आधा दर्जन वनमा डढेलो

डढेलोले बीपी राजमार्गलाई घेराबन्दी गरेपछि सवारीसाधन तथा यात्रुले समेत सास्ती बेहोरेका छन् । दनदनी लागेको डढेलो आगाको लप्काले गाडी कटाउनै मुस्किल परेको यात्रु ईश्वरीलाल श्रेष्ठले सुनाए ।

सुनकोशी गाउँपालिकाको महाभारत वनमा चारैतिर घेरिएर डढेलो लागेको छ । डढेलोले वनको सबै रुख बुट्यान, जडीबुटी सखाप भएका छन् भने पशुपक्षी संकटमा परेका छन् । आगो निभाउने प्रयास कसैले गरेका छैनन् । ‘सालिन्दा जंगलमा डढेलो लागेको देखिन्छ,’ उनले भने, ‘जंगल नजिकका बस्तीमा त्रास छाउँछ । डढेलो लगाउने पत्तै लाग्दैन ।’ डढेलोका कारण संरक्षित वन नष्ट हुन थालेका छन् । जंगल नजिकका बस्तीका घरगोठमा आगलागी हुन थालेपछि स्थानीय त्रसित छन् । सदरमुकामको जलदेवी, च्याउकोट, कमलामाई, खाडीखोला र कोप्चेखोला सामुदायिक वनमा समेत डढेलो सुरु भएको छ । गोठाला तथा धाँसीले आगो सल्काइदिने भएकाले स्थानीयले नियन्त्रणका लागि खासै प्रयास गर्दैनन् । घरबस्ती आगलागी भएमा मात्र कोकोहोलो हुने गरेको छ ।

डढेलोले संरक्षित साल तथा अन्यजातका रुख, वनस्पति, चराचुरुंगी र जीवजन्तुलाई प्रत्यक्ष असर गर्ने डिभिजन वन कार्यालयले जनाएको छ । जिल्लाको चुरे क्षेत्र र महाभारत क्षेत्रका जंगलमा समेत दिनरात जंगलमा डढेलो लागेको प्रस्टै देखिन्छ । ‘बस्ती नजिक डढेलो आए अलिअलि चासो दिन्छन्, नत्र कसैलाई मतलब नै हुँदैन,’ सुनकोशी मुलकोटका मनोज श्रेष्ठले दुखेसो पोखे । डढेलोले महाभारत जंगलमा पाइने लोपोन्मुख पशुपक्षी र जडीबुटी बर्सेनि खरानी हुने गरेको उल्लेख गर्दै उनले भने, ‘डढेलो नियन्त्रण नभए लोप नै हुने खतरा हुन्छ ।’

डढेलो लागेको खबर दिँदासमेत वन डिभिजनले बेवास्ता गरेको कमलामाई–४ का सन्तोष श्रेष्ठले आरोप लगाए । उनले भने, ‘डढेलो नियन्त्रणका लागि कर्मचारी भर्ना गरेर र सेमिनार गोष्ठीमा लाखौं सकिन्छ तर वन आगोबाट जोगाउने पहल भएको छैन ।’

डढेलो नियन्त्रणका लागि वन कार्यालयमा १० जना अग्नि नियन्त्रक टोली छ । डढेलो लागेको खबर पाएमा तत्काल टोली परिचालन हुने डिभिजन वन प्रमुख कृष्णराज न्यौपाने बताउँछन् । ‘डिभिजन वन, सेना, प्रहरी, सशस्त्र गरी ४० जनाको अग्नि नियन्त्रक संयुक्त टोली छ,’ विपत्ति नपरी डढेलो लागेको खबर स्थानीयले नदिएको उल्लेख गर्दै उनले भने, ‘जानकारी हुनेबित्तिक्कै हामी परिचालन गर्छौं ।’

‘सदरमुकाम घेरिने गरी डढेलो लागेको वन कार्यालयबाट प्रस्ट देखिन्छ,’ स्थानीय लाभग्राही श्रेष्ठ भन्छन्, ‘वन कार्यालयले जानकारी भएन भन्नु मूर्ख बनाउनु मात्रै हो ।’ देशभरि साल जातको रूख पाइने दस जिल्लामध्ये सिन्धुली पनि पर्छ । जिल्लाको ९ वटा स्थानीय तहमध्ये कमलामाई र दुधौली नगरपालिका, मरिण र हरिहरपुरगढी गाउँपालिकामा चुरे क्षेत्रको जंगल पर्दछ । सिन्धुलीमा पाँच सय पाँचवटा सामुदायिक वन समूह रहेका छन । १ लाख ५० हजार हेक्टर जंगल उपभोक्तालाई संरक्षणको जिम्मा दिइएको छ ।