भांग्रो बुन्न भ्याइनभ्याइ

घरमा तान छ । त्यही तानमा उनले भांग्रो बुन्छिन् । विशेषगरी मगर र गुरुङहरूको चाडपर्व, विवाहसहित मृत्यु संस्कारमा पनि नभई नहुने भांग्रो खोजी गर्नेको क्रम बढेको छ । गाउँमा यस्ता सामग्री बुनिदिने सीप भएकाहरू निकै कम भएका छन् । त्यसैले जसजसले बनाउँछन्, उनीहरूले आम्दानी पनि गर्छन् ।

रोकासहित छिमेकी तिलमाया र अन्य केही महिलाले यो काम गर्दै आएका छन् । विदेशमा काम गर्न गएकाहरूले पनि उनलाई नियमित फोन गर्छन् र भांग्रो बुनिदिन आग्रह गर्छन् । ‘जापान गएका धेरै जनाले फोन गरेर आउँदा तयार गर्न भन्दै १० देखि ५० वटाका दरले माग गरिरहेका छन्,’ रोकाले भनिन् ‘काम भ्याउन मुस्किल छ ।’ दिनहुँ घरको कामधन्दा सिध्याएपछि मात्रै उनलाई तानमा बस्न समय मिल्छ ।

महिला समूहले मागलाई ध्यानमा राख्दै तालिमको आयोजना गरेको थियो । १४ जनाले भांग्रो बुन्ने तालिम लिएका छन् । उक्त तालिमपछि सबैका लागि तानसमेत वितरण गरिएको छ । लघुउद्यमी समूह संघ र लघुउद्यम विकास कार्यक्रमलगायतका गैरसरकारी संस्थाले पनि यस्तो काममा लगानी गरिदिँदा तान पाएर महिलाहरूलाई केही सहज भएको छ । लगानी जुटेकै कारण एउटा साझा भवन निर्माण गरिएको छ । त्यहाँ एकैपटक १५ जनासम्मले बसेर काम गर्न सक्ने व्यवस्था छ । फुर्सद पाएका बेला उनीहरू सबै भवनमा आएर भांग्रो बुन्छन् ।

नभ्याए घरघरमै काम गर्छन् । फुर्सद निकालेर काम गर्दा भांग्रोले उनीहरूलाई आम्दानी बढाएको छ । ‘काम गर्न सक्दा राम्रो कमाइ हुन्छ,’ रोकाले भनिन्, ‘अर्डरको तुलनामा हामीले बनाएर दिन सकेका छैनौं ।’ विदेश जानेहरूले समेत भांग्रोको माग गरेका छन् । ३ हजार रुपैयाँदेखि ५ हजार रुपैयाँसम्ममा बिक्री हुने भांग्रोको मूल्य बुनाइ गुणस्तर र लम्बाइअनुसार फरक पर्छ । सामान्य खालकै भांग्रो पनि एउटा तयार पार्न करिब–करिब तीन दिन लाग्ने महिला बताउँछन् ।

विदेशबाट पनि माग आएकाले हिजोआज धेरैलाई घरमै धेरै बनाएर बेच्न मन छ । कम समयमा राम्रो बनाउन मेसिन र तानको आवश्यकता पर्छ । ‘हामीलाई मेसिन र तान खरिद गर्न सघाउनुपर्‍यो भनेर गाउँपालिकामा पनि बताएका थियौं,’ रोका भन्छिन्, ‘केही सहयोग भयो भने तालिम चलाएर बुन्नेको संख्या बढाउन पनि सकिन्थ्यो ।’

वैदेशिक रोजगारीमा गएकाहरूमध्ये धेरैले परदेसमा हुने सभासमारोहमा लगाउन र आफन्तलाई उपहार दिनका लागि भांग्रो बनाइदिन आग्रह गर्ने गरेका छन् । यसरी हुने मागमा पठाउने महिलाले राम्रै आम्दानी हात पार्ने गरेका छन् ।

महिलाहरूले गरिरहेको घरेलु उद्यमलाई अझ फाइदा लिनसक्ने बनाउन गाउँपालिका सकारात्मक रहेको अध्यक्ष प्रकाश घर्तीले बताए । ‘हामी पनि घर–घरमा उद्यमी बढून् भन्ने चाहन्छौं,’ उनले भने, ‘अभियानका रूपमा भांग्रो, अल्लो र ढाका बुनाइका लागि तालिम चलाउने र सकेको सघाउने योजना छ । त्यसका लागि बजेट पनि विनयोजन गरेका छौं ।’

लगानी र परिश्रमको तुलनामा घरलु उद्यमबाट थोरै फाइदा हुने भए पनि काम गर्ने बनाउन महिलालाई सक्रिय बनाएर बीउ पुँजीको रूपमा केही लगानी गरिदिने योजना अगाडि सारिएको गाउँपालिका उपाध्यक्ष डिलकुमारी पुनले बताइन् । ‘खेतीपातीको काम नहुँदा घरमा बसेर बुन्ने जाँगर भर्नका लागि उद्यमीको हातमा पैसा आउने वातावरण चाहिन्छ,’ उनले भनिन्, ‘सहजै बिक्री गर्ने र मूल्य पर्ने काम गर्न प्रोत्साहन गरिरहेका छौं ।’ नियमित उत्पादन गर्न थालेकाहरू भने काम गर्न आकर्षित भइसकेको उनले बताइन् ।