(गोरखा) — भूकम्पले चर्काएको जमिन । बर्खापछिको बाढीले बस्तीतर्फको भाग कटान गरेको छ । बस्तीभित्र धाँजा फाटेर जोखिम बढ्दा धार्चे गाउँपालिका–७ लापुस्थित खानीगाउँका स्थानीय विस्थापित बने । गाउँ आसपासकै सुरक्षित भनिएका जमिनमा टहरो बनाएर वसेका छन् । यहि बस्तीसम्म पुग्न पनि स्थानीयलाई निकै सकस छ ।
बस्ती नजिकैको दोङस्योङ खोला भीरमा जोखिमसाथ एकले अर्कोको साहारा लिएर यात्रा गरेको दृश्य यहाँ नौलो छैन । पुरानो पैदलमार्ग बाढीले कटान गरेपछि गाउँ पुग्न वैकल्पिक मार्ग स्थानीयले आफ्नै सक्रियतामा बनाए । ‘वारिपारि जाने सुरक्षित बाटो अन्यत्रबाट बनाउनै सकेनौँ, सजिलो बाटो अरू पनि बनाएका थियौँ तर जति बनाए पनि वर्खामा भत्काइहाल्ने, माटो भएको ठाउ त बाढीले लगिहाल्छ, चट्टान भए कटान त हुँदैन सोचेर यो वाटो हिडँने गरेका छौ,’ स्थानीय जिते गुरुङले भने, ‘यहि चट्टानमा वनाएको बाटो हिँड्न अप्ठेरो छ ।’ भूकम्पयता वर्षैपिच्छे बाढीले बस्तीतर्फ कटान गरेको स्थानीय बताउँछन् । ‘बर्खामा खोला बढेर वारिपारि गर्न नसक्ने अवस्था हुन्छ,’ उनले भने, ‘हिउँदमा हिँड्ने बाटोको अवस्था पनि राम्रो छैन ।’
स्कुले विद्यार्थी र खर्कमा रहेको गोठमा पुग्न खानीगाउँवासीलाई उक्त मार्ग दैनिक प्रयोग गर्नुपर्ने बाध्यता रहेको उनले बताए । ‘गोठ जानै पर्छ, स्कुले विद्यार्थी यही वाटो हिँड्ने हो,’ गुरुङले भने, ‘यो बाटो दिनमा कम्तीमा दुई पटक आउजाउ नगरी सुखै छैन ।’ एक सय २० घर रहेको खानीगाउँ बस्तीका स्थानीयले उक्त मार्ग भएरै घाँस, दाउरा पनि गर्ने गरेका छन् । चट्टाने भीर पैदलमार्ग सुधारमा स्थानीयले प्रयास पनि नगरेका होइनन् । ‘चट्टान फोरेर टेक्न मिल्ने बनाएका छौँ,’ उनले भने, ‘तर खुट्टाले भर पाउँदैन, हातले प्रेसर गरेर उक्लनुपर्छ ।’
विशेष गरी बालबालिका र वृद्घवृद्घालाई अरुको सहारा चाहिने गरेको स्थानीयले सुनाए । ‘लडेर सामान्य चोटपटक लागिहाल्यो भने पनि नजिक स्वास्थ्य संस्था छैन, आफै सचेत भएर हिँड्ने गरेका छौँ,’ उनले भने । साँझमा झनै सकस पर्छ । खोला छेउको करिब २० मिटर पैदलमार्ग सुरक्षित बनाउन सके केही सहज हुने गाउँलेको भनाइ छ ।
गुम्दाको यमगाउँ–खानीगाउँ–लापु भिरकुना हुँदै सोतिको उक्त मार्गअन्तर्गत खानीगाउँ क्षेत्रको पैदलमार्ग बर्खाले बगाएदेखि स्थानीयले सास्ती खेपेका हुन् । खानीगाउँ मात्र नभई धार्चे गाउँपालिकाअन्तर्गत गुम्दा र लापुका केही स्थानीयले पनि सोही वाटो हिँड्ने गरेका छन् । त्यहाँ झोलुङ्गे पुल हाल्न स्थानीयको माग छ । ‘मूल बाटो हो,’ स्थानीय कान्छा कामीले भने ‘यो बस्ती छाडे पनि, बसे पनि झोलुङ्गे पुल चाहिन्छ ।’ गाउँभेला गरेर जनप्रतिनिधिमार्फत झोलुङ्गे पुलको योजना पारिदिन माग गर्ने योजना स्थानीयले बनाएका छन् । बस्तीसम्म पुग्ने पैदलमार्गको ठाउँ–ठाउँमा धाजा फाटेको कान्छाले बताए ।
बस्तीवारि रहेको डाँडागाउँका ४ घरमा बिजुली पुर्याउन समेत नसकिएको उनले गुनासो गरे । ‘माटो कमजोर छ, पोल गाड्यो भत्किहाल्छ,’ उनले भने, ‘तीन वर्ष देखि डाँडागाउमा बिजुली पुर्याउन सकेका छैनौं ।’ यहाँका स्थानीयले लघु जलविद्युत्बाट उत्पादित बिजुलीको प्रयोग गर्दै आएका छन् ।
प्रकाशित : कार्तिक २८, २०७६ १०:०३
