसम्म राहत दिने निर्णय भएको छ,’ उनले भने, ‘वितरण पनि सुरु गरेका छौं ।’ ७० परिवारलाई सुरक्षित स्थानमा सारिएको छ ।
कालीगण्डकीको डेढगाउँ पुल भासियो
पूर्वी नवलपरासीको पहाडी क्षेत्र डेढगाउँ र तनहुँ जोडने कालीगण्डकी नदीमाथिको पक्की पुल जोखिममा परेको छ । बाढीले पुलको उत्तरी किनार खोल्दै लगेर भासिएका कारण पुल बग्ने जोखिम भएको हो ।
बौदीकाली गाउँपालिकाका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत प्रदीपचन्द्र सुवेदीका अनुसार पुलको उत्तरतर्फको तटबन्धन भासिएका कारण गाडी खस्ने भएकाले आउजाउ बन्द भएको छ । तटबन्धन भासिएका कारण पुल कति खेर खस्छ भन्ने त्रास बढेको उनले सुनाए । यो जिल्लाको दुर्गम उत्तरी भूभाग र तनहुँ जोडने एकमात्र पक्की पुल हो ।
-हरिराम उप्रेती (गोरखा), प्रकाश बराल (बागलुङ), अगन्धर तिवारी, (पर्वत) नारायण शर्मा (पूर्वी नवलपरासी)
प्रकाशित : असार ५, २०७८ ११:५७