राईगाउँका महिला व्यावसायिक कृषिमा

केही समयअघिसम्म जोखिम मोलेर त्रिशूली नदीबाट बालुवा निकालेर जीविका धान्दै आएका उनीहरू अहिले कृषिकर्मबाट आम्दानी गरिरहेका छन् । वर्षौंदेखि बाँझो खेतबारी अहिले अन्नबाली र तरकारीले ढपक्कै ढाकिएको छ । कसैको खेतमा गहुँ लहलह छ त कसैकोमा आलु खन्ने बेला भएको छ । लसुन, प्याजलगायत अन्य व्यावसायिक खेती गर्नेको पनि कमी छैन । परम्परागत खेतीले खानै नपुगेर त्रिशूलीमा हेलिँदै बालुवा झिक्नुभन्दा व्यावसायिक रूपमा कृषिकर्म गर्दा राम्रो फाइदा हुन थालेको स्थानीय सीता राईले बताइन् ।

उनले यसपालि आफ्नो सबै खेतमा गहुँ लगाएकी छन् । अघिल्ला वर्षहरूमा लगाएको तोरीले भन्दा पोहोरसाल प्राविधिकको सल्लाहअनुसार लगाएको गहुँले राम्रो उत्पादन दिएपछि यस वर्ष उनी सबै खेतमा गहुँ लगाउन हौसिएकी हुन् । डेढ वर्षअघि गाउँमा गहुँखेती पाठशाला चलाएपछि आफूहरू यसतर्फ आकर्षित भएको उनले बताइन् । ‘गाउँका सबैजनाले खेती गर्न सुरु गरे पनि काम खोज्न घर छोडेर बाहिर जानुपरेको छैन,’ उनले सुनाइन् ।

बालुवा झिक्दा रहने जोखिम र न्यून आम्दानीभन्दा राईगाउँवासीलाई कृषिकर्मले लोभ्याएको छ । उसो त खेतीपाती उनीहरूको पुर्ख्यौली पेसा हो तर आधुनिक प्रणालीबाट कृषिकर्म गर्न सके बालुवा चाल्नुभन्दा माटो चाल्नु फाइदा रहेको सविताको अनुभव छ । ‘पहिले पनि खेतीकिसानी गरेरै बाँचेका मान्छे हामी त । बीचमा बालुवा चाल्न थाल्यौं । खेतमा गहुँ लगाउन थालेपछि भएको आम्दानीले बालुवा चाल्नभन्दा माटोसँग खेल्दा खुसी मिल्ने रहेछ,’ उनले खुसी सुनाइन् ।

परम्परागत तरिकाले खेती गर्दा स्थानीयले सोचेको जस्तो आम्दानी लिन सकेका थिएनन् । पछिल्लो समय प्राविधिकको सल्लाहअनुसार खेती गर्दा उत्पादनमा बढोत्तरी भएको उनीहरूको अनुभव छ । ‘अहिले खेत ढकमक्क गहुँले ढाकेको छ । गाउँले धेरैले गहुँखेती गरेका छन् । आम्दानीमा पछाडि परेको राईगाउँ अहिले कृषिकर्मबाट माथि उठेको छ,’ स्थानीय श्रुति राईले भनिन् । प्रविधि र प्राविधिकको सहयोगले राईगाउँवासीको दैनिकी फेरिएको जनप्रतिनिधिहरूले पनि महसुस गरेका छन् ।

गजुरी गाउँपालिकासँगको साझेदारीमा कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयअन्तर्गत खाद्य तथा पोषण सुरक्षा सुधार आयोजनाले गाउँमा विभिन्न कार्यक्रममार्फत प्राविधिक सहयोग उपलब्ध गराएपछि परिवर्तन देखिन थालेको गाउँपालिका अध्यक्ष राजेन्द्रविक्रम बस्नेतले बताए । यहाँ करिब २ सय ५० परिवार राई समुदायको बसोबास छ । त्यसमध्ये ७५ प्रतिशत कृषि पेसामा छन् । १२/१५ वर्षपछि फेरि गहुँ खेती सुरु गरेको स्थानीयहरू बताउँछन् ।