खेलौना बनाउन जुटे महिला

मुस्किलले सियोमा धागो छिराइन् । छेउमै राखिएका छन्, विभिन्न आकारमा काटिएका कपडाका स–साना टुक्राहरू । ती टुक्रालाई सियो धागोले जोडेर आकार दिने प्रयास गर्छिन् ।

ती कपडाका टुक्राहरूलाई एकपछि अर्को गर्दै सिलाउँदै खेलौना तयार गर्दै छिन्, माइली । सियो मोटो भएकाले उनको बलले भ्याउँदैन, छेउको साथीसँग सहायता मागेर सिलाइलाई अघि बढाउँछिन् । माइलीले खेलौना बनाउने सीप सिक्दै छिन् । नगरपालिकाको हलमा माइलीले खेलौना बनाउने सीप सिकिरहेकी छन् ।

टेडी बियर (खेलौना) को आकार दिएको कपडालाई सिलाउँदै जान्छिन् । कहिले छेउमै बसेका साथीसँग त कहिले प्रशिक्षक मिससँग सिकाइ माग्न पुग्छिन् । बूढेसकालले गर्दा हात छिटो चल्दैनन् । साथीहरूभन्दा अलि ढिलो भएकी झैं महसुस गर्दै थिइन् । साथीहरूले बनाएको हेर्दै, सिक्दै उनले एक आधा घण्टामा डल तयार गरिन् । अघिल्लो दिन उनले कुसन तयार पारेकी थिइन् । नयाँ सीप भएकाले सिक्न अलि समय लागेको अनुभव उनले सुनाइन् ।

काम सियो र धागोको मात्रै हो । तर उमेर बढ्दै गएकाले सीपमा हात बस्न अलि समय लाग्ने उनको अनुभव छ । सियो र धोगोसम्बन्धीे सीप बाल्यकालदेखिकै हो । अहिले बुढ्यौली लागेको उमेरमा पनि सीप सिक्ने रहर जागेको उनले बताइन् । ‘यो चाहिँ अलि नयाँ लाग्यो, हातैको सीप भएकाले सिक्न सजिलो हुन्छ जस्तो लाग्यो,’ गाउँ–घरमा सीपका धेरै कार्यक्रम आएका तर सिक्ने इच्छा नजागेको बताउँदै उनले भनिन्, ‘सुरुमा अलिकति गाह्रो भए पनि गर्दै गएपछि हात बस्न थालेको छ ।’ दुई–चार पैसा आम्दानी हुने सोचेर सिकेको सुनाइन् । बजारमा एउटा खेलौनाको २ सयदेखि हजार रुपैयाँसम्म पर्छ । यसलाई व्यावसायिक रूपमा काम गर्न सकेर राम्रो आम्दानी हुने उनको ठम्याइ छ ।

पाँचखाल–२ अनेकोटकी ५६ वर्षीया दुर्गा परियारले पहिलो पटक खेलाउन बनाउन सिक्दै छिन् । ‘सिप सिक्नलाई उमेरले छेक्दैन,’ सियो र धागोको काम भएको उल्लेख गर्दै भनिन्, ‘आफूसँग गर्ने सिक्ने इच्छाशक्ति हुनुपर्छ, बुढेसकालमा सिकिने रहेछ ।’ यो काम घरमै बसेर गर्न सकिने र धेरै मिहिनेत गर्न नपर्ने उनको ठम्याइ छ । बजारमा खेलौना र कुसन बजारमा बढी बिक्छ ।

घरमा नाति–नातिनीलाई खेलौना खेलाइरहने पाँचखाल, तिनपिप्लेकी ५१ वर्षीया शारदा श्रेष्ठले आफैंले खेलौना बनाउने सीप सिक्न पाउँदा खुसी छिन् । घरमा यत्तिकै बस्नुभन्दा, तालिममा सहभागी भएर सीप जानेको उनले बताइन् । ‘सीप सिक्दा समय बितेको पनि पत्तै नहुने रहेछ,’ उनले भनिन्, ‘सीप सिक्ने मात्र नभएर साथीहरूसँग ठट्टा गर्‍यो, नाँचगान गर्‍यो, निकै रमाइलो हुने रहेछ, दिन बितेको थाहै हुन्न ।’ फुर्सदको समयलाई केटाकेटीसँगै सदुपयोग हुने उनले बताइन् । योजना सुनाउँदै उनले भनिन्, ‘सुरुमा बुहारीलाई यो सीप सिकाउँछु, सिकाइ माग्न आउने अरूलाई पनि सिकाउँछु ।’

स्वरोजगार लघुवित्त वित्तीय संस्था लिमिटेडले सीपमूलक तालिम कार्यक्रमअन्तर्गत काभ्रेको पाँचखालमा खेलौना र कुसन बनाउने तालिम सञ्चालन गरेको हो । तालिममा ६० जना पाका महिला सहभागी छन् । प्रशिक्षक शोभा खड्का खत्रीले सहभागीहरूलाई सीप सिकाउने मात्र नभएर काम गर्न इच्छुकलाई रोजगारीको व्यवस्थापन गराइने जानकारी दिइन् । सीपलाई व्यावसायिक रूपमा लैजान चाहनेलाई उनीहरूको उत्पादनलाई बजारीकरणमा सहजीकरण गर्ने जनाइन् ।

महिलालाई उद्यमी बनाउँदै आर्थिक स्तर वृद्धि गराउनका लागि पाँचखाल नगरपालिकाले सीपमूलक तालिम प्रदान गर्दै आएको नगर प्रमुख महेश खरेलले बताए । सीप सिकेर आत्मनिर्भर बनाउनका लागि महिलाले उत्पादन गरेका सामग्रीको बजारीकरणका लागि नगरपालिकाले सहजीकरण उल्लेख गरे । सका लागि नगरपालिकाले कोसेली घर तयार गर्दै गरेको जनाए । संस्थाले प्रत्येक वर्ष जिल्लाको बनेपा, धुलिखेल, पनौती, पाँचखाल र नमोबुद्ध नगरपालिकाका महिलालाई विभिन्न सीपमूलक तालिम सञ्चालन गर्दै आएको बनेपा शाखा प्रमुख जीवन मानन्धरले बताए ।