डराई–डराई खेतीपातीको चटारो, किसान भन्छन्- नगरे काम पाइँदैन खान
सिन्धुली — हातमा कोदालो लिएर उनी खेतमा झरिन्, उनले बोलाएका जन पनि आइपुगे । कुमालफाँटमा मकै लगाएको गह्रो सुकेर खरपट्ट भइसकेको थियो । उम्रिएका मकै पनि पहेंलिन थालेको थियो । गोड्न समय र्घर्किए मकै सप्रिने छाँट थिएन ।
कमलामाइ-४ की निरु सापकोटाले १५ जना जन लगाएर १५ कट्ठा खेतको मकै गोडेपछि सन्तोषको सास फेरिन् । 'कोरोनाको डर भनेर के गर्नु मकै भएन भने हामी किसानको उठिवास नै लाग्छ,' उनले भनिन्, 'जन लगाएर मकै गोडाएँ, अब ढुक्क भयो ।' कोरोना भाइरसका बारेमा उनले बराबर सुनेकी छन् । त्यसबारे सचेत भएरै खेतमा एकअर्काबीच दुरी राखेर काम गराएको उनले बताइन ।
'रोग आउँछ भनेर डराएर बसेर पनि भएन । आ-आफ्नो काम बाहिरकासँग छेउछाउ नपरी गर्दा त हुने हो भनेर खेतमा पसियो,' उनले भनिन् ।एकैदिनमा काम सक्नका लागि उनले आफू र कृषि मजदुरका लागि खेतमै खानाको व्यवस्था गरेकी थिइन । 'बाहिरबाट आएका गाउँमा कोही नभएकाले हामी-हामीमा त्यो कोरोना नलाग्ला भन्ने ठानियो,' उनले भनिन्, 'नगरी काम पाइन्न खान । त्यसैले कोरोनाका कुरा थाहा हुँदाहुँदै पनि हात बाँधेर घरै बस्न गाह्रो भयो ।'
बाहिरबाट संक्रमण लिएर आउनेलाइ पहिचान गरि उपचारमा राख्नुपर्ने यहाँका किसानलाई थाहा छ । 'खेतीकिसानी गर्नेलाइ के को डर ?,' काम गर्दै गरेकी सुष्मा आछामीले भनिन्, 'गाइवस्तु पाल्नेका लागि मकै खेती नभए बेसाउनु पर्छ, त्यो कुरा बुझ्नु परोनी ।'
सिन्धुलीको कमलामाइ-४ टारीमा किसान गहुँ काट्दै ।
यतिबेला यहाँ मकै गोड्ने र मल हाल्ने बेला हो ।सरकारले घोषणा गरेको लकडाउन सुरुवातका केही दिन घरै बसेका किसान यतिबेला खेतबारीमा निस्केका छन् ।बाहिरबाट आएकाहरू कोही नभएकाले खेतबारीमा काम गर्न आफन्त र छरछिमेकको सहयोग लिनेहरूको संख्या धेरै छ।
'काम गर्न पनि रोक लगाइएको थियो, यो त अन्याय भयो भनेको फेरि गर्नु भनेको रहेछ,' अर्का किसान सन्तोष बोहोराले भने, 'भेला जम्मा नभइ आफ्नो काम गर्न अब कुनै बाधा छैन । जुन काम हामीले गर्दै आएका छौं, नगरे कसरी मुखमा माड लाग्छ ?' आफ्नै परिवारसहित खेतमा मकै गोड्दै उनले यो चटारोका बेला पनि किसान कोरोनाबारे सतर्क रहेको बताए । सिन्धुलीका किसानलाई यतिबेला गहुँ भित्र्याउन पनि उत्तिकै चटारो छ ।
लकडाउन रहेकाले सदरमुकाम सिन्धुलीमाढीको बजार क्षेत्र सुनसान छ । बजार र यातायात बन्द छ । आसपासका गाउँमा भने बाली लगाउने र भित्र्याउने चटारोले चहलपहल छ । किसानहरू मकै गोड्दै, गहुँ काट्दै र मुसुरो उखेल्दै गरेका देखिन्छन् । चैते धान लगाउन पनि व्यस्तता उतिकै छ ।
वर्षदिनसम्म खाने बालीनाली उब्जने खेत बाँझै बस्ने भएपछि सतर्कता अपनाएर किसानले काम गरिरहेका कमलामाइ-४ का कृषि प्राविधिक जहानबहादुर कार्की बताउँछन् । आफैं पनि गहुँ काट्न खेतमा पसेका उनले भने 'कोरोना भाइरसको संक्रमणबाट जोगिन सतर्कता पनि अपनाएका छौं । सिजनको बाली नलगाए भोलिका दिनमा भोकमरीमा परिन्छ ।'
जिल्लामा अन्न उत्पादनका लागि उर्वर मानिने कमलाखुँज, मरिण क्षेत्र र तीनपाटन लगायतका किसानलाई यतिखेर व्यस्त छन् । तीनपाटन गाउँपालिकाका अध्यक्ष कर्ण थापामगरले बालीनाली लगाउने र भित्र्याउने काम जारी राखेका किसानलाई सतर्कता अपनाउन आग्रह गरिरहेको बताउँछन् । 'वर्षा भइरहेकाले पाखाभित्ताका बारी चिसो भएपछि किसानहरु मकै छर्दैछन्, सुरक्षित भएर आफ्नो काम गर्दा बाधा नहोला,' उनले भने ।
कृषि ज्ञान केन्द्रका अनुसार सिन्धुली जिल्लाको ६ हजार १ सय ५० हेक्टर जमिनमा बर्सेनि गहुँ खेती हुन्छ भने २७ हजार १ सय ६० हेक्टरमा मकै र २ हजार १९ हेक्टर जमिनमा तेलहन बालीको खेती हुँदै आएको छ ।
प्रकाशित : चैत्र २१, २०७६ १०:०४