हिउँदे पानीले बाँझो रहेन खेत

दुई दशकदेखि समयमा पानी नपरेका कारण जग्गा बाँझै राखेका सिद्धलेक ७ पीपलटारका किसानहरू यस वर्ष तोरी खेती लगाएका छन् । घरअघिको पाटोमा ढकमक्क तोरी फुल्दा उनीहरू दंग छन् । ‘२० वर्ष खेतबारीलाई गौचरनका रूपमा प्रयोग गरेका थियौँ,’ स्थानीय किसान श्रेष्ठले भने, ‘यस वर्ष मंसिर–पुसमा मनग्गे पानी परेपछि तोरी खेती गरेका हौँ ।’ तोरी खेतीलाई नगदेवालीका रूपमा बुझेका पीपलटारका किसानहरूले बाँझो खेतबारीमा मौसमले साथ दिएपछि तोरी फलाएका छन् ।

गाउँबाट आएर त्रिशूली किनारको पीपलटारमा घडेरी खरिद गर्नेदेखि प्रशस्त बारी हुनेसम्मले पनि यसपाला तोरी खेती गरेका छन् । अहिलेसम्मको अवस्था हेर्दा तोरी राम्रै फल्छजस्तो लागेको छ । मध्य फागुनतिर एक झर पानी परे तोरी भरिलो र पोटिलो हुने श्रेष्ठले बताए ।

मौसम अनुकूल भए मकै अर्का कृषक सवन श्रेष्ठ भन्छन्, ‘मौसम अनुकूल भए वैशाखमा मकै रोप्छौँ । कोदो कसैकसैले मात्र रोप्छन् । केही वर्षअघिसम्म मकै कोदोको भरमा बस्दै आएका थियौँ ।’ उनका अनुसार टारको फेदीबाट त्रिशूली नदी बग्ने करिब १ सय ५० हेक्टर जमिन भएको खुक्खा र बाँझै रहन्थ्यो । केही वर्षअघिबाट वर्षेतरकारी भन्टा, रामतोरिया, लौका घिरौला, बोडी, सिमी लगाउने गरिएको छ । ‘कसैकसैको मात्र खेत भएकाले अधिकांश किसान बर्खे तरकारी खेती गर्छन् । हिउँदमा पानी नहुने भएकाले बर्खामा बढी दुःख गर्छौँ । पूरै हिउँदमा आराम गर्छौँ,’ उनले भने ।

सिँचाइ योजना अलपत्र

जिल्ला सिँचाइ डिभिजनको त्रिशूलीबाट पानी तानेर पीपलटारमा सिँचाइ गर्ने योजना २ वर्षयता अलपत्र छ । अढाइ करोडको लागतमा निर्माणाधीन त्रिशूली किनारमा जडान गरिएको बोरिङ मेसिन सञ्चालन गर्न सकिएको छैन । सिँचाइ अभावका कारण जिल्लाका अधिकांश भूभागमा जग्गा बाँझै छ । पानीको अभावमा अधिकांश किसानले गहुँबाली लगाउन छाडेका छन् ।

‘विगतका आर्थिक वर्षमा जिल्लामा ४ हजार ७ सय ४८ हेक्टरमा गहुँबाली लगाउने तथ्यांक भए पनि चालू वर्षमा आधाभन्दा बढी घटेको छ,’ जिल्लास्थित कृषि ज्ञान केन्द्रका कमलराज शर्माले भने । शर्माका अनुसार कृषिमा परिचालन हुने जनशक्तिको अभाव, समयमा पानी नपर्नु, मलको अभाव र किसानहरू गहुँबालीको साटो अन्य नगदे व्यवसायमा आकर्षित भएपछि गहुँबाली घटेको बताउँछन् ।